Cú đòn bất ngờ của ông Trump với Nga sẽ giúp EU làm được một việc cực kỳ quan trọng?

Trong bối cảnh chiến sự Ukraine kéo dài sang tháng thứ 45, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bất ngờ áp đặt lệnh trừng phạt nhắm vào 2 "gã khổng lồ" dầu mỏ Nga – Rosneft và Lukoil.

Động thái của ông Trump nhằm gây sức ép buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin phải ngồi vào bàn đàm phán.

Đồng thời, các chuyên gia cho rằng nó sẽ giúp EU làm được một việc mà gần 4 năm qua họ vẫn chưa làm được: Loại bỏ dầu Nga khỏi khối này mãi mãi. Nhưng đó mới chỉ là một nửa câu chuyện.

Bước đi quan trọng

Bộ Tài chính Mỹ hôm 22/10 đã công bố các lệnh trừng phạt mới nghiêm khắc nhắm vào Lukoil và Rosneft, đánh dấu lệnh trừng phạt đầu tiên của Washington đối với Moscow kể từ khi ông Trump nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai.

Chi tiết về các biện pháp mới vẫn đang được thảo luận. Nhưng về mặt lý thuyết, chúng đe dọa buộc 2 gã khổng lồ năng lượng Nga phải bán tài sản và chấm dứt nguồn cung qua đường ống dẫn dầu còn lại cho châu Âu.

"Đây là một bước đi quan trọng", bà Kimberly Donovan, chuyên gia về trừng phạt tại tổ chức tư vấn Atlantic Council, cho biết. "Và nó sẽ buộc… các quốc gia và công ty châu Âu đang tiếp tục nhập khẩu năng lượng phải xem xét lại các giao dịch đó" trước cuối tháng 11, khi các lệnh trừng phạt được cho là bắt đầu có hiệu lực.

Cú đòn bất ngờ này được đưa ra một tháng sau khi ông Trump chỉ trích châu Âu "không có gì có thể bào chữa" khi tiếp tục mua năng lượng từ Nga và từ đó gián tiếp lấp đầy tổng cộng 1/4 nguồn thu cho "hòm chiến tranh" của Điện Kremlin.

Vào thời điểm đó, nhà lãnh đạo Mỹ cũng đưa ra "tối hậu thư" cho các quốc gia thành viên NATO ở châu Âu, tuyên bố rằng: "Tôi sẵn sàng áp dụng các biện pháp trừng phạt mạnh tay đối với Nga khi tất cả các quốc gia NATO cũng đồng ý và bắt đầu làm điều tương tự, và khi tất cả các quốc gia NATO ngừng mua dầu từ Nga".

Giờ đây, khi Tổng thống Trump đã hành động, khó khăn đối với dầu mỏ Nga là không hề nhỏ.

Một trạm xăng của Lukoil ở Sofia, Bulgaria, ngày 23/10/2025. Ảnh: Al Jazeera

Rosneft và Lukoil chiếm khoảng 2/3 trong tổng số 4,4 triệu thùng dầu thô xuất khẩu của Nga mỗi ngày, theo ông David Fyfe, nhà kinh tế trưởng tại công ty tư vấn truyền thông Argus.

Ông Fyfe cho biết, các lệnh trừng phạt mới sẽ cắt giảm "một nửa" nguồn cung kể trên, do các biện pháp này ngăn cản 2 công ty Nga bán hàng bằng USD, loại tiền tệ gần như là duy nhất để giao dịch dầu thô quốc tế theo hệ thống Petrodollar.

Đối với Lukoil nói riêng, các lệnh trừng phạt "sẽ gây tổn hại đáng kể", một cựu giám đốc điều hành của công ty, nói với Politico. Người này cho biết công ty có thể sẽ phải bán cổ phần của mình trong các dự án ở nước ngoài, từ Ai Cập đến Iraq, khiến doanh thu bị ảnh hưởng tới 20%.

Còn phải chờ xem

Trong khi đó, theo ông Homayoun Falakshahi, người đứng đầu bộ phận phân tích dầu thô tại công ty hàng hóa Kpler, phần lớn người mua Trung Quốc và Ấn Độ, hai đối tác thương mại dầu mỏ lớn nhất của Nga, có khả năng sẽ tiếp tục nhập hàng từ Moscow, do giá dầu rẻ hơn và thiếu các lựa chọn thay thế trong trường hợp của Trung Quốc.

Sau một thời gian gián đoạn ban đầu, "hầu hết người mua sẽ quay trở lại mua hàng", ông nói, một khi họ tìm được giải pháp thay thế, bao gồm cả việc giao dịch thông qua các công ty che giấu quyền sở hữu của họ tại Nga.

Nhưng có một nơi mà các biện pháp hạn chế của Mỹ có khả năng mang lại hiệu quả rõ ràng hơn: Châu Âu.

Ngành công nghiệp Đức vẫn phụ thuộc rất nhiều vào các nguồn năng lượng của Nga, một ví dụ là nhà máy lọc dầu ở Schwedt được kết nối với đường ống Druzhba. Ảnh: TVP World

Các lệnh trừng phạt của chính quyền Trump sẽ phong tỏa tài chính đối với Rosneft và Lukoil cùng mạng lưới công ty con, cấm giao dịch với công ty Mỹ và đe dọa trừng phạt bất kỳ thực thể nước ngoài nào tham gia vận chuyển hoặc tài trợ dầu Nga – bao gồm cả châu Âu.

Điểm khiến đòn đánh của Mỹ khác biệt là họ có thể sử dụng đòn bẩy USD toàn cầu trong các lệnh trừng phạt thứ cấp, nghĩa là sẽ không còn ngân hàng nào muốn tham gia xử lý thanh toán cho dầu Nga ở châu Âu, bà Donovan, chuyên gia về lệnh trừng phạt, cho biết.

Điều này trực tiếp giúp EU, vốn thiếu công cụ tương tự, bằng cách làm cho dầu Nga trở nên rủi ro cao hơn đối với các nhà máy lọc dầu châu Âu như ở Đức và Hà Lan.

"Đây sẽ là một tín hiệu lớn gửi tới các ngân hàng và doanh nghiệp châu Âu rằng họ thực sự cần phải tránh ra xa, nếu không họ sẽ phải chịu các lệnh trừng phạt thứ cấp", bà Donovan giải thích.

Tuy nhiên, bà Maria Shagina, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Berlin, đặt câu hỏi liệu chính quyền Trump sẽ thực thi các biện pháp này nghiêm khắc đến mức nào khi họ hoãn việc ban hành các biện pháp trừng phạt trong một tháng cho đến ngày 21/11.

"Quan trọng hơn, vẫn chưa rõ liệu Bộ Tài chính Mỹ có áp dụng cách tiếp cận ngoài lãnh thổ và nhắm mục tiêu vào các thực thể Trung Quốc và Ấn Độ, bao gồm cả các tổ chức tài chính, bằng các biện pháp trừng phạt thứ cấp hay không", vị chuyên gia nói.

Minh Đức (Theo Politico, RFE/RL)