Tiếp xúc ô nhiễm không khí, chuyên gia cảnh báo gia tăng bệnh về da

Ô nhiễm không khí - "kẻ tấn công thầm lặng"

Khoảng một tuần gần đây, chất lượng không khí ở Hà Nội liên tục ở mức xấu đến rất xấu. Đỉnh điểm là sáng 2/12, chỉ số AQI trung bình toàn thành phố lên tới khoảng 283, thuộc nhóm "rất xấu", tiệm cận "nguy hại".

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo, ô nhiễm không khí không chỉ gây ra các bệnh thường gặp như viêm mũi, viêm họng, viêm phổi mà còn làm tăng nguy cơ mắc hen suyễn, đột quỵ, bệnh tim mạch và ung thư phổi. 

Những chất độc hại, đặc biệt là bụi siêu mịn PM2.5 (đường kính ≤ 2,5 µm), có thể xuyên sâu vào phổi, thậm chí vào máu, gây tổn thương đa cơ quan, ảnh hưởng cả hệ hô hấp, hệ tim mạch và hệ miễn dịch.

Một số nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy ô nhiễm không khí không chỉ gây bệnh hô hấp mà còn là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh da liễu mạn tính. Khi tiếp xúc dài hạn, da có thể bị viêm mạn tính, mất độ đàn hồi và tăng sắc tố.

Sáng 2/12, Thành phố Hà Nội tiếp tục chìm trong ô nhiễm và bụi mịn (Ảnh: Hữu Thắng).

Theo đánh giá của nhiều hệ thống quan trắc quốc tế, Hà Nội liên tục nằm trong nhóm 10 thành phố có chất lượng không khí kém nhất thế giới trong một số thời điểm đầu mùa đông. Các vùng nội thành như Thanh Xuân, Tây Hồ, Lê Duẩn hay Vĩnh Tuy thường ghi nhận chỉ số chất lượng không khí ở mức ảnh hưởng rõ rệt đến sức khỏe.

Như trường hợp của nữ bệnh nhân N.H.N (28 tuổi, Hà Nội), những ngày Hà Nội phủ một lớp sương mù trắng đục cô bắt đầu cảm thấy da mặt châm chích mỗi lần đi ngoài đường.

Chỉ sau vài buổi sáng di chuyển từ nhà đến công ty, hai bên má của N. nổi mảng đỏ, kèm cảm giác rát và ngứa. Cô ngừng trang điểm, ngừng dùng toàn bộ mỹ phẩm nhưng tình trạng chỉ tạm giảm rồi lại bùng lên mạnh hơn.

Hình ảnh da mặt đỏ ửng, bỏng rát của cô gái khi đến cơ sở y tế kiểm tra.

Qua kiểm tra, Ths.BSCKII Nguyễn Tiến Thành - Thành viên Hội Da liễu Việt Nam cho biết, bệnh nhân gặp tình trạng viêm kích ứng da do tiếp xúc bụi mịn và không khí ô nhiễm kéo dài, vốn là nhóm bệnh lý gia tăng đáng kể mỗi khi chất lượng không khí Hà Nội xuống mức xấu.

Theo BS.Thành, nguyên nhân chủ yếu đến từ các hạt bụi mịn PM 2.5 và PM 1 – những hạt nhỏ đến mức nhỏ hơn sợi tóc người hàng vài chục lần, có khả năng xâm nhập trực tiếp vào lỗ chân lông và gây tổn thương lên lớp màng bảo vệ tự nhiên của da.

Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chứng minh mối liên quan giữa ô nhiễm không khí và bệnh da liễu. Một báo cáo đăng trên tạp chí Environmental Health Perspectives cho thấy việc tiếp xúc bụi mịn trong thời gian dài làm gia tăng rõ rệt tình trạng viêm da cơ địa, mề đay và sạm da.

Một nghiên cứu khác của Viện Da liễu Hoa Kỳ cũng chỉ ra rằng bụi mịn có thể kích hoạt stress oxy hóa trên da, gây tổn thương collagen và khiến da lão hóa sớm.

