Hành trình trăm năm của báo chí cách mạng Việt Nam

Trải qua 100 năm hình thành và phát triển, báo chí cách mạng Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc; góp phần làm nên những thành tựu vĩ đại trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước.

Những bước chân đầu tiên

Báo chí du nhập vào Việt Nam cùng với quá trình khai thác và xâm chiếm thuộc địa của thực dân Pháp. Với ý đồ ở lại Việt Nam lâu dài, người Pháp đã hoạch định một chiến lược đô hộ hết sức quy mô và bài bản mà trong đó vấn đề ngôn ngữ, văn hóa và báo chí đã được đặt ra như một ưu tiên hàng đầu, vì mục tiêu "đồng hóa" người Việt, mang văn minh phương Tây truyền bá sâu rộng hơn nữa vào lãnh thổ nước ta.

Từ những năm 60 thế kỷ XIX đã có một số báo lần lượt ra đời tại Sài Gòn, Hà Nội và một vài địa phương khác. Lúc này, báo chí với hình thức công báo đến các loại hình báo chí ngày càng phong phú, từ những tờ báo "thời sự" như Gia Định Báo (1865) đến các loại báo chuyên biệt như: Thông Loại Khóa Trình (văn hóa), Nông Cổ Mín Đàm (kinh tế), Phụ nữ Tân Văn (phụ nữ), Con Ong (châm biếm), Cậu Ấm (thiếu nhi)… với nhiều ngôn ngữ, nội dung, hình thức đạt đến trình độ chuyên môn vững vàng. Đặc biệt, cho đến trước năm 1945, báo chí Việt Nam vẫn chủ yếu phát triển mạnh ở miền Nam, chiếm 75% báo chí cả nước.

Trước năm 1925, nhìn chung báo chí chính thống vẫn nằm trong vòng kiểm soát của chính quyền thực dân là chính. Trên thị trường chủ yếu là báo thân chính quyền và trung lập. Mặc dù, có thời điểm đã hình thành dòng báo chí đối lập: khuynh tả, song chưa thực sự tạo được chuyển biến trong xu hướng báo chí bấy giờ.

Trước sự "xâm lược" mạnh mẽ trên mặt trận thông tin truyền thông và nhận thức rõ vai trò của báo chí như một công cụ cách mạng đắc lực, ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chính thức sáng lập tờ báo Thanh Niên - cơ quan ngôn luận của Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí hội, đánh dấu mốc son đầu tiên của nền báo chí cách mạng Việt Nam, đồng thời mở đầu cuộc cách mạng tư tưởng, đưa nền tảng tư tưởng truyền thống của dân tộc lên một tầm cao mới.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Người sáng lập và xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Trong những giai đoạn sau đó, hàng loạt tờ báo cách mạng cũng lần lượt ra đời và thể hiện rõ tính chất đấu tranh của báo chí như báo Công Nông (12/1926), báo Lính kách mệnh (2/1927), Tạp chí Đỏ (5/8/1930),…

Những trang báo này không chỉ đưa tin về tình hình đất nước, mà còn góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền lý tưởng cách mạng, giáo dục lòng yêu nước và kêu gọi nhân dân tham gia vào các hoạt động cách mạng. Những thế hệ nhà báo vô sản đầu tiên của Việt Nam như: Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Lê Duy Điềm, Trương Văn Lĩnh…cũng bắt đầu hoạt động và trưởng thành trong giai đoạn này.

Mùa xuân năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, trên cơ sở hợp nhất ba tổ chức cộng sản dưới sự chủ trì của Nguyễn Ái Quốc. Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam có ý nghĩa quyết định đối với lịch sử dân tộc cũng như sự chỉ đạo đối với nền báo chí cách mạng. Từ đây báo chí của Đảng đã phát triển phong phú trên nhiều phương diện. Báo chí cách mạng Việt Nam trong giai đoạn này đã giương cao ngọn cờ cách mạng, nói lên ý chí, khát vọng của dân tộc Việt Nam và chỉ rõ phương hướng đấu tranh của nhân dân Việt Nam vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Chính sự phát triển phong phú của báo chí dưới sự lãnh đạo của Đảng đã tạo ảnh hưởng rộng rãi của Đảng với quần chúng nhân dân, tăng cường vị thế của Đảng trong đấu tranh vận động cách mạng, góp phần tạo nên thành công của Đảng trong sự nghiệp lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

Đồng hành cùng đất nước

Kể từ khi Cách mạng Tháng Tám thành công năm 1945, báo chí Việt Nam chính thức trở thành công cụ đắc lực của chính quyền cách mạng, đóng vai trò tuyên truyền, giáo dục và lãnh đạo dân tộc. 

Trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, báo chí không chỉ phục vụ cho công tác chính trị mà còn là vũ khí mạnh mẽ để chống lại kẻ thù xâm lược. Các tờ báo như: Việt Nam Độc lập, báo Cứu Quốc, báo Quân đội Nhân dân, Đài Phát thanh Quốc gia (nay là Đài Tiếng nói Việt Nam), Hãng tin Quốc gia (nay là Thông tấn xã Việt Nam) đã liên tục cung cấp thông tin về tình hình chiến sự, động viên tinh thần chiến đấu của quân và dân ta trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Báo chí đã giúp củng cố lòng tin vào Đảng, Chính phủ và quân đội, tạo dựng niềm tin vững chắc cho nhân dân vào sự nghiệp giải phóng dân tộc. Các phóng viên, nhà báo đã không ngần ngại hy sinh để đưa tin, hình ảnh về những chiến thắng, cũng như những khó khăn, mất mát trong quá trình chiến đấu. Những tờ báo không chỉ là phương tiện truyền tải thông tin mà còn là những công cụ quan trọng để cổ vũ tinh thần dân tộc, tạo động lực cho mọi tầng lớp nhân dân đứng lên đấu tranh.

Báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua một chặng đường dài, gắn liền với những bước thăng trầm của dân tộc.

Sau khi đất nước thống nhất vào năm 1975, báo chí Việt Nam bước vào một giai đoạn mới – giai đoạn phục hồi và xây dựng đất nước. Báo chí tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền đường lối chính trị, tạo dựng niềm tin và thông tin về các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, sau chiến tranh, báo chí cũng phải đối mặt với những thử thách mới, như khôi phục nền kinh tế, chăm lo đời sống cho nhân dân và thực hiện công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Trong bối cảnh đổi mới từ năm 1986, báo chí Việt Nam đã chứng kiến một sự thay đổi sâu rộng. Các tờ báo không chỉ đơn thuần là công cụ tuyên truyền chính trị mà còn bắt đầu phản ánh đời sống xã hội, kinh tế, văn hóa một cách đa dạng và phong phú hơn. Thực tế này yêu cầu báo chí phải vừa giữ vững tính định hướng, vừa phản ánh sự thật một cách khách quan và trung thực.

Từ năm 1986, với công cuộc đổi mới, báo chí Việt Nam bước vào một thời kỳ phát triển mạnh mẽ. Các phương tiện báo chí truyền thống như báo in, phát thanh, truyền hình đã phát triển theo hướng chuyên nghiệp hơn, đồng thời báo chí điện tử cũng bắt đầu hình thành, mở ra một không gian thông tin mới cho xã hội. Báo chí không chỉ giữ vai trò tuyên truyền, mà còn thực hiện chức năng giám sát, phản biện xã hội, đóng góp vào việc xây dựng nền dân chủ trong xã hội.

Sự xuất hiện của báo chí điện tử, các trang mạng xã hội đã làm thay đổi toàn diện cách thức tiếp cận thông tin của công chúng. Người dân có thể dễ dàng tiếp cận thông tin trong và ngoài nước mọi lúc, mọi nơi. Tuy nhiên, với sự phát triển mạnh mẽ này cũng nảy sinh nhiều vấn đề như sự bùng nổ thông tin giả, tin đồn và vấn đề kiểm soát thông tin trong môi trường số.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, báo chí Việt Nam cũng phải đối mặt với thách thức khi xu hướng báo chí quốc tế đang phát triển mạnh mẽ và có ảnh hưởng sâu rộng đến cách thức tác nghiệp. Điều này đòi hỏi báo chí Việt Nam phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng thông tin, đồng thời đảm bảo tính trung thực, khách quan và đạo đức nghề nghiệp.

Nhìn lại 100 năm lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam, chúng ta có thể thấy rõ sự phát triển vượt bậc của báo chí từ những ngày đầu còn non trẻ, đầy thử thách, cho đến ngày nay khi báo chí đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống chính trị và xã hội của đất nước. Báo chí không chỉ là công cụ tuyên truyền mà còn là diễn đàn quan trọng để thể hiện tiếng nói của nhân dân, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.

Những dấu ấn lịch sử của báo chí cách mạng Việt Nam sẽ tiếp tục là niềm tự hào và là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của báo chí trong tương lai.

Tổng Bí thư Tô Lâm

Năm 2025, nền báo chí cách mạng Việt Nam tròn 100 năm tuổi - một cột mốc quan trọng, đánh dấu chặng đường lịch sử vẻ vang của nền báo chí cách mạng đồng hành cùng sự ra đời, trưởng thành và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong suốt quá trình đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng mà đầu tiên và trực tiếp là Chủ tịch Hồ Chí Minh, báo chí cách mạng Việt Nam luôn là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, đóng góp to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và đất nước”

Chủ tịch nước Lương Cường

Đất nước đang chuyển mình bước vào kỷ nguyên mới, với khát vọng cháy bỏng, đưa đất nước phát triển giàu mạnh, thịnh vượng, hạnh phúc, trong đó, với sứ mệnh, vai trò của mình, báo chí phải luôn là người đồng hành tỉnh táo và tin cậy, phải là người xung kích, tiên phong trong sự nghiệp lớn lao đó."

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính

Xuyên suốt chiều dài lịch sử, báo chí, truyền thông luôn đồng hành cùng đất nước, đã có sự đóng góp lớn lao trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước. Nhiều nhà báo, phóng viên đã không quản ngại hiểm nguy, gian nan có mặt ở mặt trận để truyền tải thông tin từ chiến trường đến hậu phương, từ hậu phương đến chiến trường.

Khi Tổ quốc cần, nhà báo sẵn sàng đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì, sẵn sàng hy sinh và nhiều người đã anh dũng hy sinh, để lại trong mỗi chúng ta biểu tượng về tinh thần trách nhiệm và tình yêu với quê hương, đất nước - đây là truyền thống vô giá của báo chí cách mạng Việt Nam.”

Ông Trần Cẩm Tú - Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư

Qua 100 năm xây dựng và phát triển, nền Báo chí Cách mạng Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về số lượng, chất lượng, chương trình, nội dung ấn phẩm, bước đầu đã làm chủ công nghệ truyền thông hiện đại. Nhiều cơ quan báo chí đã phát triển thành cơ quan báo chí đa phương tiện ngang tầm khu vực và thế giới, đội ngũ những người làm báo ngày càng lớn mạnh, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, gương mẫu về đạo đức nghề nghiệp và thực hiện tốt chức trách xã hội”

Thực hiện: Mạnh Quốc

Thiết kế: Quỳnh Chi

NGUOIDUATIN.VN | Thứ 7, 21/06/2025 | 10:00