Ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương): Hệ thống điện hiện vẫn vận hành ổn định, song phía trước là những thách thức rất lớn - Ảnh: BTC
Chiều 8/10, Báo Xây dựng tổ chức tọa đàm "Tìm lối mở cho điện sạch - Gỡ nút thắt chính sách, khơi thông năng lượng". Tọa đàm diễn ra trong bối cảnh yêu cầu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đang trở thành một trong những nhiệm vụ chiến lược hàng đầu của đất nước, gắn liền với mục tiêu tăng trưởng kinh tế, ổn định xã hội và phát triển bền vững.
Theo Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, việc đảm bảo an ninh năng lượng đến năm 2030, tầm nhìn 2045 vẫn còn đối mặt nhiều bất cập: Chính sách, pháp luật chưa theo kịp thực tiễn, thủ tục hành chính phức tạp, cơ chế huy động nguồn lực chưa đồng bộ. Đây là những điểm nghẽn cần sớm tháo gỡ để phục vụ mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% năm 2025 và hướng tới mức hai con số giai đoạn 2026-2030.
Phát biểu tại tọa đàm, ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, tính đến tháng 9/2025, tổng sản lượng điện tiêu thụ trên toàn quốc đạt khoảng 241,5 tỷ kWh, tăng 3,4% so với cùng kỳ năm 2024 nhưng mới chỉ đạt gần 70% kế hoạch cả năm. Trong khi đó, ngày 4/8 ghi nhận mức tiêu thụ kỷ lục 1,084 tỷ kWh, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy áp lực ngày càng lớn về cung ứng điện.
Ông Trang nhấn mạnh, hệ thống điện hiện vẫn vận hành ổn định, song phía trước là những thách thức rất lớn. Biến đổi khí hậu khó lường khiến sản xuất thủy điện, điện gió, điện mặt trời bị ảnh hưởng nặng nề; trong khi nhu cầu điện sẽ tăng nhanh cùng tốc độ tăng trưởng GDP.
"Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số, ngành điện phải tăng trưởng ít nhất gấp 1,5 lần hiện nay. Chúng ta cần dự báo trước và đầu tư sớm vào các nguồn điện nền như LNG, điện hạt nhân, điện tái tạo để đảm bảo đủ cung," ông Trang nói.
Ngoài ra, việc phát triển kinh tế - xã hội theo mô hình chính quyền hai cấp, cùng sự hình thành các khu công nghiệp mới, đang làm thay đổi phân bố phụ tải. Điều này đòi hỏi phải rà soát, điều chỉnh nhiều quy hoạch điện, đất đai, khoáng sản để đồng bộ hạ tầng năng lượng.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, cảnh báo nguy cơ thiếu điện trong giai đoạn 2026-2030 là rất cao - Ảnh: BTC
Thiếu cơ chế, khó huy động nguồn lực
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cảnh báo nguy cơ thiếu điện trong giai đoạn 2026-2030 là rất cao. Theo ông, mục tiêu của Quy hoạch điện VIII đặt ra sản lượng điện thương phẩm đến năm 2030 đạt 500-557 tỷ kWh, tức gần gấp đôi hiện nay. "Để đạt mục tiêu đó, nhu cầu vốn là cực lớn, ngân sách Nhà nước không thể đáp ứng. Muốn có vốn, phải có cơ chế chính sách đủ thông thoáng để thu hút đầu tư", ông Tuấn nói.
Cùng quan điểm, ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng Xanh, cho rằng Việt Nam phải tăng gấp đôi công suất điện trong 5 năm tới. Hiện tổng công suất nguồn mới hơn 90.000 MW, nhưng 10 năm qua gần như không có dự án lớn nào được triển khai, khiến giai đoạn tới đối mặt với "độ trễ nguy hiểm".
Theo ông Sơn, hiện có hơn 170 dự án năng lượng tái tạo đang vướng mắc thủ tục. "Nghị quyết 70 đã đặt ra định hướng tháo gỡ, nhưng để chuyển biến rõ ràng cần thêm các nghị quyết cụ thể của Chính phủ hoặc Quốc hội. Nếu không xử lý kịp, ngay từ 2026 có thể xảy ra tình trạng mất cân bằng nguồn - tải", ông Sơn cảnh báo.
Trước thực tế trên, Bộ Công Thương đang tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định 57 về cơ chế bán điện trực tiếp và Nghị định 58 về phát triển điện gió, điện ngoài khơi; đồng thời xây dựng khung giá cho năng lượng tái tạo theo chỉ đạo của Nghị quyết 70. Dự kiến, đến năm 2025, hành lang pháp lý cho điện sạch sẽ được hoàn thiện, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư.
Đáng chú ý, Bộ cũng đang nghiên cứu cơ chế hỗ trợ hộ gia đình phát triển điện mặt trời mái nhà. Từ năm 2030, dự kiến có tới 14 triệu hộ sử dụng điện mặt trời, tổng công suất đạt 3-5 kW mỗi hộ, chiếm khoảng 16% tổng công suất hệ thống.
Về tiến độ hoàn thiện chính sách, ông Trần Hoài Trang cho biết: "Bộ Công Thương đang khẩn trương sửa đổi các nghị định và thông tư theo thủ tục rút gọn, dự kiến hoàn thành trước tháng 12/2025. Về cơ chế bảo lãnh Chính phủ, Bộ sẽ lựa chọn những dự án quan trọng, có tính cấp bách, tập trung bảo lãnh vay vốn, hỗ trợ giải phóng mặt bằng và chuyển đổi đất đai".
Cơ chế bảo lãnh sẽ được xây dựng phù hợp với quy định quốc tế và pháp luật Việt Nam nhằm vừa hỗ trợ nhà đầu tư, vừa bảo đảm tuân thủ các cam kết quốc tế.
Anh Thơ
