Anh sẽ công nhận nhà nước Palestine trong tháng 9 nếu Israel và Hamas không ký kết thoả thuận

Tuyên bố của ông Starmer được đưa ra sau cuộc họp nội các khẩn cấp, thể hiện sự thay đổi quan điểm một cách quyết liệt và bất ngờ, đồng thời cho thấy áp lực chính trị khổng lồ đè nặng lên chính phủ của ông kể từ khi công chúng Anh và các nhà lập pháp của Đảng Lao động kinh hoàng trước hình ảnh trẻ em bị bỏ đói tại Gaza.

Ông Starmer khẳng định, việc công nhận nhà nước Palestine là một phần trong nỗ lực kết thúc cuộc xung đột dài hai năm qua giữa Israel và Hamas của châu Âu. Ông tái khẳng định, Hamas cần phải trả tự do cho những con tin còn lại, ký thoả thuận ngừng bắn và chấp nhận tổ chức này không được phép giữ vai trò điều hành Gaza.

Tuy nhiên, quyết định của ông Starmer chủ yếu hướng vào Israel, và nó thể hiện sự thay đổi quan điểm về cuộc chiến một cách chớp nhoáng giữa các nước phương Tây. Quyết định này của chính phủ Anh phỏng theo một tuyên bố từ Pháp, sau khi Pháp tuyên bố sẽ công nhận nhà nước Palestine trong tháng 9 tại Đại Hội đồng LHQ.

Trong ngày thứ Ba, ông Starmer đã nhận định: "Tình hình thực sự không thể chấp nhận được. Tôi đặc biệt lo ngại về viễn cảnh giải pháp hai nhà nước đang trở nên xa vời hơn bao giờ hết".

Ảnh: The New York Times/Saher Alghorra.

Bên cạnh thoả thuận ngừng bắn, ông Starmer cũng khẳng định chính phủ Israel phải cam kết không sáp nhập Bờ Tây và tham gia một tiến trình hoà bình cho phép nhà nước Palestine tồn tại song song với Israel.

Đây là những điều kiện mà chính phủ Israel khó có khả năng có thể chấp nhận. Ông Netanyahu gần đây đã nhận định một nhà nước Palestine có thể "bị sử dụng làm bàn đạp để tiêu diệt Israel".

Trong ngày thứ Ba, nhà lãnh đạo Israel này đã lên án tuyên bố của chính phủ Anh.

Ông Netanyahu nhận định, quyết định của ông Starmer là tha thứ "cho các hành động khủng bố của Hamas và trừng phạt nạn nhân của chúng", và "một nhà nước dựa trên tư tưởng thánh chiến Hồi Giáo giáp với Israel trong ngày hôm nay sẽ là một đe doạ cho Anh trong ngày mai. Việc xoa dịu những tên khủng bố thánh chiến Hồi Giáo luôn luôn thất bại. Nó cũng sẽ dẫn ông (Starmer) đến thất bại".

Quyết định của chính phủ Anh sẽ càng tăng cao mức cô lập ngoại giao xung quanh Israel sau khi chính phủ Israel huỷ bỏ thoả thuận ngừng bắn với Hamas trong tháng 3/2025 và tiếp tục tiến hành chiến dịch quân sự tại Gaza. Quyết định này cũng mang tầm quan trọng về mặt biểu trưng xung quanh tầm vóc ngoại giao, quan hệ với Mỹ và lịch sử lâu dài tại Trung Đông của Anh.

Chính phủ Anh đã đóng vai trò quan trọng trong tiến trình thành lập nhà nước Israel sau khi tuyên bố ủng hộ thành lập "một nhà nước quê hương cho người Do Thái" trong năm 1917 tại khu vực từng là Palestine trong thời điểm đó.

Hai quan chức cho biết, ông Starmer đang cảm thấy mâu thuẫn về ý tưởng khi cân nhắc công nhận nhà nước Palestine trong thời điểm hiện tại do ông cho rằng đây là một hành động mang tính "phô diễn" chứ không thể thay đổi cục diện tình hình. Thậm chí, nó có thể phức tạp hoá các nỗ lực thương lượng ngừng bắn giữa Israel và Hamas. Các quan chức này yêu cầu giữ kín danh tính do tính nhạy cảm của các thảo luận.

Tuy nhiên hàng loạt các cảnh báo về tình trạng nạn đói ngày càng nghiêm trọng tại Gaza sau khi phía Israel đề ra các giới hạn về cung cấp lương thực đã thay đổi các tính toán của ông. Hơn 250 nhà lập pháp bao gồm nhiều nhà lập pháp từ Đảng Lao động đã ký một công thư gửi tới ông Starmer và ngoại trưởng David Lammy hối thúc chính phủ Anh công nhận nhà nước Palestine tại một hội thảo về giải pháp hai nhà nước của LHQ trong tuần này.

