Hồi sinh vùng đất mỏ bạc màu thành "vựa thuốc quý"

Hồi sinh nơi vùng đất chết

Dự án khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê (Dự án) do Công ty CP sắt Thạch Khê (TIC) làm chủ đầu tư với tổng mức đầu tư sau điều chỉnh hơn 14.500 tỷ đồng. Dự án kỳ vọng sẽ làm thay đổi hoàn toàn bộ mặt tỉnh Hà Tĩnh.

Năm 2009, Dự án triển khai rầm rộ để thử nghiệm công nghệ và bóc đất tầng phủ. Hai năm sau, Dự án tạm dừng, chủ đầu tư thu về được 3.000 tấn quặng.

Vùng đất dự án bỏ hoang nay được phủ xanh giống sâm Bố Chính.

Đến nay, sau 12 năm tạm dừng, Dự án nghìn tỷ chỉ còn đống hoang tàn và những hệ lụy nặng nề kèm theo. Mùa mưa, hàng nghìn hécta đất sản xuất ngập trong nước lũ, đồng ruộng sình lầy, xói lở. Mùa nắng, đồng khô, cỏ cháy, cát bụi mù mịt; nguồn nước nhiễm phèn, tụt nước ngầm. Đất ở không được cấp; tài sản đã kiểm đếm nhưng không được đền bù; lao động không có việc làm; hạ tầng không được đầu tư xây dựng… hệ lụy đeo đẳng người dân nơi đây nhiều năm qua.

Phải làm gì để cải tạo, hồi sinh, phát triển vùng đất cát bạc màu này? vẫn luôn là câu hỏi đau đáu của cấp ủy chính quyền.

Đặc điểm cây sâm Bố Chính chịu hạn tốt nên rất thích hợp với loại đất cát tại xã Thạch Khê.

Từ Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 03/02/2015 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh (khóa XVIII) về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo phát triển khoa học và công nghệ đến năm 2020 và những năm tiếp theo; Chương trình số 16-CTr/TU ngày 16/6/2022 của Tỉnh ủy Hà Tĩnh thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã "mạnh dạn" đưa giống Sâm Bố Chính trồng thử nghiệm trên vùng đất cát Thạch Khê.

Sâm Bố Chính một năm trồng 1 vụ với thời gian là 8 tháng.

Với mục tiêu mở ra cơ hội mới cho người dân trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng kém hiệu quả sang cây đa mục tiêu, phát huy hiệu quả kinh tế, tháng 12/2023, Sở Kế hoạch - Đầu tư (KH-CN) Hà Tĩnh phối hợp với Công ty TNHH Bio Green STC (Công ty STC) triển khai mô hình trồng thử nghiệm cây sâm Bố Chính tại xã Thạch Khê, huyện Thạch Hà; Quy mô thực hiện 1ha, tổng vốn đầu tư hơn 2 tỷ đồng, thời gian thực hiện trong 2 năm.

Sâm Bố Chính có hiệu quả kinh tế cao so với các loại cây trồng ngắn ngày khác.

Sau thời gian trồng thử nghiệm, bước đầu cho thấy, cây sâm Bố Chính thích nghi tốt với đất đai, khí hậu tại Hà Tĩnh, hé mở cơ hội phát triển kinh tế, hồi sinh vùng đất "chết" cho người dân nơi đây.

Mở ra chuỗi phát triển kinh tế nông nghiệp

Trao đổi với Người Đưa Tin, anh Phan Nhân Trí, Phó Giám đốc Công ty STC chia sẻ, công ty đã tích tụ được 1ha đất màu bỏ hoang của gần 20 hộ dân ở thôn Phúc Thanh, xã Thạch Khê để trồng sâm Bố Chính. Toàn bộ giống, quy trình kỹ thuật và một phần phân bón được Sở KH-CN Hà Tĩnh hỗ trợ.

Sau 6 tháng chăm sóc, theo dõi cho thấy cây sâm Bố Chính phát triển rất tốt, thích nghi với đất đai, khí hậu tại địa phương, đặc biệt là chất đất thịt pha cát. Cây sâm được sản xuất theo quy trình GAP nên hạn chế phun thuốc BVTV.

