Chủ trương đúng, cần có cách làm đúng

So với những thay đổi to lớn của đất nước sau 40 năm đổi mới, tổ chức đơn vị hành chính nước ta tuy đã được đổi mới ở một số bộ phận nhưng chủ yếu vẫn dựa vào biên giới hành chính được xác định từ thời cha ông và thời Pháp thuộc. Mặc dù có sự đổi mới và nâng cao, nhưng sự thay đổi này vẫn chưa thực sự mạnh mẽ và toàn diện, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển trong bối cảnh hiện nay.

Ngày xưa, việc chia tỉnh, huyện, xã thành các đơn vị hành chính nhỏ chủ yếu phục vụ mục đích dễ quản lý, khi giao thông chưa phát triển đồng bộ, thông tin liên lạc khó khăn và hạn chế. Phương tiện di chuyển còn lạc hậu và thô sơ, sự kết nối giữa các địa phương rất hạn chế. Cán bộ quản lý các cấp chưa được đào tạo bài bản và đầy đủ, khiến cho công tác tổ chức, quản lý gặp rất nhiều khó khăn. Hệ thống hành chính lúc đó được xây dựng với tư duy chủ yếu là quản lý và cai trị, nhằm duy trì trật tự xã hội và đảm bảo quyền lợi của các chế độ cầm quyền.

Tuy nhiên, bối cảnh đất nước đã có nhiều thay đổi lớn. Giao thông giữa các địa phương ngày càng đồng bộ và hiện đại với mạng lưới đường bộ, đường sắt, đường thuỷ, đường không và các phương tiện di chuyển phát triển phong phú, đa dạng. Điện thoại di động đã phủ kín lãnh thổ. Các mạng xã hội không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là trợ lý ảo giúp cán bộ và nhân dân tiếp cận thông tin nhanh chóng, kịp thời. Trình độ cán bộ, công chức được nâng cao.

Sự phát triển của cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin và trình độ con người đang yêu cầu một bộ máy hành chính linh hoạt hơn, đủ khả năng thích ứng và đáp ứng được yêu cầu phát triển của nền kinh tế. Điều này đòi hỏi chúng ta phải có một tư duy mới trong việc tổ chức lại các đơn vị hành chính, không chỉ để quản lý mà còn để làm giàu. Ngày nay, việc chia các tỉnh, huyện, xã phải hướng tới việc tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển, đủ năng lực để khai thác tài nguyên, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Khi nhìn ra thế giới, chúng ta nhận thấy đất đai của Việt Nam không rộng và dân số cũng không đông, nhưng đơn vị hành chính của chúng ta lại quá nhiều so với khả năng đáp ứng của nền kinh tế và sức chịu đựng của người dân.

Một bộ máy hành chính cồng kềnh, với quá nhiều cấp, quá nhiều đơn vị hành chính không chỉ gây lãng phí về nguồn lực mà còn làm giảm hiệu quả công việc, tăng thêm gánh nặng cho người dân. Vì vậy, việc tổ chức lại đơn vị hành chính để giảm bớt sự chồng chéo, cồng kềnh là một bước đi hợp lý để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển đất nước.

Để thực hiện hiệu quả chủ trương tổ chức lại các đơn vị hành chính, việc xác định một lộ trình và cách thức triển khai khoa học, phù hợp là vô cùng quan trọng, trong đó tôi cho rằng có 4 việc cần làm:

Thứ nhất, việc tổ chức lại bộ máy hành chính gắn với việc tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là công tác liên quan đến vấn đề con người. Do đó, phải làm tốt công tác tư tưởng, thống nhất ý chí để cùng hành động, cùng làm.

Công tác tư tưởng phải được thực hiện trên tất cả các cấp, từ Trung ương đến địa phương, và trong mỗi cơ quan, đơn vị. Cán bộ, công chức phải hiểu rõ mục tiêu, lý do và lợi ích của việc tổ chức lại bộ máy hành chính, cũng như những tác động tích cực của việc tinh giản biên chế và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ.

Toàn cảnh trung tâm thành phố Vinh (tỉnh Nghệ An) nhìn từ trên cao.

Thứ hai, việc xác định rõ quy mô đất đai, dân số của từng cấp hành chính là yếu tố rất quan trọng. Trước tiên, chúng ta cần phải xác định quy mô của từng đơn vị hành chính, để từ đó tính toán và phân bổ hợp lý biên chế và quỹ lương. Việc này không chỉ giúp cân đối thu chi tại các tỉnh, tạo không gian và dư địa đủ lớn cho phát triển, để nguồn lực của Trung ương tập trung đầu tư cho phát triển đất nước.

Với đặc trưng của nước ta, tôi cho rằng tối ưu nhất là duy trì trên dưới 30 tỉnh thành, và mỗi tỉnh có đủ quy mô diện tích, dân số và các tiềm năng lợi thế để trở thành một vùng kinh tế. Các tỉnh căn cứ vào quy mô diện tích, dân số để quy định về số lượng biên chế tương ứng, không cào bằng giữa các tỉnh với nhau.

Bên cạnh đó, cũng cần định rõ chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của từng cấp hành chính. Khi tổ chức lại hệ thống hành chính, nếu bỏ cấp huyện, cần phân chia rõ ràng nhiệm vụ của từng cấp để tránh sự chồng chéo.

