Ở nhiều vùng quê Việt Nam, cây tầm bóp (còn gọi là thù lù cạnh, bôm bốp, lồng đèn…), có tên khoa học là Physalis Angulata, thuộc họ Cà... Cây thường mọc hoang ven đường, bờ ruộng hay vườn nhà. Với người dân, đây chỉ là một loại cây dại ít giá trị, nhưng trong y học cổ truyền và nghiên cứu hiện đại, lá tầm bóp lại được ví như một “thần dược tự nhiên” nhờ hàng loạt lợi ích đối với sức khỏe.
Nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng các hoạt chất trong lá có khả năng bảo vệ gan và thận khỏi các tổn thương do độc tố. Bằng cách hỗ trợ chức năng giải độc của gan và lợi tiểu của thận, lá tầm bóp giúp cơ thể loại bỏ các chất độc hại, duy trì sự cân bằng và hoạt động khỏe mạnh của hai cơ quan quan trọng này.
Kiểm soát đường huyết, hỗ trợ người tiểu đường: Một số nghiên cứu đã phát hiện lá tầm bóp chứa acid ferulic cùng nhiều hợp chất sinh học khác giúp ổn định lượng đường trong máu. Cơ chế tác động khá đa dạng: Làm giảm hấp thu glucose tại ruột, tăng cường tiết insulin và cải thiện khả năng đáp ứng của tế bào với insulin. Vì vậy, việc sử dụng lá tầm bóp dưới dạng nấu canh, sắc nước uống hoặc chế biến thành trà có thể hỗ trợ bệnh nhân tiểu đường type 2 trong việc kiểm soát bệnh.
Nguồn chống oxy hóa và tăng cường miễn dịch: Không chỉ nổi bật ở khả năng cân bằng đường huyết, lá tầm bóp còn giàu vitamin C, flavonoid và polyphenol. Những chất này đóng vai trò như lá chắn bảo vệ cơ thể khỏi gốc tự do - tác nhân gây lão hóa sớm và nhiều bệnh mạn tính. Người thường xuyên sử dụng có thể cảm nhận sức đề kháng tốt hơn, giảm nguy cơ cảm cúm, viêm họng, nhất là trong giai đoạn giao mùa.
Bảo vệ tim mạch: Cholesterol xấu (LDL) được coi là "thủ phạm thầm lặng" gây xơ vữa động mạch, trong khi cholesterol tốt (HDL) giúp làm sạch thành mạch. Hàm lượng chất xơ và chất chống oxy hóa trong lá tầm bóp góp phần làm giảm LDL và tăng HDL, từ đó giảm nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim. Đây là lợi ích ít ai ngờ tới ở một loại lá mọc dại ven đường.
Tác dụng kháng viêm tự nhiên: Nhiều bệnh nhân viêm khớp, gout hoặc viêm mạn tính khác có thể tìm đến lá tầm bóp như một giải pháp hỗ trợ. Các hợp chất trong lá có khả năng ức chế phản ứng viêm, giảm sưng và đau. Đông y cũng thường kết hợp lá tầm bóp với các vị thuốc mát gan, giải độc để tăng hiệu quả.
Thanh nhiệt, giải độc, bảo vệ gan thận: Theo y học cổ truyền, tầm bóp có tính mát, giúp giải nhiệt và lợi tiểu. Y học hiện đại bổ sung bằng chứng rằng lá chứa các hoạt chất bảo vệ tế bào gan, giảm nguy cơ tổn thương khi cơ thể tiếp xúc với rượu, thuốc hay hóa chất độc hại. Đối với thận, công dụng lợi tiểu tự nhiên giúp tăng đào thải chất cặn bã, giảm nguy cơ sỏi thận và giữ thận hoạt động ổn định.
Với công dụng tuyệt vời đó, hãy đưa loại rau này vào thực đơn bữa ăn gia đình với những gợi ý món ngon dưới đây:
Tầm bóp luộc:
Rau tầm bóp sau khi được thu hoạch thì đem rửa sạch, tiếp đến là luộc qua với nước sôi. Trong quá trình luộc, cho thêm một ít muối vào trong nước, quan sát rau vừa chín thì vớt ra. Nếu bạn để rau tầm bóp chín kĩ sẽ dễ bị nhão, mau ngán khi ăn. Món rau luộc này có thể dùng chung với nước tương hoặc nước mắm, tuy đơn giản nhưng lại rất bắt miệng bởi độ giòn và mát của rau.
Tầm bóp xào tỏi:
Cho chảo lên bếp bật lửa to, đổ dầu ăn vào bên trong. Tỏi lột vỏ rồi dùng mặt dao để đập dập, băm nhỏ. Khi dầu nóng, cho tỏi vào phi, chúng sẽ tạo được mùi thơm hấp dẫn. Thấy tỏi đã chuyển vàng thì cho rau tầm bóp đã được rửa sạch vào. Dùng đũa trở đều rau, nêm nếm gia vị vừa ăn. Khi rau chín thì tắt bếp, có thể rắc thêm một ít mè vào rau để tạo điểm nhấn.
Tầm bóp xào thịt bò:
Bạn có thể tham khảo thêm công thức xào tầm bóp với thịt bò để món ăn bổ dưỡng hơn. Thịt bò đem ướp với một số gia vị như: muối, hạt nêm, tiêu,... trước khi nấu. Bỏ chảo lên bếp, cho dầu ăn lượng vừa đủ vào. Sau đó, phi tỏi để tạo mùi thơm cho món rau, thấy tỏi chuyển vàng thì cho thịt bò vào xào cùng. Khi thịt bò đã tái chín, bỏ rau tầm bóp vào chảo, đảo đều đến khi chín. Bạn có thể cho thêm ớt và tiêu để tăng hương vị cho món ăn.
Canh cua tầm bóp:
Cua khi đã được xay nhuyễn thì bỏ vào nồi nước sôi với lượng nước đủ dùng. Sau đó dùng dụng cụ để lọc lấy phần nước. Cho một ít muối vào rồi đun sôi, hạ nhỏ lửa đến khi phần gạch cua đông lại. Nêm nếm gia vị vừa ăn, để lửa to cho độ sôi của nước tăng rồi bỏ rau tầm bóp vào. Hãy dùng đũa hoặc muôi để nhấn phần rau ngập nước, giúp chín đều. Cuối cùng tắt lửa, cho canh ra tô để thưởng thức.
Dù mang lại nhiều lợi ích, lá tầm bóp vẫn cần được sử dụng đúng cách để đảm bảo an toàn. Người dùng không nên lạm dụng bởi việc uống hoặc ăn quá nhiều có thể gây rối loạn tiêu hóa và những phản ứng phụ không mong muốn. Bên cạnh đó, cần đặc biệt cẩn trọng với quả tầm bóp xanh vì chúng chứa alkaloid độc, dễ gây ngộ độc, chỉ nên ăn khi quả đã chín. Ngoài ra, việc thu hái cũng phải chú ý đến nguồn gốc sạch, tránh hái ở ven đường hay những nơi có nguy cơ tồn dư thuốc trừ sâu, hóa chất.
Hương Giang (theo suckhoedoisong, tapchivietnamhuongsac)
