Đồng Hỷ: "Phóng to" địa bàn, nhân lên trách nhiệm
Được thành lập sau sáp nhập giữa tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn, xã Đồng Hỷ là kết quả hợp nhất của thị trấn Hóa Thượng, thị trấn Sông Cầu, xã Minh Lập và xã Hóa Trung (cũ). Với diện tích gần 54 km² và dân số hơn 31.000 người, đây là một trong những xã có quy mô lớn cả về diện tích lẫn dân số tại tỉnh Thái Nguyên.
Đáng chú ý, cơ cấu dân số tại Đồng Hỷ đặc biệt đa dạng. Hơn 11.600 người (khoảng 36% dân số toàn xã) là đồng bào dân tộc thiểu số, bao gồm các dân tộc Tày, Nùng, Sán Chay, Sán Dìu, Dao... Đặc biệt, xã còn là nơi cư trú của gần 200 người dân tộc Ngái, một trong những cộng đồng dân tộc rất ít người ở Việt Nam. Sự phong phú về văn hóa, tín ngưỡng và phong tục tập quán tại đây là nguồn lực quý giá, đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cao về năng lực quản lý của chính quyền cơ sở.
Ông Nông Quang Nhất, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên: Đề nghị sớm ban hành hướng dẫn vị trí việc làm chuyên trách về dân tộc, tôn giáo ở cấp xã - Ảnh: VGP
Theo ông Nguyễn Hữu Tùng, Chủ tịch UBND xã Đồng Hỷ, ngay sau sáp nhập, địa phương đã tập trung kiện toàn tổ chức, củng cố hệ thống tự quản ở cơ sở. Xã hiện có 32 người có uy tín được công nhận, trong đó 21 người là người dân tộc thiểu số. Đồng thời, 7/34 trưởng xóm và tổ trưởng dân phố là người dân tộc thiểu số, cho thấy sự tham gia tích cực của cộng đồng trong công tác quản lý xã hội.
Tuy nhiên, quy mô địa bàn rộng, dân cư đông và đa sắc tộc khiến khối lượng công việc tăng đột biến. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ phụ trách lĩnh vực dân tộc, tôn giáo vẫn chủ yếu là kiêm nhiệm, chưa được đào tạo bài bản, thiếu kinh nghiệm thực tiễn. Điều này dẫn tới việc triển khai các chính sách còn chậm, hiệu quả chưa như kỳ vọng.
Trước thực trạng này, ông Nông Quang Nhất, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên nêu kiến nghị các cấp Trung ương cần sớm ban hành hướng dẫn vị trí việc làm chuyên trách về dân tộc, tôn giáo ở cấp xã, đặc biệt tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời, cần tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu để nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác này ở cơ sở.
Tây Ninh "khát" nhân sự chuyên sâu
Tình trạng tương tự cũng đang diễn ra tại tỉnh Tây Ninh, nơi có 96 đơn vị hành chính cấp xã, với sự hiện diện của 17 dân tộc thiểu số (khoảng 36.000 người) và 11 tôn giáo hoạt động thường xuyên. Tỷ lệ người dân có tín ngưỡng, tôn giáo tại Tây Ninh chiếm 39,79% dân số toàn tỉnh, tỷ lệ cao so với mặt bằng chung cả nước.
Ngay sau khi thực hiện sáp nhập, Tây Ninh đã chủ động thành lập Sở Dân tộc và Tôn giáo, gồm 4 phòng chức năng và biên chế 29 công chức cùng 5 hợp đồng lao động. Ở cấp xã, mỗi đơn vị đều được bố trí ít nhất 1 lãnh đạo phòng và 1 chuyên viên phụ trách công tác dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng.
