Bộ trưởng Bộ Ngoại giao làm rõ việc cho phép UBND tỉnh lập văn phòng đại diện ở nước ngoài

Chiều 26/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế.

Cho phép triển khai thử nghiệm

Nội dung liên quan tới đề xuất quy định cho phép thành lập Văn phòng đại diện của Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh ở nước ngoài nhận được nhiều sự quan tâm, ý kiến góp ý của các ĐBQH.

Bày tỏ băn khoăn, ĐBQH Huỳnh Thị Ánh Sương (đoàn Quảng Ngãi) đề nghị cân nhắc việc cần thiết thành lập Văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài, đề nghị cơ quan soạn thảo báo cáo bổ sung tình hình triển khai mô hình, chức năng, nhiệm vụ và kết quả thời gian qua.

ĐBQH Huỳnh Thị Ánh Sương (Ảnh: Phạm Thắng).

Theo đại biểu, việc cho phép thành lập văn phòng này dễ dẫn đến phát sinh về kinh phí ngân sách và tổ chức bộ máy, trong khi chức năng hoạt động có khả năng trùng lắp với nhiệm vụ của cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài.

Nếu thực sự cần thiết phải có đại diện của UBND cấp tỉnh ở những địa bàn hợp tác trọng điểm, có thể phối hợp với Bộ Ngoại giao xem xét điều động cán bộ của tỉnh làm việc tại các cơ quan đại diện ngoại giao ở nước ngoài hoặc nghiên cứu thí điểm vận hành mô hình trực tuyến, vừa đáp ứng yêu cầu mở rộng không gian đối ngoại cho các địa phương, vừa không phát sinh tổ chức bộ máy.

Cùng góp ý về nội dung này, ĐBQH Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh), cho rằng đây là một trong những giải pháp đột phá, thay đổi tư duy theo hướng công tác đối ngoại và hợp tác quốc tế, là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị (bao gồm cả Trung ương và địa phương).

Theo đại biểu, điều này tạo cơ chế cho địa phương mở rộng quan hệ quốc tế, tham gia sâu và rộng hơn trong hội nhập, thu hút đầu tư nước ngoài, tạo kênh xúc tiến đầu tư liên tục thay vì qua các hội nghị và đoàn công tác. 

Cùng với đó, giúp các địa phương tiếp cận thị trường, thúc đẩy thương mại và xuất khẩu, giúp các địa phương quảng bá du lịch và hình ảnh của các địa phương.

Bà nêu dẫn chứng với 41 quốc gia, vùng lãnh thổ đang đầu tư tại Bắc Ninh trong đó có nhiều công ty điện tử lớn đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ, Singapore… 

Trong khi đó, Bắc Ninh chủ trương thu hút thêm FDI công nghệ cao, điện tử, linh kiện bán dẫn, nên theo đại biểu việc Nghị quyết cho phép đặt Văn phòng đại diện của tỉnh tại nước ngoài sẽ tạo điều kiện thuận lợi để địa phương kết nối, kêu gọi hỗ trợ và chăm sóc các doanh nghiệp khác trên thế giới ở lĩnh vực này tiếp tục đến và đầu tư ổn định, lâu dài.

ĐBQH Trần Thị Vân (Ảnh: Phạm Thắng).

Tuy nhiên, theo đại biểu chính sách cho phép mở văn phòng đại diện của địa phương ở nước ngoài cần căn cứ vào điều kiện, nhu cầu và nguồn lực cụ thể của từng địa phương, phải được triển khai trên tinh thần "hiệu quả", "phù hợp hoàn cảnh" và có "kiểm soát", tránh tạo thêm gánh nặng ngân sách hoặc trùng lặp chức năng với cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài.

Bà phân tích thực tế cho thấy các quốc gia khác cũng chỉ đặt văn phòng đại diện của một số địa phương tiêu biểu tại Việt Nam chứ không thực hiện đại trà, bởi các quan hệ chính thức vẫn chủ yếu thông qua kênh Chính phủ. Do đó, vấn đề đặt ra là cần làm rõ cơ chế phối hợp để hoạt động của các văn phòng địa phương không bị chồng chéo và không lệch pha với định hướng đối ngoại chung.

