Tin liên quan
Đền Và (Sơn Tây) rộn ràng trước ngày khai hội
Rằm tháng Giêng sẽ khai mạc Lễ hội đền Và (Sơn Tây)
Chốn linh thiêng, miền đất phụng thờ đức Thánh Tản
Đền Và còn gọi là (Đông Cung), một trong “tứ trấn” thờ thần núi Tản Viên, thuộc địa bàn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, thành phố Hà Nội. Đền Và tọa lạc trên một khu đồi Lim cổ thụ hàng nghìn năm tuổi, hình con Rùa đang bơi về hướng mặt trời mọc. Xung quanh Đền Và về phía Tây là những đồi bát úp trải dài, phía Bắc là dòng sông Tích quanh co uốn lượn như dải lụa đào. Xa xa in đậm trên nền trời xanh, sừng sững ngọn núi Ba Vì cao ngất, bốn mùa mây trắng vờn quanh, đã sớm xuất hiện một thiên tình sử thần kỳ bất hủ, còn sống mãi với thời gian và năm tháng…
Truyền thuyết kể rằng, sau khi giúp dân khai sơn, trị thủy, Đức Thánh Tản Viên thường du ngoạn bốn phương, hỏi thăm dân tình. Một lần Ngài nhằm hướng mặt trời mọc đi đến quả đồi thấp ven dòng sông Tích. Thấy đây là nơi thắng địa, Ngài dừng chân nghỉ ngơi vừa lúc trên trời xuất hiện đám mây ngũ sắc từ phía núi Ba Vì bay tới kịp che mát một vùng. Ngài cho đó là điềm lành, bèn cho lập tại chỗ một hành cung đặt tên là Vân Già đông thần cung.
Nơi ấy nay là Đền Và. Người dân sở tại, dựa vào sự tích đám mây lành (chữ Hán là Vân già) xuất hiện trên bầu trời quê mình mà đặt tên là làng Vân Gia. Từ đó, dân làng làm ăn phát đạt, càng chăm sóc việc hương khói thờ phụng Thánh Tản. Văn bia Vân Già đông thần cung dựng ở đầu hồi nhà tiền bái được làm năm Tự Đức thứ 36 (1884) còn ghi lại sự kiện này.
Đền Và tọa lạc trên một gò đất rộng, thấp hình con rùa đang duỗi bốn chân hướng về phía mặt trời mọc. Đền có diện tích 2000m2, được xây dựng theo kiểu nội công ngoại quốc, mang đậm bản sắc kiến trúc phương đông.
Quần thể di tích Đền Và gồm các công trình như: Nghi Môn, lầu Cô Chín, sân Long hóa, Gác Chuông, Gác Trống, Tả - Hữu mạc, Tiền Tế, Thượng Điện, Hậu Cung, Nhà kiệu... Đền Và là nơi thờ Tam vị Đức Thánh Tản, sắc phong Tam vị Quốc chúa thượng đẳng thần gồm Thánh Tản Viên và hai người em con chú là Thánh Cao Sơn và Thánh Quý Minh. Trong đó, Thánh Tản Viên được coi là Đệ nhất phúc thần hay còn gọi là Nam thiên thần tổ - vị thánh đứng đầu trong “tứ bất tử” của tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Ngoài thờ tam vị Đức Thánh Tản, Đền Và còn thờ Đức Quốc Mẫu bà Đen ở gian hậu cung là thân mẫu Thánh Tản Viên. Gian nhà ngoài của hậu cung còn có 4 pho tượng, tạc ở tư thế đứng, tay cầm vũ khí cổ, ngoài khoác áo bào đỏ. Bốn pho tượng này được gọi là Tứ thành trấn ở 4 cung quanh núi Ba Vì, nơi đặt đại bản doanh của Đức Quốc Mẫu và Tam vị Đức Thánh Tản.
Cái hồn của Đền Và chính là câu chuyện trị thủy lấy gốc tự mạch núi của Thánh Tản. Đó là nghĩa sâu xa của triết lý non nước ẩn trong nền văn minh lúa nước của người Việt cổ. Đức Thánh Tản trở thành một vị phúc thần thiêng liêng luôn phù trợ tai họa, mang điều tốt lành đến cho nhân dân.
Trong đền hiện còn lưu giữ nhiều di vật quý, gồm 5 bản thần tích “Tản Viên Sơn Thánh”; 18 đạo sắc phong qua các đời vua, 47 đôi câu đối được chạm khắc, viết trên vách cột, trên gỗ và 18 bức hoành phi viết trên gỗ hoặc đá. Trên những hiện vật quý có khắc ghi thời gian xây dựng, tu sửa, ca ngợi cảnh quan, uy linh của đức Thánh Tản Viên với nhiều nét trang trí có giá trị mỹ thuật cao.
Đặc biệt, Đền Và được xây dựng trên quả đồi toàn những cây lim cổ thụ có tuổi đời lên đến vài trăm năm tạo nên cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ. Khu rừng lim cổ thụ tại Đền Và nằm trên diện tích rộng tới 6ha. Có những gốc lim to, đường kính hơn 1m, phải 2 đến 3 người ôm mới xuể. Bao quanh kiến trúc Đền Và là bức tường đá ong sẫm màu rêu phong, mang dáng nét rất riêng của kiến trúc xứ Đoài.
