Hoàn thiện thể chế về giám định tư pháp đáp ứng yêu cầu của hoạt động tố tụng. Ảnh minh họa
Tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng
Theo Nghị quyết số 87/2025/UBTVQH15 ngày 10/7/2025 điều chỉnh Chương trình lập pháp năm 2025, dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) sẽ được Quốc hội xem xét, cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 theo trình tự, thủ tục rút gọn.
Bộ Tư pháp được giao nhiệm vụ chủ trì, giúp Chính phủ dự án Luật này. Sau khi tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội và các đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, dự thảo Luật đang được trình Quốc hội Khóa XV tại Kỳ họp thứ 10.
Dự thảo Luật đã thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về cải cách tư pháp, đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nâng cao chất lượng đội ngũ người giám định tư pháp; tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng; tạo cơ sở pháp lý mang tính đột phá, phát triển bền vững tổ chức, hoạt động giám định tư pháp.
So với Luật Giám định tư pháp hiện hành, dự thảo Luật có nhiều quy định mới đáng chú ý nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ người giám định tư pháp, tổ chức giám định tư pháp; quy định chặt chẽ, cụ thể hơn về trưng cầu, tiếp nhận, thực hiện giám định; trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan tiến hành tố tụng đối với công tác giám định tư pháp.
Bổ sung nhiệm vụ giám định pháp y thương tích cho Phòng kỹ thuật hình sự
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung theo hướng Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, thành phố, bên cạnh việc thực hiện giám định pháp y tử thi theo quy định hiện hành thì được thực hiện giám định pháp y thương tích.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị giữ như quy định của Luật Giám định tư pháp hiện hành, theo đó việc giám định pháp y thương tích chỉ do các tổ chức giám định tư pháp trong lĩnh vực pháp y thuộc ngành Y tế thực hiện, do đây là lĩnh vực giám định liên quan đến tính mạng, sức khỏe con người, là lĩnh vực khoa học và chuyên môn sâu thuộc ngành Y tế.
Về vấn đề này, với tư cách là cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ Tư pháp thấy rằng, hiện nay Phòng kỹ thuật hình sự được bố trí đội ngũ giám định viên pháp y có trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ, được quan tâm có chế độ, chính sách thu hút vượt trội khi bổ nhiệm giám định viên tư pháp. Việc bổ sung thêm nhiệm vụ này là phù hợp, tránh lãng phí nguồn nhân lực làm công tác giám định tư pháp.
Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an các tỉnh, thành phố hiện nay đều đã triển khai giám định nồng độ cồn trong máu và ma túy sinh học để hỗ trợ công tác giám định pháp y trong các vụ xâm hại tình dục và cố ý gây thương tích…; các Phòng đa số đã có trụ sở độc lập, có thể bố trí thêm một số phòng khám chuyên khoa sâu để phục vụ giám định tư pháp.
Bên cạnh đó, hiện nay, hệ thống bệnh xá của Công an tỉnh, thành phố và các trại giam đều đã có các thiết bị cơ bản để phục vụ giám định thương tích như máy siêu âm, máy điện tim, máy điện não, máy điện cơ, máy xét nghiệm sinh hóa, máy nội soi tai-mũi-họng, máy chụp X-quang…
Đồng thời, việc bổ sung nhiệm vụ giám định pháp y thương tích cho Phòng kỹ thuật hình sự cũng góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan trưng cầu giám định tư pháp trong một số trường hợp vụ việc, vụ án cần giám định cả về pháp y thương tích và pháp y tử thi, bảo đảm đáp ứng tốt về mặt thời gian giám định.
Mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp tại Văn phòng giám định tư pháp
Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung về phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp theo hướng bên cạnh các lĩnh vực, chuyên ngành được phép thành lập Văn phòng giám định tư pháp như hiện nay (tài chính, ngân hàng, xây dựng, cổ vật, di vật, bản quyền tác giả) thì Văn phòng giám định tư pháp được thành lập ở các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và tài nguyên. Tuy nhiên, Văn phòng giám định tư pháp không được thực hiện giám định tư pháp đối với các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân trong tố tụng hình sự, trừ trường hợp được người trưng cầu giám định tư pháp trưng cầu trong trường hợp đặc biệt.
Bên cạnh đó, cũng có ý kiến đề nghị không hạn chế trong hoạt động tố tụng hình sự của Văn phòng giám định tư pháp để đáp ứng tốt hơn yêu cầu của hoạt động tố tụng và nhu cầu của tổ chức, cá nhân trong xã hội hiện nay, phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển nghề giám định tư pháp. Đồng thời, mở rộng thêm một số lĩnh vực mà xã hội đang có nhu cầu như môi trường, thông tin và truyền thông, khoa học và công nghệ, dược, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông lâm thủy sản, động vật hoang dã, nguy cấp, quý, hiếm…
Về vấn đề này, với tư cách là cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ Tư pháp thấy rằng quy định mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới về "tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động nguồn lực để xã hội hóa và phát triển các lĩnh vực… giám định tư pháp", góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước; đáp ứng kịp thời nhu cầu của tổ chức, cá nhân trong xã hội.
Đồng thời, quy định này cũng phù hợp với yêu cầu đặc thù của hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, phù hợp với tính chất của việc trưng cầu, yêu cầu và việc thực hiện giám định tư pháp trong việc cung cấp chứng cứ chứng minh trong hoạt động tố tụng hình sự (chủ thể có trách nhiệm chứng minh tội phạm trong tố tụng hình sự là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng) và trong hoạt động tố tụng dân sự, tố tụng hành chính (các đương sự có nghĩa vụ cung cấp tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình).
Bộ Tư pháp hy vọng với những nội dung mới nêu trên của dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) sẽ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác này, từ đó hỗ trợ, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng trong thời gian tới.
Bích Phương
