Con đường của các nhà khoa học sẽ không cô đơn

Tại Hội nghị các nhà khoa học trẻ 2024 với chủ đề "Nhà khoa học trẻ và khởi nghiệp sáng tạo" do Báo VnExpress tổ chức ngày 16/5, nhiều câu chuyện từ thực tế đã cho thấy những thuận lợi và khó khăn trong quá trình khởi nghiệp, thương mại hóa kết quả nghiên cứu trên thị trường của các nhóm nghiên cứu trẻ.

Trong đó có câu chuyện của kỹ sư Lương Văn Trường, Giám đốc Hợp tác xã Thanh niên Nam Đại Dương. Anh Trường chia sẻ về quá trình nghiên cứu và sáng chế ra giải pháp sản xuất hạt giống nảy mầm sẵn.

Sinh ra và lớn lên ở Nam Định, tuổi thơ gắn liền với cây lúa, thấu hiểu được vất vả của người nông dân, anh Trường luôn ấp ủ giấc mơ tìm kiếm giải pháp giúp bà con nông dân tiết kiệm chi phí, nhân công và giảm giá thành trong việc canh tác. Năm 2007, kỹ sư trẻ Lương Văn Trường bắt tay nghiên cứu.

Thời điểm mới bắt đầu, mọi thứ khá thuận lợi vì quy mô nhỏ (7 ha), lợi nhuận một mùa vụ bằng lương anh làm nhà nước một năm. "Tuy nhiên, khi quy mô lớn thì bắt đầu có phát sinh, rủi ro lớn nhất là thiên tai", kỹ sư Trường nói.

Bước ngoặt quan trọng là năm 2018, mưa liên tục trong 22 ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xuống lúa, lúa xuống đến đâu chết đến đó, toàn bộ mùa vụ thất bại.

Trong quá trình đó, anh Trường nhận ra có những hạt giống để lâu nhưng nếu có điều kiện thuận lợi vẫn hồi sinh bình thường. Từ đó, anh tiến hành nghiên cứu ra hạt giống nảy mầm sẵn. Giải pháp này đã giúp người nông dân không cần ngâm ủ hạt giống, hạt nảy mầm sau 30 phút; hạt khô, bền vật lý, dễ sử dụng cho các máy gieo công suất lớn; áp dụng được cho nhiều loại hạt giống khác nhau, đặc biệt chi phí sản xuất thấp. Với nhiều ưu điểm, giải pháp nhận giải Ba Cuộc thi Sáng kiến Khoa học năm 2023.

Hiện giải pháp đến với người nông dân trên nhiều tỉnh: Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình, Sơn La, Hải Dương... Thậm chí đã có đơn vị quốc tế đàm phán chuyển giao công nghệ, như Nhật Bản, Thái Lan, Lào, Indonesia.

"Nếu chúng ta có ý tưởng, thực sự mong muốn làm điều gì đó thì hãy cứ bắt đầu, hành trình vạn dặm bắt đầu từ một bước chân, trong quá trình sẽ dần tích lũy kinh nghiệm", anh Trường chia sẻ.

Tuy nhiên, kỹ sư Trường cũng thẳng thắn cho rằng, một nhà nghiên cứu có thể nghiên cứu ra sản phẩm nhưng thương mại hóa được sản phẩm lại là câu chuyện khác. Kinh doanh không phải chỉ có sản phẩm mà cần nhiều việc như marketing, quản trị, nhân sự…. Vì vậy, bên cạnh thuận lợi là hiểu rõ về sản phẩm, thì để khởi nghiệp từ kết quả nghiên cứu, nhà khoa học cần tìm hiểu nhiều yếu tố khác.

Chia sẻ câu chuyện khởi nghiệp sáng tạo từ công nghệ nhựa sinh học, TS. Trịnh Thị Hòa, đồng sáng lập Công ty Nhựa sinh học Buyo cho biết, để phát triển các dự án nghiên cứu, đồng thời thu hút nhân sự đặc biệt là đội ngũ các nhà khoa học trẻ, cần đưa ra nhiều chính sách, trong đó quan trọng nhất vẫn là vai trò của Nhà nước, khối công, khối tư...

