Mè đen là một loại hạt bổ dưỡng, còn được xem là thuốc quý, nếu dùng đúng cách. Ảnh minh họa.
Hạt vừng đen (mè đen) trong y học Ayurveda (Ấn Độ) đã được trồng và sử dụng hơn 5.000 năm nay. Trong y học cổ truyền Trung Quốc, chúng được xem là vị thuốc bổ cho gan và thận, đồng thời hỗ trợ cải thiện sức khỏe tóc và làn da. Ngày nay, hạt vừng đen đang được sử dụng phổ biến trong nhiều món ăn và được công nhận là một siêu thực phẩm hiện đại nhờ hàm lượng dinh dưỡng phong phú và lợi ích toàn diện cho cơ thể.
Hạt mè đen cung cấp nguồn dinh dưỡng thiết yếu dồi dào: Trong 2 thìa canh hạt mè đen có chứa các thành phần dinh dưỡng gồm: chất béo bão hòa 15%, chất béo không bão hòa 41%, chất béo không bão hòa đơn 39%, 100kcal, 3g đạm, 2g chất xơ, 18% canxi, 16% magie, 11% phốt pho, 83% đồng, 22% mangan, 15% sắt, 9% kẽm.
Các nghiên cứu hiện đại đã khẳng định giá trị dinh dưỡng của hạt vừng đen. Một nghiên cứu năm 2020 cho thấy, hạt vừng đen chứa hàm lượng chất chống oxy hóa và dưỡng chất cao hơn hẳn so với hạt vừng trắng. Màu sắc sẫm của chúng là nhờ các hợp chất tự nhiên gọi là anthocyanin, giúp bảo vệ hạt vừng khỏi stress oxy hóa.
Hạt vừng đen giàu canxi, magie, sắt, kẽm, đồng và vitamin B1, những dưỡng chất quan trọng giúp tăng cường sức khỏe xương, hỗ trợ chức năng miễn dịch và duy trì cơ thể khỏe mạnh.
Hạt vừng đen được xem là vị thuốc bổ cho gan và thận, đồng thời hỗ trợ cải thiện sức khỏe tóc và làn da.
Thúc đẩy mái tóc khỏe mạnh: Trong y học cổ truyền Trung Quốc, hạt vừng đen được xem là vị thuốc giúp cải thiện tóc mỏng và tóc bạc sớm. Nghiên cứu năm 2019 cho thấy chiết xuất từ hạt vừng đen có thể tăng sắc tố tóc và làm chậm quá trình bạc, nhờ khả năng giảm tổn thương oxy hóa.
Hạt vừng đen giàu sắt, đồng, vitamin B1 và kẽm – những dưỡng chất thiết yếu cho việc sản xuất melanin, sắc tố quyết định màu tóc. Đồng thời, sắt và đồng còn giúp cải thiện lưu thông máu đến da đầu, hỗ trợ sức khỏe nang tóc và ngăn ngừa tóc mỏng.
Tốt cho sức khỏe làn da: Hàm lượng kẽm cao trong hạt mè đen giúp hỗ trợ quá trình sản xuất collagen của cơ thể. Đây là chất cần thiết để duy trì độ đàn hồi của da và ngăn ngừa lão hóa sớm.
Ngoài ra, dầu chiết xuất từ hạt mè đen có thể được dùng bôi tại chỗ để dưỡng ẩm và nuôi dưỡng da. Chính vì thế, loại hạt này là một thực phẩm tự nhiên không nên bỏ qua nếu muốn có một làn da không tuổi.
Nguồn chất béo lành mạnh: Hạt mè đen chứa nguồn chất béo lành mạnh mà cơ thể cần để sản xuất năng lượng duy trì và nhiều quá trình sinh lý và sinh học liên quan tới hệ cơ, tim, hệ thần kinh và tế bào máu. Đây cũng là thành phần cần cho việc hấp thụ chất dinh dưỡng hòa tan bên trong chất béo để cách nhiệt cho cơ thể.
