Một chương trình, một bộ sách thống nhất: Ý kiến người trong cuộc

Nghị quyết 71 của Bộ chính trị ra đời, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước tới công tác giáo dục. Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của dư luận là việc thực hiện một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất toàn quốc từ năm học 2026-2027. 

Người Đưa Tin (NĐT) đã có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Diệp - Hiệu trưởng trường Tiểu học và THCS Newton (Hoài Đức, Hà Nội) xoay quanh nội dung này. 

Ban hành 1 bộ sách giáo khoa dùng chung là tất yếu

NĐT: Có nhiều năm làm cán bộ quản lý giáo dục, xin bà cho biết khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018, trường trường Tiểu học và THCS Newton đang học những bộ sách giáo khoa nào?

Bà Nguyễn Thị Diệp: Trước đây, thực hiện chương trình giáo dục 2006, toàn quốc chỉ có 1 bộ sách giáo khoa dùng chung, thống nhất.

Đến năm 2019 bắt đầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở khối lớp 1, song song với chương trình 2006 từ lớp 2 đến lớp 12 và hàng năm tịnh tiến các khối của tất cả các bậc học, đến nay việc đưa nhiều bộ sách giáo khoa cùng song song giảng dạy chương trình mới đã ổn định ở cả 3 cấp học. 

Bà Nguyễn Thị Diệp - Hiệu trưởng trường Tiểu học và THCS Newton.

Nhà trường được quyền chọn lựa sách giáo khoa phù hợp để giảng dạy. Mỗi bộ sách đều có những ưu điểm riêng. 

Tại trường TH&THCS Newton, sau khi nghiên cứu, thống nhất và lựa chọn, bậc Tiểu học chúng tôi dạy bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống", còn bậc THCS đang dùng sách "Cánh Diều".

NĐT: Trong quá trình dạy và học, bà nhận thấy các bộ SGK đang sử dụng có những ưu nhược điểm gì? 

Bà Nguyễn Thị Diệp: Bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống" liên kết giữa các bài với nhau rõ ràng chặt chẽ. Nội dung sách phù hợp với nhu cầu học tập của học sinh, hỗ trợ học sinh áp dụng kiến thức vào việc giải quyết các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, từ cá nhân đến xã hội. 

Sách thiết kế với phong cách mới, thu hút bởi hình thức và cấu trúc, với hình ảnh và văn bản rõ ràng, phân loại nội dung theo từng chủ đề cụ thể. 

Sách có thêm bản "sách mềm" cũng hỗ trợ giáo viên trong quá trình giảng dạy và cung cấp tài nguyên ôn tập cho phụ huynh và học sinh một phiên bản tương tác của bộ sách gốc.

Còn bộ sách "Cánh Diều" thì mang tính kế thừa tiếp nối của chương trình giáo dục 2006 với triết lý xuyên suốt "Mang cuộc sống vào bài học – Đưa bài học vào cuộc sống", bộ sách Cánh Diều tạo cho người dạy và người học niềm cảm hứng sáng tạo. Sách Cánh Diều dễ dạy, dễ học, dễ kiểm tra, đánh giá. 

Khi dạy và học, thầy trò không thấy khó khăn mà dễ dàng thích nghi, có hiệu quả tốt. Vai trò của kho học liệu điện tử có nội dung lý thuyết, hình ảnh và hệ thống bài tập phong phú, bám sát nội dung, đáp ứng yêu cầu cần đạt của chương trình giáo dục phổ thông. 

Tất cả các môn trong bộ Cánh Diều có tính "mở". Điều này giúp cho giáo viên có thể linh động điều chỉnh cho phù hợp với nhiều đối tượng học sinh và phát huy sự sáng tạo của các em

NĐT: Theo Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, để có một bộ sách giáo khoa thống nhất kịp thời cho thầy trò học trong năm học 2026 - 2027, theo bà phương án lựa chọn khả thi nhất sẽ là gì? 

Bà Nguyễn Thị Diệp: Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết 71 dành riêng cho giáo dục, trong đó có rất nhiều vấn đề được giải quyết. Một trong số đó là thống nhất một bộ sách giáo khoa dùng chung. 

Sau một số năm thực hiện nhiều bộ sách giáo khoa song song cũng thu được kết quả nhất định và cũng có không ít bất cập. Việc ban hành 1 bộ sách giáo khoa dùng chung là tất yếu trong tình hình hiện nay.

