Tại Việt Nam, sởi lưu hành quanh năm, mạnh nhất vào các thời điểm giao mùa với đặc điểm thời tiết diễn biến phức tạp, nắng mưa thất thường. Hiện tại, nhiều địa phương trên cả nước đang ghi nhận các ca mắc bệnh sởi gia tăng đặt ra nguy cơ bùng phát dịch sởi trở lại.
Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh sởi lây chủ yếu qua đường hô hấp do tiếp xúc trực tiếp với các dịch tiết mũi hoặc họng của bệnh nhân khi ho, nói chuyện hoặc hắt hơi. Virus sởi cũng có khả năng lây gián tiếp khi chạm tay vào các đồ vật, bề mặt bị nhiễm dịch tiết đường mũi họng của người bệnh sau đó đưa lên mắt, mũi, miệng. Đặc biệt, virus có thể sống trong không khí hoặc trên các bề mặt bị nhiễm bệnh trong tối đa 2 giờ.
Virus gây bệnh sởi ở trẻ em là Morbili, thuộc họ Paramyxoviridae. Khi xâm nhập vào cơ thể qua niêm mạc hô hấp như mắt, mũi, miệng… virus sẽ xâm nhập vào phổi và bắt đầu tấn công các tế bào miễn dịch trong hệ hô hấp. Sau khi xâm lấn vào các hạch bạch huyết, virus tiếp tục lan truyền qua đường máu đến khắp các cơ quan trong cơ thể như gan, da, hệ thần kinh trung ương, lá lách và nhiều cơ quan khác, gây tổn thương đa cơ quan.
Khi virus tấn công các tế bào da, chúng gây viêm các mao mạch, dẫn đến tình trạng phát ban sởi đặc trưng. Đáng lo ngại hơn, nếu virus vượt qua hàng rào máu não và xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, nó có thể gây sưng não, một biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Tình trạng này không chỉ gây nguy hiểm trực tiếp mà còn làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng khác, đặc biệt ở những trẻ em có hệ miễn dịch yếu.
Dấu hiệu bệnh sởi ở trẻ em
Giai đoạn ủ bệnh: Kéo dài từ 12 - 14 ngày (một số trường hợp có thể 21 ngày). Trong giai đoạn này, các triệu chứng của bệnh chưa xuất hiện rõ ràng.
Giai đoạn khởi phát: Thường kéo dài từ 2 - 4 ngày. Trong giai đoạn này, trẻ thường xuất hiện các triệu chứng sốt từ nhẹ đến cao, viêm kết mạc và đỏ mắt, xuất tiết mũi họng, chảy nước mắt và nước mũi nhiều, ho, hạch ngoại biên sưng, tiêu lỏng và biếng ăn. Đặc biệt, sau khoảng 2 ngày sốt cao, trẻ sẽ xuất hiện dấu hiệu Koplik – những hạt trắng nhỏ như hạt vừng trên niêm mạc miệng, tồn tại trong khoảng 12-14 giờ.
Giai đoạn toàn phát: Thường kéo dài khoảng 4 - 6 ngày, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các vết ban đỏ lan rộng ra khắp cơ thể. Ban đỏ do sởi gây ra sẽ xuất hiện theo tuần tự, bắt đầu từ phía sau tai, sau gáy, trán, rồi lan dần xuống cổ, thân mình, ngực, lưng, tứ chi và cả lòng bàn tay, lòng bàn chân. Khi phát ban toàn thân, thân nhiệt của trẻ dần giảm.
Giai đoạn hồi phục: Thường trẻ đã hết sốt, các vết ban sẽ tồn tại đến ngày thứ 6 kể từ ngày bắt đầu phát ban, sau đó sẽ nhạt dần, chuyển sang màu xám, bong vảy phấn sẫm màu, rồi từ từ biến mất, để lại vết thâm như vằn hổ trên vùng da phát ban. Nếu ban biến mất nhưng trẻ vẫn còn sốt, có thể bệnh đã biến chứng thành các bệnh trạng nguy hiểm hơn.
Phòng ngừa và điều trị
Cách phòng ngừa bệnh sởi cho trẻ em hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vắc-xin. Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, trẻ từ 9 tháng tuổi cần được tiêm vắc-xin Sởi đơn hoặc vắc-xin kết hợp Sởi - Quai bị - Rubella (loại thế hệ mới - vắc-xin Priorix) sớm và không trì hoãn.
Do chưa có thuốc đặc hiệu nên nếu trẻ mắc bệnh, phương pháp điều trị chủ yếu tập trung vào việc giảm triệu chứng, hạn chế biến chứng diễn ra như: Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và duy trì vệ sinh cá nhân sạch sẽ; bổ sung thêm các loại vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin A.
Nếu trẻ sốt trên 38,50C, cần tham khảo ý kiến bác sĩ về một số loại thuốc hạ sốt và tuân thủ liều lượng chỉ định. Cần tránh cho trẻ tiếp xúc với những trẻ khác để hạn chế lây lan và nguy cơ bùng phát dịch…