Ảnh: AP/Jonathan Brady.

Quyết định của ông Starmer đã được đưa ra sau cuộc họp dài nhiều giờ với Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày thứ Hai tại Scotland. Vị thủ tướng này đã chia sẻ nhiều chi tiết về sáng kiến hoà bình của các nước châu Âu với ông Trump. 

Ông Trump cho biết: "Tôi sẽ không chọn phe nào cả, và tôi không bận tâm về việc ông Starmer chọn phe. Tôi đang tìm cách để đưa lương thực tới cho người dân. Đó là phe cần được chọn số 1, vì có rất nhiều người đang bị đói tại đó".

Những nhà phê bình quyết định này của Anh cho rằng quyền nhà nước Palestine không nên được sử dụng làm lá bài mặc cả. Nhiều người khác cho rằng quyết định này sẽ không mang lại nhiều ảnh hưởng cho cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Gaza và thậm chí có thể tước đi một đòn bẩy mà Anh có thể sử dụng đối với chính phủ Israel trong giai đoạn sau của cuộc khủng hoảng.

Aaron David Miller, cựu đàm phán viên hoà bình và thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hoà bình Quốc tế, một tổ chức nghiên cứu tại Washington, nhận định: "Tôi hiểu mong muốn đưa ra quyết định đó, nhưng tôi không thấy lợi thế từ nó".

Ông Miller nỏi: "Ông ấy đã tạo ra một tình thế mà trong đó ông không thể có ảnh hưởng lớn".

Kim Darroch, cựu đại sứ Anh tại Mỹ, cho biết: "Ông Starmer có thể thích ý tưởng đưa ra quyết định này để rút ra được thành quả nào đó. Thay vì là một thông điệp gửi tới phía Palestine, đây là thông điệp gửi tới phía Israel".

Ảnh: The New York Times/Tierney L. Cross.

Mặc dù ông Starmer đã đặt ra điều kiện, ông Darroch nhận định: "những điều kiện này theo quan điểm của tôi có 99% khả năng không thể thực hiện được".

Lịch sử một lần nữa dựng nên bối cảnh xung quanh tuyên bố của Anh.

Tại hội nghị của LHQ trong ngày thứ Ba, ông Lammy nhắc lại vai trò của Anh trong quyết định thành lập nhà nước Israel, nhấn mạnh Tuyên ngôn Balfour và đã cam kết "sẽ không có hành động nào vi phạm quyền công dân và quyền tôn giáo" của người Palestine.

Ông nhận định: "Điều này đã không được chấp hành, và đó là một bất công mang tính lịch sử vẫn đang diễn ra tới ngày hôm nay".

Ông Lammy cho biết, Anh đã tạm ngừng một số hợp đồng bán vũ khí tới Israel và đã áp đặt lệnh trừng phạt lên 2 bộ trưởng đường lối cứng rắn nhất dưới quyền ông Netanyahu.

Tuy nhiên các nhà phân tích cho rằng áp lực yêu cầu ông Starmer phải hành động nhiều hơn đã đạt tới mức không thể ngăn cản được. Nhiều bộ trưởng trong nội các của ông Starmer đã hối thúc ông công nhận nhà nước Palestine, khẳng định chính phủ cần thể hiện quan điểm sẽ không đứng nhìn thảm hoạ xảy ra.

Trong những ngày gần đây, Anh đã cung cấp lượng lớn hàng cứu trợ nhân đạo và sơ tán trẻ em bị thương tại Gaza. Chính phủ này cũng đã hành động nhằm hồi sinh phương án cung cấp hàng cứu trợ của LHQ. Tại Scotland, ông Starmer đã yêu cầu ông Trump tận dụng tầm ảnh hưởng của mình lên ông Netanyahu để yêu cầu Israel cho phép đưa thêm hàng cứu trợ vào Gaza.

Trong ngày thứ Ba, ông Starmer đã phát biểu: "Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với các đối tác quốc tế để kết thúc tình trạng khủng hoảng, đưa hàng cứu trợ vào Gaza và mang lại tương lai ổn định hơn cho Trung Đông. Vì tôi biết đó là tương lai mà người Anh mong muốn chứng kiến".

Ông Starmer cho biết, đối với ông, một cựu luật sư về nhân quyền, những hình ảnh tồi tệ tại Gaza là tín hiệu cho thấy "đây là thời điểm cần hành động".

Trước cánh phóng viên, ông Starmer phát biểu: "Giờ đây, tại Gaza, vì một thất bại mang tính thảm hoạ trong quá trình cung cấp hàng cứu trợ, chúng ta đã phải chứng kiến trẻ sơ sinh bị bỏ đói, trẻ em không thể đứng vững được vì quá yếu ớt – những hình ảnh sẽ ám ảnh chúng ta trong suốt phần đời còn lại".

Nguyễn Quang Minh (The New York Times)