Cần "số hóa" hệ thống kho lưu trữ quốc gia

Các đại biểu Quốc hội nhất trí cao sự cần thiết nâng cao năng lực dự trữ nhà nước, chủ động ứng phó thiên tai, dịch bệnh và biến động thị trường, nhiều đại biểu Quốc hội tập trung cho ý kiến vào các quy định liên quan đến nhập xuất và mua bán hàng dự trữ quốc gia nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và phòng ngừa rủi ro thất thoát.

Các đại biểu dự kỳ họp

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đồng Nai) cho rằng, hệ thống kho dự trữ hiện nay vẫn còn lạc hậu về cơ sở hạ tầng và thiếu công nghệ bảo quản hiện đại, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả lưu trữ và ứng phó trong các tình huống khẩn cấp.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đồng Nai) thảo luận

Theo đại biểu, hệ thống kho dự trữ quốc gia hiện nay chưa đồng bộ, còn nhỏ lẻ, dàn trải và nhiều kho đã xuống cấp. Một số bộ, ngành phải tận dụng nhiều kho cũ để chứa hàng dự trữ quốc gia, phần lớn các kho này được xây dựng nhiều năm trước, chủ yếu bằng vật liệu truyền thống. Hệ thống thiết bị phục vụ cho xuất nhập hàng chủ yếu vẫn là thủ công; các thiết bị cân đo kiểm tra chủ yếu vận hành tự động và chưa được tích hợp vào hệ thống quản lý dữ liệu, dẫn đến khó kiểm soát tồn kho, mất nhiều thời gian trong kiểm kê, thiếu linh hoạt khi cần ứng phó trong tình trạng khẩn cấp.

Đại biểu thống nhất với quy định về việc số hóa kho dự trữ quốc gia và cho rằng đây là một yêu cầu cấp thiết. Điều này không chỉ bảo đảm chất lượng, an toàn hàng dự trữ quốc gia, nâng cao hiệu suất ứng phó trong tình huống khẩn cấp, mà còn là chiến lược bảo vệ lợi ích quốc gia, bảo đảm an ninh lương thực, y tế và quốc phòng trong bối cảnh toàn cầu hóa đang có nhiều biến động.

Để quá trình số hóa hệ thống kho lưu trữ quốc gia đạt hiệu quả đồng bộ, đại biểu Điểu Huỳnh Sang cho rằng, cần có một chính sách đầu tư lâu dài và quy hoạch tổng thể từ trung ương đến địa phương. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ về nguồn lực đầu tư hiện đại hóa các điểm kho dự trữ theo tiêu chí công nghiệp hiện đại, số hóa, và làm rõ về công tác quản lý, vận hành, phân tích dữ liệu các kho dự trữ quốc gia trong dự thảo Luật.

Về mục tiêu của dự trữ quốc gia tại Điều 2, khoản 1 quy định mục tiêu của dự trữ quốc gia là chủ động đáp ứng yêu cầu đột xuất, cấp bách về phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, hỏa hoạn, dịch bệnh, cứu đói; phục vụ quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội; bảo đảm an sinh xã hội phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; hoạt động của Đảng và Nhà nước.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) thảo luận

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn TP. Hồ Chí Minh) đề nghị, cơ quan soạn thảo cân nhắc bổ sung mục tiêu “bảo đảm an ninh chuỗi cung ứng vật tư, lương thực, năng lượng trong bối cảnh khủng hoảng toàn cầu". Việc ghi nhận rõ mục tiêu này sẽ giúp cơ quan quản lý chủ động hơn trước nguy cơ đứt gãy nguồn cung, đồng thời làm cơ sở chính trị, pháp lý để xây dựng cơ chế mua vào tăng dự trữ chiến lược khi thị trường thuận lợi, tránh tình trạng bị động khi rủi ro phát sinh.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung chính sách “huy động dự trữ chiến lược của doanh nghiệp trong các lĩnh vực then chốt” tại Điều 4 dự thảo Luật về chính sách của Nhà nước đối với dự trữ quốc gia. Bởi, trên thực tế, nhiều mặt hàng chiến lược như xăng dầu, phân bón, lương thực, vật tư y tế do doanh nghiệp nắm giữ tỷ trọng rất lớn; nếu không có cơ chế huy động doanh nghiệp tham gia dự trữ chiến lược, thì Nhà nước khó bảo đảm quy mô can thiệp kịp thời khi thị trường biến động mạnh.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn tỉnh Thừa Thiên Huế) thảo luận

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn tỉnh Thừa Thiên Huế) quan tâm đặc biệt và quan ngại về cơ chế mua bán hàng dự trữ, cho rằng dự thảo Luật còn thiếu các biện pháp ngăn ngừa đầu cơ, thao túng giá và lợi ích nhóm. Đại biểu quan ngại về quy định cho phép bán trực tiếp rộng rãi mọi đối tượng hoặc bán chỉ định trong một số trường hợp, dễ dẫn đến thất thoát lớn nếu không có cơ chế giám sát đầy đủ, 

Để bảo vệ tài sản công và giữ ổn định thị trường, đại biểu Nguyễn Thị Sửu kiến nghị bổ sung các cơ chế kiểm soát then chốt như khi giá thị trường biến động bất thường trên 15% trong vòng 30 ngày, cơ quan dự trữ phải báo cáo Bộ Tài chính để xem xét tạm dừng mua bán; Mọi quyết định bán trực tiếp phải công khai danh sách đơn vị mua và giá bán; mua bán hàng chiến lược cần có cơ chế kiểm soát độc lập và giám sát bởi Kiểm toán Nhà nước.

Đại biểu Phạm Văn Hoà (Đoàn Đồng Tháp) thảo luận

Đại biểu Phạm Văn Hoà (Đoàn Đồng Tháp) thống nhất cao với quy định trong dự thảo về việc phân cấp, phân quyền mạnh cho các Bộ, ngành trong quyết định nhập, xuất hàng dự trữ quốc gia nhằm tăng tính chủ động và trách nhiệm.

Theo đại biểu, về việc phân cấp, phân quyền cho Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân các tỉnh trong tình huống lũ lụt ở miền Trung thời gian qua rất nhanh chóng, kịp thời, không phải chờ lệnh của Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ hay Bộ trưởng Bộ Tài chính.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần làm rõ vai trò của Bộ Tài chính là "vừa tham mưu, vừa là cơ quan giúp việc để quản lý hàng dự trữ quốc gia".

Cần phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Tài chính với các Bộ, ngành (Nông nghiệp và Môi trường, Y tế, Quốc phòng, An ninh) trong việc bảo quản hàng dự trữ chiến lược. Đại biểu đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết để phân bạch rạch ròi nhiệm vụ. Đặc biệt, về việc tạm xuất, xuất và bán hàng dự trữ quốc gia, đại biểu Phạm Văn Hoà cho rằng quy định trong dự thảo còn bất cập đối với mặt hàng do các "mạnh thường quân" ủng hộ.

Đại biểu nêu, mặt hàng "mạnh thường quân" ủng hộ cho ngành nào thì nên giao cho Bộ trưởng của ngành đó chịu trách nhiệm xuất nhập mà không phải thông qua Bộ trưởng Bộ Tài chính. Bộ trưởng Bộ Tài chính có thẩm quyền quản lý số lượng chi xuất, điều này sẽ giúp không qua trung gian và kịp thời cứu trợ.