Trong 2 thìa canh hạt mè đen có tới 50 - 60% hàm lượng chất béo chất lượng cao trong hạt mè đen rất giàu axit béo không bão hòa đa và không bão hòa đơn. Sự thay thế của chất béo không bão hòa cho chất béo bão hòa sẽ làm giảm cholesterol xấu để giảm nguy cơ mắc bệnh tim cho cơ thể.
Tăng cường xương và khớp: Một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Dinh dưỡng cho thấy phụ nữ sau mãn kinh khi tiêu thụ bột vừng hàng ngày trong vòng năm tuần đã cải thiện đáng kể mật độ khoáng chất trong xương. Nhờ đó, hạt vừng đen trở thành lựa chọn dinh dưỡng thông minh cho phụ nữ trung niên, khi xương bắt đầu suy giảm tự nhiên.
Hỗ trợ tiêu hóa và sức khỏe trao đổi chất: Hạt vừng đen giúp hỗ trợ tiêu hóa và duy trì đường ruột khỏe mạnh nhờ hàm lượng chất xơ và chất béo lành mạnh. Chất xơ thúc đẩy nhu động ruột, trong khi lignan trong vừng có thể cân bằng hệ vi sinh đường ruột và cải thiện khả năng hấp thu dưỡng chất, góp phần tối ưu hóa sức khỏe tổng thể.
Giúp hình thành tế bào máu: Để tạo ra các tế bào hồng cầu, cơ thể cần một số khoáng chất và vitamin như: sắt, đồng, vitamin B6. Hạt mè là một nguồn cung dồi dào các khoáng chất này. Theo nhu cầu khuyến nghị hằng ngày, ba muỗng canh (khoảng 30g) hạt mè cung cấp khoảng: Sắt: Loại nguyên hạt: 24%; Loại đã tách vỏ: 10%; Đồng: Loại nguyên hạt: 57%; Loại đã tách vỏ: 46%.
Để tăng khả năng hấp thụ của cơ thể đối với các khoáng chất này, nên ngâm hay rang loại hạt này trước khi sử dụng.
Ngăn ngừa ung thư: Hai hợp chất trong hạt mè đen là sesamin và sesamol có khả năng chống lại căng thẳng oxy hóa và kiểm soát vòng đời của tế bào từ đó có thể ngăn chặn mọi tác động xấu của tết bào ung thư đối với cơ thể.
Sesamin được cho đóng vai trò trung tâm trong việc tiêu diệt các tế bào ung thư và loại bỏ chúng khỏi cơ thể. Tuy nhiên, vẫn cần có nhiều nghiên cứu trên con người, đặc biệt tập trung vào hạt mè đen để hiểu một cách chính xác các hợp chất này tác động đến tế bào ung thư như thế nào.
Cách tốt nhất để tiêu thụ hạt vừng đen: Hạt vừng đen không chỉ dùng để làm các món truyền thống mà còn có thể linh hoạt kết hợp trong nhiều món ăn hàng ngày: Rắc lên yến mạch, salad hoặc sữa chua để tăng hương vị và dinh dưỡng; Thêm vào nước sốt để tăng chất béo lành mạnh và hương thơm tự nhiên; Rang nhẹ rồi rắc lên cơm, bánh mì nướng hoặc các món phụ; Trộn vào bát sinh tố để tăng hàm lượng dưỡng chất và chất xơ.
Một số lưu ý khi sử dụng mè đen:
Người có huyết áp thấp, người có đường tiêu hóa kém, bụng yếu, người có đông máu cao, huyết khối, viêm tắc tĩnh mạch, bệnh sỏi thận, người đang trong thời gian điều trị với glycosid tim, người đang trong thời kỳ kinh nguyệt và phụ nữ có thai ở giai đoạn 3 tháng đầu.
Công dụng của hạt mè mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, cần lưu ý là nếu bất kỳ thành viên nào trong gia đình có tiền sử dị ứng thì không nên ăn hoặc ăn từng ít một để theo dõi phản ứng của cơ thể.
Hương Giang (theo suckhoedoisong, congthuong)
