Phiên chuyên đề "Thể chế kiến tạo - Doanh nghiệp vươn mình" - Ảnh: VGP/HT
Chiều 15/9 tại Hà Nội, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025, các phiên chuyên đề đã tập trung thảo luận về thể chế, khoa học – công nghệ và giải pháp thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển.
Nhận diện rào cản pháp lý
Tại phiên thảo luận "Thể chế kiến tạo – Doanh nghiệp vươn mình", bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, cho biết: Doanh nghiệp nhiều lần phản ánh thủ tục hành chính còn rườm rà, thiếu thống nhất giữa các cấp, tạo gánh nặng cho sản xuất kinh doanh. Đặc biệt, môi trường chính sách thiếu ổn định, khó dự báo khiến doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ dễ bị tổn thương.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký và Trưởng Ban Pháp chế VCCI, cảnh báo nguy cơ hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự. Theo ông, nhiều vụ án hình sự thực chất bắt nguồn từ tranh chấp thương mại như hợp đồng, đấu thầu, vay vốn; thậm chí có trường hợp tố giác tội phạm bị lợi dụng để gây sức ép trong đàm phán. Hệ quả là doanh nghiệp e dè, ngại đổi mới, nhiều chủ thể phải rút lui khỏi thị trường.
Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Thị Ánh Hồng, Trưởng Bộ môn Luật Hình sự, Trường ĐH Luật TP.HCM, đề nghị sửa đổi Bộ luật Hình sự theo hướng chỉ xử lý trong các trường hợp cố ý, gian dối, trục lợi và gây hậu quả nghiêm trọng. Bà nhấn mạnh cần cải cách quy trình tố tụng, mở rộng cơ chế bảo lãnh tài chính thay cho tạm giam, tăng cường hậu kiểm để không gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh.
Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Hồng Phong, Tổng Giám đốc Công ty CP Công Nông nghiệp Tiến Nông, nêu thực tế: cơ chế sandbox mới áp dụng trong lĩnh vực fintech, còn các ngành khác như nông nghiệp công nghệ cao, AI hay y tế số chưa được thử nghiệm. Tỷ lệ phản hồi kiến nghị doanh nghiệp chỉ khoảng 20%, thấp hơn nhiều so với mức trên 60% tại OECD. "Khung pháp lý quốc gia giống như hệ điều hành, nếu không được cập nhật thường xuyên thì sẽ tụt hậu, kìm hãm đổi mới", ông nhấn mạnh.
Cải cách thể chế – nuôi dưỡng động lực tư nhân
Từ các phiên thảo luận, nhiều sáng kiến được đưa ra: thành lập Hội đồng phối hợp đổi mới thể chế công – tư với sự tham gia của Văn phòng Chính phủ, bộ ngành và cộng đồng doanh nghiệp; xây dựng hệ thống thông tin điện tử để doanh nghiệp phản ánh vướng mắc trực tuyến; triển khai dịch vụ công ưu tiên có thu phí nhằm rút ngắn thủ tục, minh bạch quy trình, đồng thời tạo thêm nguồn lực cho cải cách hành chính.
Song song, tại phiên "Khoa học công nghệ – Đổi mới sáng tạo – Sức bật để vươn mình", ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng Giám đốc FPT, nhấn mạnh công nghệ phải là lõi trong chiến lược phát triển, song doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn do thiếu hướng dẫn cụ thể về ưu đãi thuế R&D. Ông kiến nghị sớm ban hành hướng dẫn chi tiết, đồng thời giao chỉ tiêu đào tạo nhân lực công nghệ chiến lược cho các trường đại học, cao đẳng.
Bà Bùi Cẩm Vân, Giám đốc Buymed, chỉ ra nghịch lý: thị trường dược Việt Nam gần 9 tỷ USD nhưng chưa có "nhà vô địch quốc gia" do phân mảnh, thiếu R&D. Bà đề xuất mở rộng tiếp cận dữ liệu và hạ tầng chia sẻ, đặc biệt kết nối cơ sở dữ liệu đăng ký thuốc, logistics qua API để khuyến khích sáng tạo.
Bà Trương Lý Hoàng Phi, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM, nhấn mạnh cần một gói giải pháp tổng thể gồm thể chế, vốn, dữ liệu, nhân lực và hội nhập. Việt Nam hiện xếp hạng 44/133 về Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu, hiệu suất đổi mới cao hơn so với nguồn lực đầu vào. Để bứt phá, theo bà, cần tăng hợp tác quốc tế, liên doanh R&D xuyên biên giới, quỹ hỗ trợ thử nghiệm – thương mại hóa, và xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo tư nhân với sự hỗ trợ của Nhà nước.
Thực tế, thời gian qua, Chính phủ đã nhận diện rõ các vấn đề pháp lý, hình sự hóa quan hệ kinh tế và thủ tục hành chính phức tạp, đồng thời đưa ra các giải pháp rất cụ thể, yêu cầu các bộ ngành lập tổ công tác, rà soát các văn bản luật, hạn chế thủ tục rườm rà, áp dụng công nghệ số, đơn giản hóa thủ tục là những biện pháp thực tiễn.Lãnh đạo Chính phủ khẳng định đã nhận diện rõ các rào cản pháp lý, thủ tục hành chính phức tạp, đồng thời chỉ đạo các bộ ngành rà soát văn bản, cắt giảm thủ tục, áp dụng công nghệ số và ngăn chặn lợi ích nhóm. Văn bản pháp luật phải khả thi, hiệu quả, tránh "luật trên giấy"; quản lý Nhà nước tập trung vào chiến lược, quy hoạch, cơ chế giám sát; phân cấp đi đôi với nâng cao năng lực thực thi.
Chính phủ cũng nhấn mạnh yêu cầu giao rõ trách nhiệm, xác định thời hạn cụ thể, xử lý nghiêm vướng mắc và kịp thời ban hành văn bản hướng dẫn để không làm suy giảm hiệu lực của luật. Quyết tâm chính trị đã rõ ràng, song hiệu quả thực tế phụ thuộc vào tốc độ và chất lượng thực thi tại các địa phương, cùng sự phối hợp liên ngành chặt chẽ, nhằm tạo môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, thông thoáng cho khu vực tư nhân phát triển.
Anh Minh
