Bà Phan Lương Cầm sinh năm 1943 tại Thừa Thiên Huế, là một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực điện hóa và ăn mòn kim loại. Bà được biết đến là nữ giáo sư, tiến sĩ đầu tiên của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội (nay là Đại học Bách khoa Hà Nội), nơi bà gắn bó cả sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu.
Năm 1965, bà bắt đầu giảng dạy tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và ba năm sau được cử sang Liên Xô làm nghiên cứu sinh. Năm 1973, sau khi bảo vệ thành công luận án tiến sĩ chuyên ngành Điện hóa - Ăn mòn kim loại, bà trở về nước và tiếp tục công tác tại Đại học Bách khoa Hà Nội cho đến khi nghỉ hưu.
Ngoài sự nghiệp giảng dạy, bà còn là người sáng lập và giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Ăn mòn và Bảo vệ Kim loại thuộc Trường Đại học Bách khoa Hà Nội từ năm 1996 đến năm 2008. Trung tâm này là một trong những đơn vị nghiên cứu chuyên sâu, góp phần phát triển ngành vật liệu và công nghệ bảo vệ kim loại tại Việt Nam.
Giáo sư Phan Lương Cầm cũng là người sáng lập và giữ chức Chủ tịch đầu tiên của Hội Khoa học - Kỹ thuật Ăn mòn và Bảo vệ Kim loại Việt Nam. Bà từng là Chủ tịch Hiệp hội Vật liệu và Ăn mòn khu vực châu Á - Thái Bình Dương (nhiệm kỳ 1999 - 2001).
Với những đóng góp bền bỉ cho ngành khoa học công nghệ và giáo dục đại học, bà từng được trao giải thưởng Kovalevskaia vào năm 1995 - giải thưởng cao quý dành cho các nhà khoa học nữ tại Việt Nam. Bà còn được trao tặng Huân chương Lao động và nhiều bằng khen vì thành tích trong công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học, hoạt động vì sự tiến bộ của phụ nữ và công tác bảo trợ trẻ em.
Sự ra đi của giáo sư Phan Lương Cầm để lại tiếc thương cho giới khoa học, cộng đồng học thuật và những người yêu mến bà - một nhà giáo, nhà khoa học mẫu mực, và là người bạn đời đồng hành cùng cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt trong suốt cuộc đời.
