Sáng 23/6, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV bước vào tuần làm việc cuối cùng, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.
"Cởi trói" tâm lý sợ sai khi thực thi nhiệm vụ công
Tham gia góp ý kiến về bổ sung cơ chế xử lý trách nhiệm khi cơ quan không rà soát, đề xuất kịp thời, ĐBQH Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh) cho biết, dự thảo Nghị quyết đã giao trách nhiệm rõ ràng cho các bộ, ngành, địa phương trong việc rà soát, đề xuất phương án xử lý các khó khăn vướng mắc do quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, theo ông Bình, dự thảo chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý hoặc hành chính nếu các cơ quan này không thực hiện, thực hiện chậm trễ hoặc chỉ thực hiện mang tính hình thức.
"Điều này dễ dẫn đến tình trạng "trên nóng, dưới lạnh", ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai Nghị quyết. Do đó, tôi đề nghị cần bổ sung quy định về chế tài, đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu bộ, ngành, địa phương gắn với việc thực hiện nghĩa vụ rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật. Kết quả thực hiện có thể được đưa vào tiêu chí xếp loại công chức, công vụ thi đua khen thưởng", ông Bình nói.
ĐBQH Thạch Phước Bình (Ảnh: Media Quốc hội).
Cùng với đó, cần thiết lập cơ chế công khai cập nhật danh mục các văn bản pháp luật đang được xử lý vướng mắc.
Theo ông Bình, dự thảo chưa quy định về công khai thông tin về tình trạng xử lý các vướng mắc pháp luật, dẫn đến người dân và doanh nghiệp không biết văn bản nào đang trong diện xem xét, không có cơ hội góp ý, phản hồi và không theo dõi được tiến độ cải cách.
"Cần bổ sung quy định yêu cầu Bộ Tư pháp hoặc Văn phòng Chính phủ công bố định kỳ danh mục văn bản đang có vướng mắc, phương án dự kiến xử lý, tiến độ thực hiện và cho phép các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo dõi, góp ý. Việc cập nhật nên thực hiện trên Cổng thông tin pháp luật quốc gia có tính công khai và minh bạch cao", ông Bình nói.
Về tổ chức thực hiện Nghị quyết theo ông Bình, một điểm tích cực khác là quy định xem xét miễn trách nhiệm cho cán bộ nếu tuân thủ quy trình và không có động cơ vụ lợi. Qua đó, góp phần "cởi trói" tâm lý sợ sai khi thực thi nhiệm vụ công.
Tuy nhiên, theo ông Bình cơ chế miễn trách nhiệm tuy có tính nhân văn nhưng lại chưa có tiêu chí kiểm chứng cụ thể. Điều này có thể dẫn đến bị lợi dụng để bao che sai sót hoặc tránh né trách nhiệm.
Vai trò của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh còn khá mờ nhạt, chủ yếu ở vai trò giám sát, chưa có quyền đề xuất trực tiếp các biện pháp xử lý văn bản vướng mắc từ địa phương. Ngoài ra, trong dự thảo lại thiếu các quy định về kiểm tra, đánh giá định kỳ kết quả thực hiện Nghị quyết.
Từ đó, đại biểu đề nghị trong dự thảo Nghị quyết cần làm rõ điều kiện để được miễn trách nhiệm. Cụ thể là phải có kết luận của cơ quan thanh tra, kiểm tra hoặc kiểm toán xác định cán bộ không sai phạm.
Đồng thời, cần mở rộng vai trò cho Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cho phép kiến nghị xử lý hoặc bãi bỏ các văn bản pháp luật không còn phù hợp tại địa phương.
Bộ Tư pháp và Văn phòng Chính phủ cần tổ chức kiểm tra định kỳ 6 tháng một lần về việc thực hiện Nghị quyết, báo cáo kết quả trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình
Tham gia góp ý kiến, ĐBQH Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cho rằng, qua thời gian vừa rồi, việc chậm xử lý các vướng mắc do quy định của pháp luật không rõ, không phù hợp hoặc chồng chéo đã gây cản trở đáng kể cho hoạt động đầu tư công, sản xuất kinh doanh, cải cách hành chính, chuyển đổi số và các chương trình mục tiêu quốc gia.
ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Ảnh: Media Quốc hội).
Theo đại biểu, dù đã có báo cáo tổng hợp kiến nghị từ các bộ ngành địa phương trong nhiều năm, nhưng quá trình sửa luật thường kéo dài và việc ban hành một nghị quyết Quốc hội để tạm thời xử lý các vướng mắc là cần thiết và hợp lý.
Đại biểu cũng đánh giá cách tiếp cận mang tính thực tiễn đã chọn được 25 nhóm vướng mắc tiêu biểu, có ảnh hưởng rộng và đã được rà soát kỹ lưỡng trong quá trình chuẩn bị.
Một số nội dung rất đáng chú ý như: Cho phép áp dụng linh hoạt tiêu chí xác định dự án quan trọng của quốc gia và tạo điều kiện để triển khai các công trình hạ tầng lớn mà không chờ phải sửa luật đầu tư công.
Gỡ vướng về phương thức thanh toán hợp đồng BT trong đầu tư PPP, tháo gỡ vướng mắc liên quan đến quy trình chuyển mục đích sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất, cũng như hướng dẫn áp dụng cái quy định đấu thầu, định giá đất, lựa chọn nhà đầu tư để đảm bảo tiến độ và hiệu quả trong đầu tư.
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng cần bổ sung nguyên tắc đảm bảo minh bạch và không làm phát sinh các cơ chế xin - cho.
Một số nội dung cũng cần giao thẩm quyền xử lý cho bộ ngành và địa phương trong việc phân cấp, phân quyền cho rõ ràng hơn.
"Nếu không có nguyên tắc minh bạch này thì sẽ dẫn đến tùy nghi áp dụng và sẽ khó áp dụng. Và đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình cũng như công khai về phương án xử lý", ông Đồng nói và đồng tình Nghị quyết có hiệu lực ngay khi Quốc hội bấm nút thông qua.
Không thể để lỡ cơ hội phát triển của đất nước
ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) thể hiện sự nhất trí rất cao việc Chính phủ trình Quốc hội ban hành nghị quyết này.
Về xử lý trách nhiệm trong trường hợp để xảy ra vi phạm, dự thảo quy định đối với những cán bộ tham gia vào quá trình tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, nếu như đã thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định có liên quan và không có vụ lợi trong quá trình thực thi nhiệm vụ, nhưng vẫn gây ra thiệt hại thì có thể được xem xét để loại trừ trách nhiệm hoặc miễn trách nhiệm.
"Chúng tôi cơ bản tán thành quy định này của dự thảo, bởi nhằm tạo điều kiện cho cán bộ được tham gia quá trình này yên tâm, tập trung vào việc rà soát, tháo gỡ, xử lý các khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật", bà Thủy nói.
ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Ảnh: Media Quốc hội).
Tuy nhiên, nữ đại biểu cho rằng có hai tình huống, một là vấn đề loại trừ trách nhiệm, tức là không có trách nhiệm đối với việc để xảy ra thiệt hại. Và thứ hai là miễn trách nhiệm, tức là vẫn có trách nhiệm trong việc để xảy ra thiệt hại nhưng được miễn trách nhiệm xử lý.
"Tôi đề nghị bổ sung giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này để thống nhất trong tổ chức thực hiện và nhất quán giữa hai trách nhiệm là loại trừ trách nhiệm và miễn trách nhiệm xử lý", bà Thủy nêu.
Theo nữ đại biểu, việc ban hành nghị quyết tại thời điểm hiện nay là rất cấp bách. "Những con tàu tốc hành đang mang đến cho đất nước rất nhiều cơ hội để phát triển. Nhưng thời gian tàu dừng lại ở mỗi ga là rất ngắn. Không thể để lỡ cơ hội phát triển của đất nước chỉ vì những điểm nghẽn của pháp luật", bà Thủy nhấn mạnh.
Do đó, đại biểu kiến nghị Quốc hội thông qua cơ chế đặc biệt cho phép sửa các luật, nghị quyết của Quốc hội như tờ trình và dự thảo nghị quyết. Đồng thời, đề nghị Quốc hội cho phép nghị quyết này có hiệu lực ngay kể từ ngày Quốc hội bấm nút thông qua.