Việc trồng thành công giống sâm Bố Chính góp phần thay đổi thói quen canh tác của người dân ở vùng đất cát.

Đến nay, sâm đã đạt trọng lượng hơn 10 củ/kg, dự kiến khoảng 5 tháng nữa sẽ cho thu hoạch (đạt 7 - 10 củ/kg). Tổng sản lượng sâm dự kiến thu được của mô hình đạt 4 - 5 tấn; nếu bán với giá tương đương năm 2023 là 150.000 đồng/kg, tổng doanh thu mô hình đạt khoảng 650 - 800 triệu đồng/ha.

Hiện, Công ty STC đã ký hợp đồng liên kết với Công ty TNHH Đầu tư Nông nghiệp & Dược liệu S555 từ khâu mua hạt giống để ươm cây con đến hỗ trợ kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm củ sâm Bố Chính. Ngoài hiệu quả kinh tế, mô hình sâm Bố Chính còn tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương.

Cây sâm Bố Chính là dược liệu quý, hiệu quả trong chữa bệnh.

"Theo lộ trình, kết thúc thu hoạch vụ đầu tiên, tháng 12/2024 chúng tôi sẽ xuống giống vụ thứ 2 để khẳng định tính thích nghi, hiệu quả kinh tế và tiềm năng nhân rộng trên địa bàn toàn tỉnh. Về lâu dài, Công ty STC sẽ cùng Công ty TNHH Đầu tư Nông nghiệp & Dược liệu S555 trực tiếp sản xuất cây giống để cung cấp cho các vùng trồng cây dược liệu; chuyển giao công nghệ sản xuất cây giống; quy trình kỹ thuật chăm sóc, thu hoạch, sơ chế và chế biến dược liệu an toàn cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu", anh Phan Nhân Trí thông tin.

Hệ thống tưới tự động được đầu tư tại mô hình trồng thử nghiệm sâm Bố Chính.

Ông Bùi Quang Hoàn, Giám đốc Sở KH-CN tỉnh Hà Tĩnh cho hay, Hà Tĩnh có dải đất cát với chiều dài bờ biển 137km, ngoài diện tích phát triển vùng ven biển, du lịch nuôi trồng thủy hải sản thì những diện tích còn lại bị hoang hóa bạc màu người dân chủ yếu trồng lạc, khoai... Những năm gần đây người dân có xu hướng bỏ hoang nhiều diện tích.

Riêng Thạch Khê là địa phương có diện tích đất canh tác lớn, đất cao, tầng canh tác dày, có khả năng giữ và thoát nước tốt nên rất thuận lợi cho cây sâm sinh trưởng, phát triển đạt năng suất, chất lượng. Việc chuyển đổi sang các cây trồng có hiệu quả kinh tế và đầu ra ổn định cũng nằm trong định hướng phát triển nông nghiệp của địa phương nên khi triển khai ở đây, dự án sẽ có tính khả thi cao và có tiềm năng xây dựng thành vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn GAP.

Ngoài sâm Bố Chính, tại xã Thạch Khê cũng đã triển khai mô hình trồng lan hồ điệp, hướng đến sự phát triển kinh tế nội lực.

Đối với vùng dự án mỏ sắt, đang gặp nhiều khó khăn trong sinh kế nên tỉnh rất ưu tiên để hỗ trợ phát triển kinh tế cho người dân nơi đây với cách thức tổ chức hướng đến đảm bảo mối liên kết Nhà nước, nhà khoa học với các tổ chức kinh tế (người dân, doanh nghiệp, HTX).

"Người dân bỏ tiền ra để làm, sở hỗ trợ chuyển giao công nghệ và giống phương châm cho cần câu không phải cho con cá. Hiện, ngoài sâm Bố Chính, sở KH-CN còn hỗ trợ người dân tại xã Thạch Khê triển khai các mô hình trồng lan hồ điệp và nuôi trồng thủy hải sản vùng ven biển", Giám đốc Sở KH-CN nói.