Ông Đoàn Trung Kiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh: Bài toán nhân sự, đặc biệt ở cấp cơ sở vẫn chưa được giải quyết một cách căn cơ
Tuy nhiên, theo ông Đoàn Trung Kiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tây Ninh, bài toán nhân sự, đặc biệt ở cấp cơ sở vẫn chưa được giải quyết một cách căn cơ. Nguyên nhân chủ yếu là do phần lớn cán bộ phụ trách tại cơ sở thuộc Phòng Văn hóa - Xã hội thường kiêm nhiệm nhiều công việc, trong khi địa bàn rộng và lực lượng lại chủ yếu là người mới, chưa qua đào tạo chuyên sâu, thiếu kỹ năng nghiệp vụ cũng như kinh nghiệm thực tiễn.
Trong khi đó, việc phân bổ biên chế hiện vẫn chủ yếu dựa trên các tiêu chí chung như dân số và diện tích, chưa tính đến yếu tố đặc thù về văn hóa và tín ngưỡng của từng địa phương. Hệ quả là tại một số xã có cơ cấu dân tộc phức tạp, nhân sự lại được phân bổ hạn chế, khiến công tác quản lý trong lĩnh vực vốn nhạy cảm này trở nên quá tải và chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Không thể thiếu "đòn bẩy" đào tạo
Thực tiễn tại Đồng Hỷ (Thái Nguyên) và Tây Ninh cho thấy, việc tổ chức lại bộ máy hành chính sau sáp nhập là bước đi cần thiết nhằm tinh gọn và nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, yếu tố then chốt quyết định sự thành công của mô hình mới chính là chất lượng đội ngũ cán bộ thực thi.
Ông Phí Mạnh Thắng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Dân tộc và Tôn giáo) nhận định: "Mô hình chính quyền 2 cấp chỉ phát huy hiệu quả khi được vận hành trên nền tảng thể chế hoàn chỉnh, tổ chức hợp lý và đặc biệt là nguồn nhân lực đủ năng lực, đủ chuyên môn".
Từ yêu cầu đó, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đang phối hợp với Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh triển khai các lớp đào tạo chuyên sâu cho cán bộ dân tộc, tôn giáo ở cả cấp tỉnh và cấp xã. Dự kiến bắt đầu từ cuối tháng 9/2025, các khóa học sẽ tập trung không chỉ vào lý thuyết pháp lý và nghiệp vụ, mà còn chú trọng kỹ năng xử lý tình huống thực tiễn, với sự dẫn dắt của các chuyên gia giàu kinh nghiệm.
Ông Phí Mạnh Thắng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Dân tộc và Tôn giáo: Mô hình chính quyền 2 cấp chỉ phát huy hiệu quả khi được vận hành trên nền tảng thể chế hoàn chỉnh, tổ chức hợp lý và nguồn nhân lực đủ năng lực, đủ chuyên môn - Ảnh: VGP
Cùng với công tác đào tạo, một bước tiến đáng chú ý trong cải cách thể chế là việc Chính phủ ban hành Nghị định 124/2025/NĐ-CP, phân cấp cho địa phương 33 nhiệm vụ, quyền hạn trong lĩnh vực dân tộc, tín ngưỡng và tôn giáo. Trong đó, có 19 nhiệm vụ được giao trực tiếp cho UBND và Chủ tịch UBND tỉnh. Ông Thắng đề xuất, các địa phương nên tiếp tục nghiên cứu phân cấp sâu hơn, nhất là chuyển giao phù hợp một số thẩm quyền từ UBND tỉnh về Sở Dân tộc và Tôn giáo để rút ngắn quy trình, đồng thời nâng cao tính chủ động, linh hoạt trong quản lý lĩnh vực đặc thù này.
Một nền hành chính hiệu quả không chỉ dựa vào bộ máy tinh gọn, mà còn phải đi kèm với đội ngũ cán bộ "đúng người – đúng việc – đúng chuyên môn". Khi từng xã, từng cán bộ cơ sở hiểu rõ đặc điểm văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng mình phục vụ, đó cũng chính là lúc bộ máy chính quyền thực sự trở thành nền hành chính phục vụ, kiến tạo.
Sơn Hào