Đền Và không chỉ là một công trình kiến trúc lịch sử - văn hóa được cha ông ta làm nên bằng tất cả lòng đam mê nghệ thuật, lòng ngưỡng mộ Đức Thánh làng mình, mà còn là một bảo tàng Văn hóa tâm linh của một vùng văn hóa cổ. Dưới các triều đại phong kiến xưa, đền Và đã được các vua chúa phong tặng 18 đạo sắc phong.
Năm 1964, Đền Và được Bộ VHTTDL xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc Gia, năm 2016, Lễ hội đền Và đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, rừng lim nghìn năm tuổi Đền Và được công nhận cây di sản Việt Nam - Đây là một địa điểm linh thiêng, danh thắng thu hút nhiều du khách mỗi khi đến thăm vùng đất Sơn Tây- xứ Đoài.
Danh thắng thu hút nhiều du khách
Phát biểu khai mạc, Chủ tịch UBND phường Trung Hưng Nguyễn Anh Thương cho biết: Sơn Tây - mảnh đất trung tâm của xứ Đoài xưa có bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử và đậm đặc những lễ hội. Hằng năm, trên địa bàn thị xã có gần 100 lễ hội truyền thống, nhưng lớn nhất phải kể đến Lễ hội đền Và - điểm đến tâm linh của nhiều người dân xứ Đoài và du khách thập phương. Chính vì vậy, người dân nơi đây từ xưa đã có câu ca: “Dù ai đi lễ trăm miền, không bằng cầu lễ tháng Giêng Đền Và…”
Vào những năm chính hội, nhân dân Sơn Tây tổ chức lễ rước kiệu từ đền Và, thị xã Sơn Tây qua sông Hồng sang đền Dội thuộc thôn Duy Bình, xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc. Tương truyền vì đền Ngự Dội là nơi Thánh Tản nghỉ chân khi về thăm đất tổ Hùng Vương quê ngoại ở đó và đồng thời đây cũng là hành động bày tỏ lòng biết ơn của Thánh Tản với người đàn bà đã có công gánh nước cho Tản Viên Sơn khi người, ngựa và quân của ông nghỉ chân ở đây. Lễ hội đền Và được suy tôn là lễ hội bậc nhất ở vùng xứ Đoài mang ý nghĩa tưởng niệm Tản Viên Sơn thánh. Vào năm chính hội, hàng vạn nhân dân, du khách trong và ngoài nước nô nức về đây trẩy hội.
Cùng với lòng thành kính tri ân công đức Thánh Tản, mọi người cũng cầu mong những điều tốt lành sẽ đến với mình, gia đình, họ hàng và người thân… Lễ hội Đền Và từ lâu không chỉ là ngày hội ngộ, tri ân, thỏa mãn ước nguyện của người dân sau những ngày lao động vất vả, khó nhọc để tạm quên đi những lo toan “thường nhật” mà qua lễ hội còn nhắc nhở, giáo dục các thế hệ về đạo lý truyền thống. Thông qua các trò chơi dân gian, phong phú như: cờ tướng, đập niêu, kéo co, thổi cơm thi… còn khích lệ tinh thần thượng võ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa quý báu của tiền nhân để lại.
Đồng thời, Lễ hội Đền Và còn là cầu nối giữa hiện tại- quá khứ - tương lai, giữa nhân dân 2 vùng: Sơn Tây- Vĩnh Phúc, là dịp nhân dân hai bên bờ sông Hồng được giao lưu văn hóa củng cố khối đoàn kết cộng đồng.
Hành hương về Đền Và hôm nay, Con người và đất Vân Gia – phường Trung Hưng đang mở rộng vòng tay đón mừng những tao nhân, mặc khách, thiện nam, tín nữ về trẩy hội du xuân. Mỗi năm, dù chỉ một lần, một khoảnh khắc được hòa mình vào dòng người đi trẩy hội đền Và cũng đủ cho mỗi chúng ta có bao cảm xúc khó tả, nhớ về cội nguồn tiên tổ, cội nguồn văn hóa dân tộc đậm đà bản sắc xứ Đoài, để từ đó hướng thiện hơn trong nếp sống cộng đồng hôm nay.
Như đã hẹn, Xuân Ất Tỵ năm nay, lãnh đạo và nhân dân phường Trung Hưng tiếp tục mở hội truyền thống của địa phương trong niềm vui phấn khởi với những kết quả và thành tích đạt được trong năm 2024, nhìn trên khuôn mặt rạng ngời của mỗi người dân và du khách đến dự Lễ hội, ai cũng đều hi vọng một năm mới, một mùa xuân mới, với niềm tin mới, tinh thần mới, quyết tâm mới, năm 2025 nhất định sẽ gặt hái được nhiều kết quả và thành tích mới. Lãnh đạo địa phương cũng mong muốn người dân cần chung sức, đồng lòng để xây dựng Trung Hưng phát triển, phấn đấu thực hiện hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, chỉ tiêu, kế hoạch trên giao góp phần xây dựng quê hương Sơn Tây ngày càng giàu đẹp.
Chủ tịch UBND phường Trung Hưng Nguyễn Anh Thương nhấn mạnh: "Dâng hương tôn vinh ân đức của Đức Thánh Tản, chúng ta nguyện cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, quê hương Sơn Tây đổi mới! Cầu chúc cho quốc thái dân an - Đất nước thăng hoa - Nhà nhà hạnh phúc! Trân trọng, tôn vinh ân đức của Thánh Linh, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Tham gia lễ hội Đền Và, chúng ta cùng nhau tôn vinh truyền thống dân tộc ta, giữ gìn văn hóa dân tộc ta. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa".
