Sáng 22/10, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về Dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi).
Cần có điều khoản giám sát để tránh độc quyền
Góp ý tại tổ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, dự thảo luật gồm 11 chương với 109 điều, đã giảm đáng kể (33% nội dung) so với luật cũ, bãi bỏ 9/24 nhóm thủ tục song Chủ tịch Quốc hội đề nghị tiếp tục rà soát để giảm bớt theo hướng đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.
Vấn đề nào thuộc khung quy định của Quốc hội thì đưa vào luật; còn lại giao Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn, Bộ Xây dựng ban hành thông tư quản lý.
Bởi trong lĩnh vực hàng không dân dụng, nhiều vấn đề rất phức tạp, không thể quy định hết trong luật mà cần thể hiện qua văn bản hướng dẫn.
Góp ý vào một số vấn đề cụ thể, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, dự thảo cần bổ sung các quy định mang tính đột phá, khuyến khích đầu tư tư nhân và hợp tác công tư, nhất là với sân bay địa phương và sân bay chuyên dụng.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn (Ảnh: Lâm Hiển).
Theo ông, đây là vấn đề hết sức quan trọng, bởi Nhà nước hiện không thể tự đầu tư nâng cấp, mở rộng sân bay mà phải huy động nguồn lực xã hội.
Hiện nay, Nhà nước vẫn đầu tư chính vào hạ tầng thiết yếu, dẫn đến gánh nặng ngân sách nên cần có cơ chế ưu đãi về thuế, đất đai, thủ tục phê duyệt nhanh cho nhà đầu tư trong và ngoài nước đồng thời bảo đảm bình đẳng giữa các hãng hàng không trong tiếp cận bay và dịch vụ bay.
"Nên giao Chính phủ giao quy định tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư, song cần có điều khoản giám sát để tránh độc quyền", Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.
Theo số liệu hiện có, cả nước hiện có 22 sân bay (10 quốc tế, 12 nội địa), nhưng tiến độ đầu tư còn chậm, giai đoạn 2010 - 2020 chỉ đạt khoảng 113.558 tỷ đồng.
Dự thảo đã kế thừa quy định doanh nghiệp khai thác sân bay được quyền đầu tư, song cần mở rộng hơn để huy động nguồn lực xã hội, phù hợp Nghị quyết 29 về đổi mới kinh tế. Nếu không, ngành hàng không khó đạt mục tiêu có 33 sân bay vào năm 2050.
Đồng thời, theo ông, cũng cần tính đến việc thành lập quỹ phát triển hàng không từ phí dịch vụ, ưu tiên mô hình lưỡng dụng (vừa dân sự vừa quốc phòng) mà không chuyển quyền sở hữu đất đai, như các trường hợp Chu Lai hay Thọ Xuân.
Phân cấp, phân quyền triệt để hơn
Một đề nghị khác Chủ tịch Quốc hội góp ý là cần phân cấp, phân quyền và đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Theo Chủ tịch Quốc hội, nhà đầu tư rất quan tâm đến việc rút gọn thủ tục. Trong dự thảo đã có quy định phân cấp từ Thủ tướng xuống Bộ trưởng và địa phương, nhưng cần triệt để hơn, giao quyền phê duyệt quy hoạch chi tiết sân bay cho UBND cấp tỉnh, giảm thời gian cấp phép bay từ 10 ngày xuống còn 5 ngày hoặc ít hơn; bãi bỏ hoàn toàn đăng ký bắt buộc quyền sở hữu máy bay đối với tổ chức Việt Nam, chuyển sang cơ chế tự nguyện để giảm gánh nặng hành chính.
Quang cảnh phiên thảo luận tổ (Ảnh: Lâm Hiển).
Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị bổ sung điều khoản chuyển tiếp nhằm tránh ách tắc với dự án đang triển khai, tích hợp hệ thống dữ liệu xử lý thủ tục trực tuyến, hướng tới loại bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy từ nay đến năm 2030.
Ví dụ như tại sân bay Singapore, hành khách chỉ mất 10 giây làm thủ tục nhận diện khuôn mặt, giảm một nửa so với trước đây.
Một vấn đề hết sức quan trọng Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh là nâng cao an toàn, an ninh và quản lý không phận.
Theo ông, cần bổ sung quy định bắt buộc hệ thống quản lý an toàn cho mọi doanh nghiệp thiết kế, sản xuất máy bay và tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) trong giám sát bay.
"Việc chuyển chức năng an ninh hàng không sang Bộ Công an từ ngày 1/3/2025 là hợp lý, nhưng cần phân định rõ trách nhiệm giữa Bộ Công an, Bộ Giao thông Vận tải (trước sáp nhập) và Bộ Xây dựng (sau sáp nhập) để tránh chồng chéo", Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nói.
Đồng thời, lãnh đạo Quốc hội góp ý dự thảo cần làm rõ cơ chế chia sẻ dữ liệu phục vụ quản lý không phận, đặc biệt trong bối cảnh các thiết bị bay không người lái (UAV) phát triển mạnh.
Nhà nước cần có khung thí điểm để quản lý chặt chẽ, tránh ảnh hưởng đến an toàn hàng không dân dụng bởi chỉ một va chạm nhỏ, như chim bay vào động cơ, cũng có thể gây tai nạn.
Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội góp ý là tăng cường quy định về hợp tác quốc tế, nhưng phải tuân thủ nghiêm các hiệp ước trong lĩnh vực hàng không; khuyến khích nghiên cứu, ứng dụng công nghệ xanh; giảm thuế cho hãng hàng không sử dụng máy bay điện; thúc đẩy kết nối đa phương thức giữa sân bay với đường sắt, đường cao tốc; bảo vệ quyền lợi hành khách, hàng hóa và người lao động hàng không.