Do đó, theo đại biểu Trần Thị Vân, Nghị quyết nên quy định theo hướng cho phép triển khai thử nghiệm, giao Chính phủ quy định cụ thể về tiêu chí, điều kiện, phạm vi hoạt động, cơ chế quản lý và báo cáo của địa phương khi mở văn phòng đại diện tại nước ngoài.

Đồng thời xác định rõ vai trò hỗ trợ, hướng dẫn của cơ quan đại diện trong việc bảo đảm quản lý thống nhất về đối ngoại.

Chính sách mới, thể hiện tư duy mở

Cùng quan điểm, ĐBQH Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) cho rằng không phải tỉnh, thành nào cũng phải có văn phòng đại diện của UBND tỉnh ở nước ngoài.

Bên cạnh đó, các quốc gia sẽ đặt văn phòng đại diện phải là những nước mà doanh nghiệp địa phương có quan hệ đối tác trong hoạt động xuất nhập khẩu khi thật sự cần thiết.

Đại biểu lưu ý phải có quy định cụ thể, tiêu chí rạch ròi về quyết định thành lập, cơ cấu tổ chức và nhân sự, tránh tình trạng tỉnh nào cũng muốn có, hoặc thành lập rồi nhưng hoạt động không hiệu quả.

ĐBQH Phạm Văn Hoà (Ảnh: Phạm Thắng).

ĐBQH Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho biết, ở Điều 15 quy định cho phép UBND cấp tỉnh được thành lập văn phòng đại diện ở nước ngoài. Theo đại biểu, đây là một chính sách mới, thể hiện tư duy mở và chủ động hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, ở khoản 1 quy định: Ngân sách của việc lập văn phòng đại diện được bảo đảm từ ngân sách thường xuyên của UBND cấp tỉnh. Song theo ông, quy định này sẽ tạo áp lực rất lớn đối với ngân sách địa phương và trên thực tế nhiều tỉnh hiện nay khó có khả năng cân đối để triển khai.

"Nếu không có quy định chặt chẽ về điều kiện, rất dễ dẫn đến tình trạng hình thức, dàn trải và kém hiệu quả", ông Mai chia sẻ.

Để đảm bảo tính khả thi của các quy định về hội nhập quốc tế đối với những địa phương còn nhiều khó khăn về nguồn lực, đặc biệt các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa, vùng biên giới, đại biểu kiến nghị bổ sung cơ chế hỗ trợ từ ngân sách Trung ương đối với nhiệm vụ hội nhập quốc tế có tính bắt buộc, trọng điểm hoặc vượt quá khả năng cân đối của các địa phương.

Đồng thời, cho phép địa phương được lồng ghép, sử dụng linh hoạt các nguồn kinh phí hợp pháp khác để thực hiện nhiệm vụ hội nhập quốc tế.

Trường hợp địa phương chưa đủ điều kiện đảm bảo kinh phí thì chưa tổ chức thực hiện triển khai mô hình, tránh tốn kém nguồn lực, tránh tạo áp lực lên ngân sách của địa phương và đảm bảo phù hợp với khả năng thực tế.

Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung (Ảnh: Media Quốc hội).

Cuối phiên thảo luận, làm rõ ý kiến các ĐBQH nêu liên quan đến nội dung này, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cho biết, việc thành lập văn phòng đại diện của các UBND cấp tỉnh tại nước ngoài là nhằm tạo cơ chế để các địa phương khi có nhu cầu có thể thực hiện bởi trên thực tế, qua làm việc, một số địa phương có mong muốn mở văn phòng như vậy nhưng chưa có cơ chế để điều chỉnh.

"Đây không phải là một cơ chế mang tính bắt buộc", Bộ trưởng khẳng định.

Về ngân sách để thành lập văn phòng đại diện của UBND cấp tỉnh ở nước ngoài, theo Bộ trưởng, dự thảo đã nêu rõ là ngân sách từ địa phương nên chắc chắn trong quá trình kiểm soát, các địa phương sẽ thực hiện rất chặt chẽ, thông qua cấp ủy, qua Hội đồng nhân dân, do đó không thể tràn lan.