Nâng cao tiêu chuẩn rừng trồng, giữ vững thị trường gỗ cao cấp

Việt Nam đặt mục tiêu có 1 triệu ha rừng đạt chứng chỉ bền vững vào năm 2030 - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Nhiều thách thức cho trồng rừng bền vững

Theo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Việt Nam có khoảng 600.000 ha rừng trồng được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững (FSC và VFCS/PEFC), chiếm chưa tới 11% tổng diện tích rừng trồng. Điều này cho thấy việc đạt tiêu chuẩn quốc tế còn gặp nhiều thách thức, đặc biệt khi các thị trường lớn như EU áp dụng Quy định Chống phá rừng (EUDR), có hiệu lực từ ngày 30/12/2024. EUDR yêu cầu truy xuất nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo gỗ không liên quan đến nạn phá rừng, đặt áp lực lớn lên doanh nghiệp Việt Nam.

Theo Chiến lược Phát triển lâm nghiệp giai đoạn 2021-2030, Việt Nam đặt mục tiêu có 1 triệu ha rừng đạt chứng chỉ bền vững vào năm 2030. Để đạt được điều này, cần tăng cường hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp trong việc áp dụng các tiêu chuẩn FSC (Forest Stewardship Council) và VFCS/PEFC.

Tuy nhiên, việc cấp chứng chỉ còn gặp khó khăn do rừng trồng chủ yếu thuộc sở hữu hộ gia đình, quy mô nhỏ, trình độ hạn chế. Chính phủ cần đẩy mạnh đào tạo, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật, đồng thời khuyến khích liên kết giữa doanh nghiệp chế biến và hộ trồng rừng để đảm bảo nguồn gốc gỗ hợp pháp.

Trong khi đó, báo cáo từ Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) cho thấy, đến hết tháng 6/2024, Việt Nam vẫn nhập khẩu gỗ tròn (HS 4403) và gỗ xẻ (HS 4407) từ cả vùng địa lý tích cực và không tích cực, gây rủi ro về tính hợp pháp và bền vững.

Ông Lê Minh Thiện, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Hưng (KCN Phú Tài, TP Quy Nhơn, Bình Định) chia sẻ về áp lực từ thị trường quốc tế khi các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và giảm phát thải carbon ngày càng khắt khe. Ông nhấn mạnh rằng doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa quy trình sản xuất, và đào tạo nhân lực chất lượng cao để duy trì vị thế trên thị trường như Mỹ, EU, và Nhật Bản.

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm cho biết hiện nay chúng ta có gần 8 triệu ha rừng sản xuất. Với giá trị sản xuất tăng bình quân 4,7%/năm thời gian qua, rừng trồng là nguồn cung cấp chính cho ngành công nghiệp chế biến gỗ, tạo việc làm cho hơn 2 triệu nông dân. Tuy nhiên, chất lượng gỗ rừng trồng trong nước vẫn còn hạn chế, khiến ngành gỗ phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu, đặc biệt từ các quốc gia như Mỹ, Canada, và châu Phi.

Ông Trần Quang Bảo đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển rừng trồng gỗ lớn và cấp mã số vùng trồng rừng để đảm bảo truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu quốc tế như EUDR (có hiệu lực từ 30/12/2024). Ông đề xuất thí điểm cấp mã số tại các tỉnh phía Bắc và mở rộng mô hình đo đếm, báo cáo, thẩm định (MRV) để đánh giá khả năng hấp thụ carbon, từ đó nâng cao giá trị gỗ xuất khẩu.

Đồ gỗ xuất khẩu mang lại giá trị cao khi được làm từ nguyên liệu rừng trồng có chứng chỉ - Ành: VGP/Đỗ Hương

Để mở rộng thị trường gỗ cao cấp, ngành gỗ cần tập trung vào các giải pháp nâng cao tiêu chuẩn rừng trồng, từ đó đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính và gia tăng giá trị sản phẩm. Định hướng này cũng đang được nhiều địa phương và doanh nghiệp theo đuổi thực hiện.

Chuyển đổi số và công nghệ hiện đại là yếu tố quan trọng để nâng cao tiêu chuẩn rừng trồng. Điển hình như việc sử dụng các công nghệ như cảm biến, drone trong canh tác rừng trồng có thể giúp tối ưu hóa năng suất và giảm tác động môi trường. Ví dụ, tại Đông Nam Bộ, kỹ thuật thâm canh rừng Keo lai (Acacia hybrid) đã đạt năng suất 36-37 m³/ha/năm nhờ áp dụng giống cải tiến và bón phân hợp lý. Nếu mở rộng mô hình này, Việt Nam có thể giảm phụ thuộc vào gỗ nhập khẩu, tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm.

Trồng rừng gỗ lớn không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cao hơn mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Tại Quảng Trị, diện tích rừng gỗ lớn dự kiến đạt 30.000 ha vào năm 2030, kết hợp khai thác lâm sản ngoài gỗ như hạt trẩu (trị giá 50 tỷ đồng/năm), than tre sinh học và bồ kết. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển rừng đa giá trị, vừa cung cấp gỗ cao cấp, vừa tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân.

Ông Hà Sỹ Đồng, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Quảng Trị chia sẻ mục tiêu phát triển 30.000 ha rừng gỗ lớn vào năm 2030 tại Quảng Trị, kết hợp khai thác lâm sản ngoài gỗ (hạt trẩu, than tre, bồ kết) với giá trị thương mại khoảng 50 tỷ đồng/năm. Ông nhấn mạnh sự kết hợp giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường là mục tiêu địa phương đang hướng tới.

Còn tại Bình Định, ông Phạm Anh Tuấn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho biết tỉnh cam kết hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn nguyên liệu hợp pháp, ứng dụng công nghệ tiên tiến và mở rộng thị trường với mục tiêu xuất khẩu 1,5-1,8 tỷ USD năm 2025. Ông cũng nhấn mạnh vai trò của chuyển đổi số và tận dụng ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA sẽ giúp thương mại gỗ có bước phát triển tốt hơn.

Liên kết giữa doanh nghiệp chế biến và hộ trồng rừng là giải pháp quan trọng để đảm bảo nguồn cung gỗ hợp pháp và ổn định. Mô hình hợp tác tại Bình Định, nơi có hơn 300 doanh nghiệp chế biến gỗ, cho thấy tiềm năng lớn khi chính quyền địa phương cam kết hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguyên liệu hợp pháp và mở rộng thị trường xuất khẩu. Năm 2025, Bình Định đặt mục tiêu xuất khẩu gỗ đạt 1,5-1,8 tỷ USD, đòi hỏi sự đổi mới trong sản xuất và quản trị.

Theo đánh giá của Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, bên cạnh thị trường truyền thống như Mỹ (chiếm 54,9% kim ngạch xuất khẩu tháng 1/2025), Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường sang Trung Đông, Ấn Độ, và Nam Mỹ. Điều này giúp giảm rủi ro phụ thuộc vào một thị trường duy nhất, đặc biệt khi Mỹ có thể áp thuế nhập khẩu.

Đỗ Hương

Tham khảo thêm

Tham khảo thêm

Nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng có phải vốn đầu tư công?

Tham khảo thêm

Tham khảo thêm

Xây dựng dữ liệu rừng và vùng trồng cà phê tuân thủ EUDR

Tham khảo thêm

Hoàn thiện tiêu chuẩn về tín chỉ carbon để không mất đi cơ hội phát triển rừng