Giá lúa gạo gần đây giảm liên tục theo biến động thị trường thế giới, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập nông dân các tỉnh ĐBSCL - Ảnh: VGP/LS
Sản xuất nông nghiệp phía Nam vượt khó
Báo cáo tại hội nghị cho thấy, năm 2025, sản xuất trồng trọt ở ĐBSCL và Đông Nam Bộ tiếp tục đối mặt nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu. Vụ Đông Xuân 2024-2025 chịu tác động hạn hán, xâm nhập mặn, dù không quá nghiêm trọng, nhưng vẫn gây khó cho nông dân. Vụ Hè Thu và Thu Đông lại bị ảnh hưởng bởi mưa lớn, giông lốc, gió mạnh, làm ngập úng cục bộ, giảm năng suất và chất lượng cây trồng.
Thêm vào đó, giá phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, giống duy trì ở mức cao do biến động chuỗi cung ứng toàn cầu, khiến chi phí sản xuất tăng, lợi nhuận giảm. Trong khi đó, nông sản Việt Nam phải đối mặt sức ép cạnh tranh quốc tế, với nhiều quy định mới khắt khe về truy xuất nguồn gốc, khiến việc tiêu thụ khó khăn, giá bán bấp bênh.
Đối với cây lúa, diện tích gieo sạ toàn khu vực phía Nam đạt trên 4,1 triệu ha, tăng 2.740 ha so với năm trước. Năng suất bình quân 63,43 tạ/ha, sản lượng 26,123 triệu tấn, tăng 183.000 tấn. Đặc biệt, vụ Đông Xuân 2024-2025 đạt năng suất cao nhất: 72,37 tạ/ha, tăng 0,87 tạ/ha, sản lượng gần 11,5 triệu tấn, tăng 290.000 tấn so với cùng kỳ. Vụ Hè Thu xuống giống 1,54 triệu ha, năng suất 58,35 tạ/ha; vụ Mùa 275.000 ha, năng suất gần 53 tạ/ha; vụ Thu Đông gieo sạ 708.600 ha, năng suất 58,5 tạ/ha.
Điểm sáng là nông dân ngày càng tăng diện tích gieo trồng lúa thơm, lúa chất lượng cao phục vụ xuất khẩu. Các tỉnh Tây Ninh, An Giang, Đồng Tháp duy trì diện tích lúa nếp lớn. Đặc biệt, nhiều mô hình trong Đề án 1 triệu ha đã áp dụng gieo sạ thưa, chỉ 60-70 kg/ha, giúp giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng và đang được nhân rộng.
Nhờ vậy, tính đến 15/8/2025, xuất khẩu gạo cả nước đạt 5,87 triệu tấn, trị giá 3 tỷ USD, tăng 2,9% về khối lượng so với cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, giá lúa gạo gần đây giảm liên tục theo biến động thị trường thế giới, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập nông dân.
Cây công nghiệp, cây ăn trái: Vẫn nhiều 'điểm nghẽn'
Năm 2025, diện tích chuyển đổi đất lúa sang cây trồng khác hoặc kết hợp nuôi trồng thủy sản ở phía Nam đạt 38.700 ha, trong đó ĐBSCL chiếm 38.200 ha. Các loại hình gồm cây hàng năm 30.500 ha, cây lâu năm 2.400 ha, trồng lúa kết hợp thủy sản 5.800 ha, trồng cỏ 10,9 ha.
Khu vực cũng duy trì diện tích lớn cây công nghiệp: Điều 182.000 ha (năng suất 10,7 tạ/ha), cà phê 21.500 ha, cao su 439.000 ha, hồ tiêu 34.000 ha, dừa 179.000 ha.
Riêng cây ăn quả tiếp tục tăng trưởng mạnh, với sản lượng năm 2025 ước đạt 7,29 triệu tấn, trong đó 9 tháng năm 2025 đạt 5,922 triệu tấn. Mô hình sản xuất rải vụ ngày càng mở rộng, đặc biệt với 5 loại trái cây chủ lực (thanh long, xoài, chôm chôm, sầu riêng, nhãn), diện tích rải vụ 43.000 ha, chiếm 50,7% diện tích, sản lượng 884.000 tấn.
Tuy nhiên, liên kết sản xuất còn hạn chế, nông dân vẫn canh tác nhỏ lẻ. Nhiều loại trái cây xuất khẩu, nhất là sầu riêng, gặp khó khi thị trường Trung Quốc siết chặt kiểm soát chất lượng, kiểm tra dư lượng kim loại nặng, khiến thông quan chậm. Giá sầu riêng trong nước có thời điểm chỉ bằng 40–50% so với cùng kỳ, làm lợi nhuận nhà vườn giảm sút.
Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung thăm gian hàng thiết bị đo phát thải khí nhà kính trong sản xuất trồng trọt - Ảnh: VGP/LS
Vụ Đông Xuân 2025-2026: Tăng diện tích, siết chất lượng
Theo Bộ NN&MT, kế hoạch sản xuất lúa năm 2026 ở phía Nam đạt 4,119 triệu ha, gần tương đương năm trước, trong đó ĐBSCL hơn 4 triệu ha, Đông Nam Bộ 106.600 ha. Sản lượng dự kiến tăng 20.700 tấn.
Đối với cây ăn quả, diện tích 503.000 ha, sản lượng 7,6 triệu tấn, tăng 23.100 ha và 308.000 tấn so với năm 2025. Riêng cây công nghiệp lâu năm tại Đông Nam Bộ giữ ổn định trên 850.000 ha.
Thứ trưởng Bộ NN&MT Hoàng Trung nhấn mạnh tại hội nghị: “Dư lượng chất cadimi trong nông sản xuất khẩu là vấn đề nóng cần giải quyết triệt để. Các đơn vị phải bám sát sản xuất lúa vụ Thu Đông, vụ Mùa 2025, đồng thời xây dựng kế hoạch vụ Đông Xuân 2025-2026 phù hợp nguồn nước, hạn mặn. Bộ cũng sẽ tăng cường kiểm tra giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, hỗ trợ cấp mã số vùng trồng, mã số đóng gói; đẩy mạnh tập huấn quản lý dịch hại, phổ biến tiến bộ kỹ thuật; đồng thời đàm phán tháo gỡ rào cản, mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản”.
Tiếng nói từ địa phương và chuyên gia
Ông Mai Văn Hào, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, nhấn mạnh: “Chất lượng giống cây trồng rất quan trọng, quyết định chi phí và hiệu quả sản xuất. Người dân cần hạn chế, tiến tới không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để đảm bảo sức khỏe đất, người sản xuất và tiêu dùng”.
Đại diện Sở NN&MT tỉnh An Giang kiến nghị đầu tư hạ tầng cho giai đoạn 2 Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh, đồng thời đẩy mạnh chứng nhận “gạo xanh Việt Nam”, tập huấn nâng cao năng lực hợp tác xã.
Ông Lê Hà Luân, Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Đồng Tháp, đề nghị Bộ sớm ban hành thông tư hướng dẫn quản lý mã số vùng trồng, mã số đóng gói và tham mưu Chính phủ ban hành nghị định xử phạt vi phạm trong lĩnh vực này.
Bà Lê Thị Ánh Tuyết, Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Đồng Nai cho rằng: “Sau khi thực hiện chính quyền 2 cấp, cần bổ sung sớm chuyên viên chuyên ngành cấp xã. Đặc biệt phải làm rõ vai trò giữa nông dân, doanh nghiệp và Nhà nước, bởi đây đang là điểm nghẽn trong xuất khẩu sầu riêng”.
Lê Sơn