Tuy nhiên, để có được bộ sách chung được sử dụng ngay từ năm học 2026-2027 đòi hỏi phải có cách làm nhạy bén theo đúng tinh thần "vừa chạy vừa xếp hàng". Nếu biên soạn lại 1 bộ sách mới toanh thì có lẽ sẽ không kịp cho năm học tới.

Hiện tại, những bộ sách đang dùng đều có những ưu điểm riêng, được các nhà trường tin tưởng lựa chọn. Không thể bỏ bộ sách này mà lấy bộ sách kia được.

Có một số ý kiến cho rằng nên chọn theo môn học, sao cho mỗi cấp học đều có đủ cả 3 bộ sách. Cũng có người lại đề xuất mỗi môn học nên chọn theo từng bài, lắp ghép các bộ sách lại để có 1 bộ dung chung. 

Nhưng theo cá nhân tôi, để tạo tính công bằng, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên chọn lựa theo từng cấp học. Ví dụ như 3 bộ sách sẽ được vận dụng ở 3 cấp học, như vậy vừa đi đến thống nhất chung, lại không lãng phí.

Tất nhiên trong quá trình sử dụng 1 bộ sách dùng chung đó, sẽ có chỉnh lý bổ sung cho phù hợp. Đặc biệt với các môn Lịch sử - Địa lý và môn Giáo dục địa phương, cần cập nhật cho đúng với mô hình chính quyền 2 cấp hiện nay. Việc ban hành đính chính và phụ bản này là bình thường đối với công tác xuất bản, mà không phải viết lại toàn bộ, gây tốn kém lãng phí.

Ưu tiên người học trong chọn SGK

NĐT: Chương trình cải cách giáo dục phổ thông và SGK 2018, theo bà đã có những ưu việt gì? Việc lựa chọn bộ SGK thống nhất nên dựa vào những tiêu chí nào để khách quan, khoa học, công bằng trong sự tiếp nối và hiện đại của ngành giáo dục trước yêu cầu mới?

Bà Nguyễn Thị Diệp: Thông tư số 32 ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ thông, có hiệu lực kể từ ngày 15/2/2019. Từ đó, việc thực hiện Chương trình cải cách Giáo dục phổ thông 2018 cùng với nhiều bộ sách giáo khoa đã thể hiện được những ưu điểm.

Về tổng thể, chương trình giáo dục phổ thông được chia thành 2 giai đoạn: 

Giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12). 

Trong đó, chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hoà về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực; định hướng chính vào giáo dục về giá trị bản thân, gia đình, cộng đồng và những thói quen, nền nếp cần thiết trong học tập và sinh hoạt. 

Chương trình giáo dục trung học cơ sở giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành và phát triển ở cấp tiểu học...

Chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp học sinh tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới.

Ban hành 1 bộ sách giáo khoa dùng chung là tất yếu trong tình hình hiện nay.

Trong tình hình hiện nay, để có 1 bộ sách giáo khoa dùng chung, theo tôi, việc lựa chọn cần dựa trên một số tiêu chí, trong đó ưu tiên người học là số một. 

Bên cạnh đó cần đến yếu tố xuyên suốt, bám sát vào nội dung chương trình giáo dục phổ thông 2018. 

Hiện nay cả 3 bộ sách đều được áp dụng như nhau, không thể lấy bộ này mà bỏ bộ kia. Vì thế tốt nhất là lựa chọn tổng hòa cả 3 bộ sách. 

Vừa kế thừa phát huy tận dụng chất xám của Hội đồng biên soạn các bộ sách, lại tiết kiệm được chi phí in ấn rất nhiều. 

Để kịp thời cho năm học 2026-2027, tốt nhất là chọn cho mỗi cấp học 1 bộ, (ví như bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống" dùng cho tiểu học, bộ sách "Cánh diều" dùng cho THCS, bộ "Chân trời sáng tạo" dùng cho THPT chẳng hạn). 

Như vậy, cũng đem lại sự công bằng cho các bộ sách – là tâm huyết của Hội đồng biên soạn bỏ ra nhiều năm nay, đồng thời cũng là sự cầu thị tiếp thu ý kiến của giáo viên, học sinh để chỉnh sửa cho phù hợp nhu cầu người học, người dạy. Hy vọng năm học tới, thầy và trò cả nước sẽ có được bộ sách dùng chung như ý.

NĐT: Xin cảm ơn bà!

Đức Lâm