"Lớp hàng rào bảo vệ làn da đóng vai trò như tấm khiên tự nhiên. Khi bị bụi mịn phá vỡ, da trở nên khô, yếu và rất dễ kích ứng ngay cả với những tác động nhẹ nhất", BS. Thành nói.

Với trường hợp của N., biểu hiện gồm đỏ rát, mụn nước nhỏ và cảm giác nóng mặt mỗi khi đi ngoài trời, đây là triệu chứng điển hình của viêm da kích ứng do môi trường, không phải dị ứng mỹ phẩm như nhiều người thường lầm tưởng.

"Thực tế trong giai đoạn không khí xuống mức rất xấu, lượng bệnh nhân đến khám vì da nhạy cảm tăng lên rõ rệt. Đa số đều không nghĩ nguyên nhân xuất phát từ ô nhiễm không khí", chuyên gia này cho biết.

3 thói quen cần có

Theo bác sĩ, trong giai đoạn không khí ô nhiễm, điều quan trọng nhất là hạn chế để da tiếp xúc trực tiếp với bụi mịn.

Những lời khuyên ông đưa ra gồm sử dụng khẩu trang có khả năng lọc bụi mịn khi ra đường; rửa mặt ngay sau khi về nhà; dưỡng ẩm đều đặn để tăng sức chống chịu của da.

Hạn chế tẩy da chết hoặc dùng sản phẩm gây khô; uống nhiều nước và bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa; tránh tập thể dục ngoài trời vào sáng sớm hoặc tối muộn khi bụi mịn ở mức cao.

Theo BS. Thành, điều đáng lo ngại là nhiều người chỉ quan tâm đến ảnh hưởng lên phổi, mà quên rằng da chính là cơ quan tiếp xúc đầu tiên và rộng nhất với môi trường. Nếu không có biện pháp bảo vệ, da có thể bị tổn thương âm thầm trong thời gian dài.

Ông cũng nhấn mạnh, không khí ô nhiễm là một trong những tác nhân gây kích ứng da mạnh nhất, nhưng lại thường bị xem nhẹ. Chỉ cần chủ động bảo vệ, sẽ tránh được rất nhiều rủi ro không đáng có cho làn da.

Trao đổi thêm với Người Đưa Tin, BS. Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam cho rằng, để bảo vệ sức khỏe khi thời tiết ô nhiễm, khuyến cáo mỗi gia đình có thể chủ động bằng ba thói quen đơn giản:

Xem chỉ số AQI trước khi ra đường: Mỗi sáng, hãy mở ứng dụng (IQAir, AirVisual, PAM Air…) xem màu sắc chất lượng không khí. Nếu AQI trên 150 (màu đỏ), nên tránh hoàn toàn việc chạy bộ, đạp xe, tập thể dục ngoài trời; ưu tiên tập trong nhà, ở nơi có không khí sạch hơn.

BS. Nguyễn Huy Hoàng khuyến cáo đến các gia đình bảo vệ sức khỏe khi thời tiết ô nhiễm.

Đeo khẩu trang đúng chuẩn khi buộc phải ra ngoài: Đừng tin rằng khẩu trang vải hay khẩu trang y tế mỏng manh có thể bảo vệ bạn khỏi bụi mịn. Trong ngày ô nhiễm nặng, hãy coi khẩu trang N95/KN95 là "áo giáp bắt buộc". Đeo đúng cách để che kín mũi, miệng, không để hở hai bên má.

Tạo "vùng sạch" trong nhà và rửa sạch đường thở mỗi ngày: Đầu tư máy lọc không khí cho phòng ngủ hoặc phòng sinh hoạt chung. Khi ô nhiễm cao, đóng cửa và để máy chạy đủ lâu. Ngay khi về nhà, hãy rửa mũi và súc họng bằng nước muối sinh lý để "gột bớt" bụi bám.