Thuốc lá điện tử vẫn tràn ngập “chợ đen”

Chỉ với một cuộc điện thoại hay vài dòng tin nhắn, người dùng, trong dó có không ít học sinh, sinh viên vẫn có thể dễ dàng mua thuốc lá điện tử và nhận ngay tại cổng trường, công viên hay quán cà phê, dưới vỏ bọc “mỹ phẩm”.

Thản nhiên nhả khói, một nam sinh tại khu vực quận Đống Đa “hướng dẫn” cách lách luật khi mua thuốc lá điện tử: “Giờ ra chợ mua thì khó, nhưng online thì đầy. Hút trong nhà vệ sinh trường, mùi thơm như kẹo, không ai nghi ngờ gì”.

Anh Q.A (Hà Nội) cho biết: “Tôi nghĩ chỉ mua bán số lượng lớn mới bị xử phạt, nên tôi vẫn dùng kín đáo. Từ sau khi có lệnh cấm, các bài quảng cáo cũng giảm, nhưng nếu biết chỗ, vẫn có thể mua được”.

Có cung ắt sẽ có cầu. Theo ghi nhận của Người Đưa Tin, mô hình bán “chui” các sản phẩm thuốc lá điện tử hiện nay chưa có dấu hiệu dừng lại.

Hàng trăm thiết bị có sẵn dưới gầm bàn

Chỉ cách trụ sở UBND phường Ngọc Lâm (quận Long Biên, Hà Nội) khoảng 300m, một cửa hàng cung cấp đủ các loại từ thiết bị đến tinh dầu đang ngang nhiên hoạt động như chưa từng có lệnh cấm.

Như một showroom hợp pháp, bảng hiệu vẫn sáng đèn, kệ trưng bày ngay ngắn, nhân viên phục vụ tận tình.

Theo ghi nhận của Người Đưa Tin, các loại tinh dầu phổ biến như ổi, dưa hấu, đào, chuối… có sẵn tại đây với số lượng lớn. Mỗi lọ chỉ to bằng ngón tay với các chất lỏng đủ màu từ vàng nhạt đến cam sẫm.

Nhiều loại tinh dầu được cất trong một ngăn tủ khoá kín.

Trong một ngăn tủ khoá kín, các lọ nguyên tem, nguyên chiếc được cất kỹ và chỉ được mở ra khi khách đến mua có các nhu cầu đặc biệt.

Tiếp cận một cơ sở kinh doanh khác trên phố Khâm Thiên, Hà Nội, người dân sống xung quanh cho biết, trước đây, nơi này từng treo biển “Pod system chính hãng”. Từ sau khi lệnh cấm có hiệu lực, biển hiệu cũ được tháo gọn, thay bằng vỏ bọc “tạp hóa” để hợp thức hóa hoạt động.

Núp bóng hàng tạp hoá để kinh doanh thuốc lá điện tử.

Bày bán nước ngọt, bánh kẹo, nhìn từ bên ngoài, cửa hàng này không có dấu vết nào của việc buôn bán hàng cấm.

Tại đây, người bán niềm nở giới thiệu đủ loại tinh dầu với những ưu đãi hấp dẫn. Người này chia sẻ: “Ở đây chỉ nhận khách quen, còn lại chủ yếu giao dịch online”.

Các sản phẩm được cất giấu dưới gầm bàn, ở vị trí người tư vấn dễ dàng kiểm soát nhất. Khách khi đến mua chỉ được xem qua máy tính bảng. Chọn loại nào, người bán mới lấy loại đó.

Các sản phẩm được cất kỹ trong khu vực dễ kiểm soát của người bán hàng.

Theo ghi nhận của Người Đưa Tin, kịch bản bán hàng này lặp lại ở nhiều nơi: cửa hàng không tên, trá hình bảng hiệu và không có giấy phép. Thế nhưng, chỉ cần khách hỏi đúng vài từ khóa như “juice mới không”, “ổi còn không”, “Xlim 2 về chưa”… là đủ loại thiết bị, tinh dầu lập tức được rút ra từ ngăn kéo, gầm bàn hay túi nilon dưới ghế. Bên cạnh đó, một số cửa hàng còn treo bảng hoặc cung cấp số điện thoại để ai có nhu cầu sẽ liên hệ mua hàng online. Các chủ cửa hàng đều có chung một tâm lý: “bị kiểm tra mới đóng cửa”.

