Các quốc gia Liên minh châu Âu (EU) như Romania, Bulgaria và Hà Lan đang chạy đua với thời gian để ngăn chặn việc các nhà máy lọc dầu do các tập đoàn dầu mỏ Nga sở hữu trên lãnh thổ mình bị đóng cửa do các lệnh trừng phạt mới từ chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Các nhà máy lọc dầu của Nga nằm rải rác trên lãnh thổ EU đã trở thành tâm điểm chú ý kể từ khi Bộ Tài chính Mỹ công bố lệnh trừng phạt đối với 2 tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Moscow là Rosneft và Lukoil, cùng các công ty con của họ. Thời gian không còn nhiều khi lệnh trừng phạt sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày 21/11.
Chuyên gia trừng phạt Kimberly Donovan từ tổ chức nghiên cứu Atlantic Council nhấn mạnh rằng, bước đi này không chỉ làm suy yếu nguồn thu của Nga mà còn buộc các quốc gia và công ty châu Âu đang nhập khẩu năng lượng từ Nga phải xem xét lại chính sách của mình.
Riêng đối với Lukoil – công ty có nhiều nhà máy lọc dầu đang hoạt động mạnh mẽ trên "cựu lục địa", lệnh trừng phạt dự kiến gây "thiệt hại đáng kể", theo một cựu lãnh đạo cấp cao của công ty.
Biển hiệu của Lukoil Neftohim tại nhà máy lọc dầu của công ty gần Burgas, Bulgaria. Ảnh: Bloomberg
Ở Bulgaria, hôm 7/11, các nhà lập pháp đã thông qua một dự luật mới cho phép chính phủ bổ nhiệm một giám đốc điều hành nhà máy lọc dầu Neftohim Burgas khổng lồ do Lukoil sở hữu, trao cho họ toàn quyền kiểm soát hoạt động của cơ sở, phê duyệt việc bán và quốc hữu hóa nếu cần thiết. Song song với đó, Sofia đang đề nghị được miễn trừ trừng phạt.
Ở Romania, nơi có nhà máy lọc dầu Petrotel của Lukoil, các nhà chức trách vẫn chưa đưa ra quyết định chính thức. Tuy nhiên, Bucharest cũng đang xem xét việc xin "gia hạn trừng phạt" khi soạn thảo phản hồi của mình, một quan chức chính phủ cấp cao nói với Politico hôm 7/11. Vị này nói thêm rằng quốc hữu hóa được coi là "lựa chọn cuối cùng".
Tuy nhiên, Bộ trưởng Năng lượng Romania Bogdan-Gruia Ivan nói với Politico rằng Bucharest đã "chuẩn bị" về mặt hoạt động cho mọi kịch bản. Kế hoạch của chính phủ sẽ nhằm mục đích duy trì "hoạt động kinh tế của Romania, nhưng đồng thời ngừng tài trợ cho Liên bang Nga", ông nói thêm.
Ở Hà Lan, chính phủ nước này coi việc bán nhanh cổ phần 45% của Lukoil tại nhà máy lọc dầu Zeeland ở phía Tây Nam đất nước là "kịch bản có khả năng nhất". Nhà máy này đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng nhiên liệu cho khu vực, và các nhà hoạch định chính sách đang ưu tiên tìm kiếm người mua đáng tin cậy để tránh khủng hoảng.
Ngoài ra, Lukoil vẫn vận hành hàng trăm trạm xăng trên toàn EU, bao gồm khoảng 200 điểm ở Bỉ, và cung cấp dầu cho Hungary cùng Slovakia – 2 quốc gia vẫn phụ thuộc 86-100% vào nhập khẩu từ Moscow.
Thủ tướng Hungary Viktor Orbán, trong cuộc gặp với Tổng thống Donald Trump tại Phòng Nội các ở Nhà Trắng hôm 7/11, được cho là đã thuyết phục được nhà lãnh đạo Mỹ cấp cho Budapest một ngoại lệ hoàn toàn khỏi các biện pháp trừng phạt, kéo dài trong một năm, để quốc gia Trung Âu này có thời gian lập kế hoạch nguồn năng lượng thay thế.
Theo Euronews, một quan chức Nhà Trắng giấu tên đã xác nhận rằng ngoại lệ này sẽ cho phép dầu và khí đốt Nga tiếp tục chảy vào Hungary, tránh những "hậu quả nghiêm trọng cho người dân Hungary" nếu lệnh trừng phạt có hiệu lực.
Thỏa thuận miễn trừ trên không chỉ củng cố vị thế của Hungary trong cuộc chiến năng lượng mà còn làm nổi bật sự khác biệt trong cách tiếp cận của các nước EU đối với lệnh trừng phạt của Mỹ.
Trong khi Romania, Bulgaria và Hà Lan đang gấp rút bán các nhà máy lọc dầu Nga để tránh rủi ro, Hungary lại chọn con đường ngoại lệ tạm thời, có thể giúp duy trì nguồn cung ổn định nhưng cũng đối mặt với chỉ trích từ các đồng minh châu Âu về việc kéo dài sự phụ thuộc vào Moscow.
Minh Đức (Theo Politico, UNN, Euronews)