"Vai trò đầu tiên là vai trò Nhà nước trong việc tạo ra hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, có thể thông qua các cuộc thi hoặc giới thiệu khách hàng trong ngoài nước cho doanh nghiệp", TS.Trịnh Hòa nói.

Tạo thuận lợi hơn cho các nhà khoa học trẻ

Cũng tại Hội nghị, PGS.TS Mai Anh Tuấn, Giảng viên cao cấp tại Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng những ý tưởng được nung nấu tại giảng đường tới khi thực hiện và đưa ra sản phẩm sẽ gặp nhiều gian truân, đặc biệt là ở khâu thủ tục.

Một trong những khó khăn trong quá trình thương mại hóa sản phẩm là quy trình. Theo PGS.TS Mai Anh Tuấn, việc xác định tài sản công rất phức tạp. Điều này là nguyên nhân khiến các sáng chế chậm được đưa ra ngoài.

Để thực hiện thương mại hóa, các nhà khoa học cần chứng minh đội ngũ đi cùng mình đủ năng lực để các nhà đầu tư sẵn sàng cùng đồng hành. Các nhà khoa học cũng cần xác định được những giải pháp hữu ích không trùng với cái cũ. Các giải pháp này cần đưa ra sản phẩm có thể thương mại hóa được. Họ phải chọn giải pháp đáp ứng được nhu cầu của xã hội hoặc cải tiến khâu nào đó trong sản xuất và đáp ứng được nhu cầu của nhà đầu tư.

Hiện nay, sự trầm lắng của nền kinh tế khiến kinh phí dành cho các start-up trầm lắng nhưng điều đó không có nghĩa là tinh thần nghiên cứu khoa học của các nhà khoa học hay tại các trường đại học giảm, nhưng để có thể làm "nóng" trở lại cần có nguồn lực.

Trong thời gian vừa qua, Bộ KH&CN đã có nhiều cố gắng để 'gỡ' vấn đề này như việc thông qua các quỹ để đưa sản phẩm ra thị trường. Đây là bước tích cực giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vốn, đơn giản hóa thủ tục hành chính...

Cũng theo PGS.TS Mai Anh Tuấn, trên con đường chinh phục ước mơ khoa học chắc chắn còn nhiều khó khăn nhưng các nhà khoa học tin rằng với hỗ trợ ngày càng tốt, chính sách ngày càng tốt của Nhà nước, sự vào cuộc của doanh nghiệp, con đường của các nhà khoa học sẽ không cô đơn, những ý tưởng, giải pháp sáng tạo có thể đóng góp cho cộng đồng, kinh tế sẽ đạt được thành công trong tương lai.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Hoàng Giang cho biết, chủ đề "Nhà khoa học trẻ và khởi nghiệp sáng tạo" đang được các cơ quan quản lý quan tâm, xây dựng các chính sách tạo môi trường thuận lợi giúp người trẻ phát huy sức sáng tạo, đam mê nghiên cứu, làm ra sản phẩm thiết thực, phục vụ phát triển kinh tế và cuộc sống hàng ngày.

Thời gian qua, Bộ KH&CN đã và đang triển khai nhiều chương trình, xây dựng, sửa đổi các chính sách nhằm tạo điều kiện để các nhà khoa học phát huy năng lực sáng tạo; kích cầu công nghệ từ khu vực doanh nghiệp, tăng cường năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp thông qua tiếp tục khuyến khích doanh nghiệp đầu tư lập quỹ phát triển khoa học công nghệ, thành lập cơ sở R&D, doanh nghiệp khoa học công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo.

Hiện, Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia (NAFOSTED) cũng có nhiều thay đổi, tạo thuận lợi hơn để các nhà khoa học trẻ có cơ hội làm chủ nhiệm đề tài, tham gia các hội nghị hội thảo quốc tế.

"Tôi hy vọng những nỗ lực đó sẽ được chuyển hóa trong thực tế, Việt Nam sẽ có nhiều nhà khoa học trẻ thành công", lãnh đạo Bộ KH&CN nói.

Hoàng Giang