Đổi tên để hợp thức hóa hàng cấm

Không chỉ ẩn mình trong cửa hàng tạp hoá hay các tiệm trà, thuốc lá điện tử còn được đánh tráo bằng những cái tên vô hại như nến thơm, mỹ phẩm, xông phòng, đầu thay bàn chải, máy thở… để qua mặt cả người tiêu dùng lẫn cơ quan chức năng.

Cách ngày, các phiên “họp chợ” được mở ra trong các hội nhóm kín trên Facebook.

Trên mạng xã hội hoặc các sàn thương mại điện tử, người bán sử dụng biệt ngữ, ký hiệu riêng để giao tiếp với khách hàng. Cách ngày, những dòng trạng thái về từ khoá thuốc lá điện tử vẫn được đăng tải đều đặn với nội dung “họp chợ”.

Các livestream úp mở được tổ chức thường xuyên, người mua chỉ cần bình luận rồi chốt đơn qua tin nhắn riêng.

Các livestream úp mở được tổ chức thường xuyên.

Việc giao hàng cũng được tổ chức thành một mạng lưới chặt chẽ. Ở nội thành, các đơn được vận chuyển bởi một đội giao hàng riêng của mỗi cơ sở kinh doanh để tránh bị truy vết. Một người bán hàng tại Hà Nội cho biết: “Hàng sẽ được vận chuyển bằng đội ngũ giao hàng quen hoặc người nhà giao, không lo bị phát hiện”.

Một số cửa hàng gửi ship bằng các hãng giao hàng nội thành phổ biến, hàng hóa được cam kết bọc kỹ, dán nhãn “hàng dễ vỡ” hoặc “đồ điện tử”, không để lộ nguồn gốc.

Đổi tên hàng cấm để tránh sự truy quét.

Với đơn ngoại thành, người bán ưu tiên chuyển phát thường thay vì chuyển phát nhanh để né tránh kiểm tra. Đồng thời, tên sản phẩm sẽ được thay đổi thành nến, tinh dầu xông phòng hoặc mỹ phẩm.

Cần hoàn thiện chế tài với người sử dụng

Trước đó, ngày 30/11/2024, Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Nghị quyết số 107/2024/QH15 tại Kỳ họp thứ tám, khóa XV về việc cấm hoàn toàn sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện gây tác hại cho sức khỏe con người kể từ ngày 1/1/2025.

Cụ thể, đối với hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ và nhập khẩu, các cá nhân, tổ chức vi phạm sẽ bị xử phạt theo quy định hiện hành trong các nghị định về an ninh trật tự, y tế và kinh doanh thương mại với mức phạt từ 500.000 đồng đến 100 triệu đồng.

Nếu giá trị hàng hóa vi phạm từ 100 triệu đồng trở lên, cá nhân, tổ chức có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự về tội buôn bán, tàng trữ hàng cấm.

Tuy nhiên, hành vi sử dụng hiện vẫn chưa được ban hành các chế tài cụ thể và đủ sức răn đe.

Trao đổi với Người Đưa Tin, Luật sư TS. Đặng Văn Cường - Văn phòng Luật sư Chính pháp, Đoàn Luật sư Tp.Hà Nội cho biết, nhiều người sử dụng, trong đó có học sinh, sinh viên vẫn tiếp tục vi phạm do chưa bị xử lý nghiêm minh.

“Quy định cấm thuốc lá điện tử là quy định mới, cần phải tiếp tục hoàn thiện pháp luật để có những chế tài cụ thể cả về hành chính và hình sự”, Luật sư TS. Đặng Văn Cường nhấn mạnh.

Luật sư TS. Đặng Văn Cường - Văn phòng Luật sư Chính pháp, Đoàn Luật sư Tp.Hà Nội.

Vì thế, ngoài việc hoàn thiện các quy định pháp luật, theo ông Cường, cơ quan chức năng cần xử lý nghiêm các vụ vi phạm điển hình để răn đe và nâng cao hiệu quả thi hành.

Đối với nhóm tuổi là học sinh, sinh viên, các nhà trường cần tích cực tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật, đồng thời, đưa vào xử lý kỷ luật đối với các em không tuân thủ pháp luật và nội quy, quy chế của nhà trường.

Song song với đó, các nền tảng mạng xã hội cũng cần được siết chặt quản lý, chịu trách nhiệm trong việc phát hiện và ngăn chặn các hoạt động quảng bá, mua bán thuốc lá điện tử trái phép trên môi trường số.

Quỳnh Chi