Với tổ chức bộ máy hành chính 3 cấp, tôi cho rằng cần phân định rõ ràng như sau: Cấp Trung ương làm nhiệm vụ chiến lược quốc gia, bao gồm quy hoạch, kế hoạch trung dài hạn, cũng như các chủ trương, chính sách vĩ mô từ quốc gia và quốc tế. Cấp tỉnh là cấp cụ thể hóa các chiến lược của Trung ương, dựa trên tiềm năng đất đai, con người và các lợi thế riêng của mình. Cấp xã tập trung vào nhiệm vụ tổ chức thực hiện. Việc phân chia này giúp tránh sự chồng chéo chức năng và thẩm quyền giữa các cấp, nâng cao hiệu quả quản lý hành chính của từng cấp.

Thứ ba, bên cạnh việc tổ chức lại đơn vị hành chính, việc xây dựng tiêu chuẩn cán bộ cũng vô cùng quan trọng để bảo đảm tinh gọn và hiệu quả của bộ máy nhà nước. Trong thời kỳ Cách mạng công nghiệp 4.0, cán bộ cần có đủ những tiêu chuẩn cần thiết để đáp ứng yêu cầu của công việc và sự phát triển của xã hội. Dưới đây là năm tiêu chuẩn cán bộ cần có trong thời công nghệ 4.0:

Một là trình độ ngoại ngữ. Tiếng Anh là công cụ không thể thiếu trong thời đại toàn cầu hóa. Như Bác Hồ đã dạy: "Biết thêm một ngoại ngữ là hiểu thêm một dân tộc." Với trình độ tiếng Anh tốt, cán bộ có thể giao tiếp, học hỏi với tất cả các quốc gia văn minh và tiên tiến trên thế giới. Tôi chưa thấy một quốc gia nào có nền tảng tiếng Anh tốt mà chậm phát triển.

Hai là trình độ công nghệ thông tin cơ bản. Trong thời đại số hóa, máy tính là tổng kho trí thức của nhân loại. Mỗi cán bộ cần phải biết sử dụng các phần mềm văn phòng cơ bản và có khả năng học hỏi, tiếp thu kiến thức mới từ nguồn thông tin đa chiều trên Internet.

Ba là có đạo đức. Đạo đức là yếu tố quyết định sự thành công của một cán bộ, thể hiện trên 3 mặt: Gương mẫu, dân chủ và có nếp sống văn hóa.

Bốn là có tài năng. Tài năng không chỉ là khả năng tổ chức thực hiện công việc, mà còn là khả năng nhìn xa trông rộng, biết phát hiện, đào tạo và sử dụng người tài và có sản phẩm được đo đếm cụ thể trên đơn vị thời gian.

Năm là có bản lĩnh. Bản lĩnh là yếu tố không thể thiếu để thành công. Cán bộ dám nghĩ ra cách làm mới, dám hành động để đưa cái mới vào cuộc sống và thành công, dám nói để bảo vệ người tốt, ngăn chặn những việc làm sai, tạo ra xu thế phát triển tốt

Cần tiến tới thực hiện cơ chế thi tuyển đối với cán bộ chuyên môn và tổ chức tranh cử đối với cán bộ lãnh đạo. Đây là cách tốt nhất để chọn đúng nhân tài thực sự phụng sự đất nước và nhân dân.

Thứ tư, việc cơ cấu lại bộ máy hành chính gắn liền với việc tinh giản bộ máy. Để đạt được mục tiêu này, chúng ta cần phải thực hiện tinh giản một cách chính xác và có chiến lược rõ ràng, không chỉ đơn giản là giảm biên chế mà còn phải giảm đúng người cần giảm, giữ lại những người có năng lực và phẩm chất. Tinh giản để trống chỗ hút những người tài ngoài xã hội vào bộ máy quản lý Nhà nước các cấp. Phải có niềm tin nhân tài của đất nước không bao giờ thiếu. Chỉ mong những người có chức quyền hội đủ đức tài để chọn đúng nhân tài.

Tôi rất băn khoăn nếu tinh giảm theo cách bình quân, cào bằng. Cuộc sống luôn vận động không ngừng nghỉ. Tính chất ưu tiên cho phát triển và quản lý cũng khác nhau. Có lĩnh vực cần tăng, có lĩnh vực giảm nhiều, giảm ít để phù hợp với nhu cầu thực tiễn. Ví dụ, một con chim đang bay trên trời, nếu chúng ta bắt xuống nhổ đi 30% lông bụng rồi thả ra con chim vẫn bay được, chỉ độ cao và tốc độ có thể kém hơn. Nhưng nếu chúng ta giảm 30% lông cánh thì con chim rất có thể chỉ còn khả năng chạy bộ trên mặt đất chẳng khác gì một con gà (Ví dụ trên chỉ mang tính chất tham khảo). Lấy ví dụ này để thấy sự quan trọng của từng bộ phận trong bộ máy hành chính, và việc giảm bớt phải được thực hiện một cách có chọn lọc, tránh làm mất đi những yếu tố cơ bản và nòng cốt.

Đất nước đang đứng trước thời điểm lịch sử. Điều quan trọng là dũng cảm tự đổi mới chính mình bằng cả tư duy, nhận thức, tư tưởng, chính sách và cách làm để bộ máy thực sự gọn nhẹ, văn minh, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, tạo đà cho đất nước phát triển cao hơn.

TS. Lê Doãn Hợp