Đội QLTT số 3 tỉnh Lạng Sơn đã phát hiện nhiều điện thoại di động và phụ kiện có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu, hàng nhập lậu tại các cửa hàng kinh doanh trên địa bàn, qua đó kịp thời ngăn chặn hành vi vi phạm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng
Thương mại điện tử hiện đang trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế số Việt Nam khi chúng ta đang chứng kiến sự bùng nổ của các nền tảng mua sắm trực tuyến, hàng triệu người tiêu dùng đang dần thay đổi thói quen mua sắm chỉ qua vài cú chạm trên điện thoại thông minh.
Tuy nhiên, đi cùng với xu hướng này là những thách thức ngày càng lớn trong công tác quản lý, đặc biệt là tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội. Những vấn đề này không chỉ làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng mà còn đe dọa đến sự phát triển lành mạnh của thương mại điện tử, quyền và lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp sản xuất.
Con số đáng báo động
Theo báo cáo tổng kết của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương), trong năm 2025, lực lượng quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra hơn 27 nghìn vụ việc, phát hiện và xử lý 23.402 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách nhà nước gần 372 tỷ đồng. Các hành vi vi phạm chủ yếu tập trung vào kinh doanh hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, vi phạm về giá cả và an toàn thực phẩm.
Đặc biệt, trên môi trường thương mại điện tử, lực lượng chức năng đã ghi nhận hơn 4.052 vụ vi phạm, con số cho thấy mức độ nghiêm trọng và phức tạp của vấn đề.
Một số vụ việc điển hình trong vi phạm giả mạo nhãn hiệu, thương hiệu lớn liên tục bị các lực lượng chức năng phát hiện trên các nền tảng thương mại điện tử hoặc các tài khoản livestream bán thực phẩm chức năng giả gây ảnh hưởng sức khỏe người dùng, đã gây bức xúc dư luận. Không chỉ gây thiệt hại kinh tế trực tiếp cho người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính, tình trạng này còn làm suy giảm uy tín của các nền tảng thương mại điện tử, cản trở sự phát triển bền vững của ngành.
Điển hình, vừa qua tại TPHCM, lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra một điểm kinh doanh rao bán đường cát trên mạng xã hội, phát hiện gần 2 tấn đường không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Tại Hà Nội, hơn 2.000 sản phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng như Hermes, Gucci trị giá khoảng 20 tỷ đồng đã bị thu giữ hay vụ phát hiện và thu giữ tại hộ kinh doanh Mailystyle 126 nghìn sản phẩm không hóa đơn, chứng từ, trị giá 20 tỷ đồng.
Điểm chung của các vụ việc này là các đối tượng lợi dụng mạng xã hội Facebook, TikTok, livestream bán hàng để tiêu thụ hàng vi phạm; kho hàng phân tán, thường xuyên thay đổi địa điểm nhằm né tránh kiểm tra. Không ít trường hợp sử dụng người nổi tiếng, có ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL, KOC) để quảng cáo, thổi phồng chất lượng, gắn mác "hàng xách tay", "đặc sản vùng miền", "nhà làm", "sạch 100%", gây nhầm lẫn và đánh vào tâm lý tin tưởng của người tiêu dùng.
Lực lượng chức năng kiểm tra tại cơ sở kinh doanh quần áo thể thao trên phố Hoàng Công Chất, phường Phú Diễn, Hà Nội
Định danh người bán hàng online
Để ngăn chặn hiệu quả các vi phạm và xây dựng một thị trường thương mại điện tử an toàn, minh bạch, việc hoàn thiện hành lang pháp lý là nền tảng quan trọng. Quốc hội đã thông qua Luật Thương mại điện tử mới, có hiệu lực từ năm 2025 với nhiều quy định đột phá. Đáng chú ý là yêu cầu định danh người bán trên các sàn thương mại điện tử thông qua hệ thống định danh điện tử quốc gia VNeID.
Quy định này giúp truy xuất nguồn gốc dễ dàng hơn, giảm thiểu tình trạng tài khoản ảo bán hàng giả. Đồng thời, Nghị định 117/2025/NĐ-CP về quản lý thuế đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử cũng góp phần tăng cường trách nhiệm của các sàn và người bán.
Cùng với đó, mới đây, Bộ Công Thương đã phối hợp với các sàn thương mại điện tử triển khai công nghệ AI và truy quét tự động để phát hiện hàng giả, hàng nhái ngay từ khâu đăng bán. Các nền tảng thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada phải cam kết xóa các gian hàng khi phát hiện vi phạm và phải hợp tác cung cấp dữ liệu cho cơ quan chức năng.
Bên cạnh đó, việc tuyên quyền nâng cao nhận thức và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là yếu tố then chốt. Các chiến dịch tuyên truyền về cách nhận biết hàng giả, khuyến khích mua sắm tại gian hàng chính hãng được đẩy mạnh. Đồng thời, cơ chế khiếu nại, hoàn tiền nhanh chóng trên các sàn cần được hoàn thiện hơn nữa để xây dựng niềm tin.
Các lực lượng chức năng, trong đó nòng cốt là quản lý thị trường, cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với công an, hải quan, y tế và chính quyền địa phương trong kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh trực tuyến.
"Siết" quy định nhưng khuyến khích doanh nghiệp kinh doanh chân chínhCục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh nhấn mạnh, chống hàng giả trên thương mại điện tử phải được xác định là nhiệm vụ ưu tiên. Theo đó, cần đẩy mạnh giám sát trên không gian mạng, tăng cường phối hợp đa ngành, đồng thời rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan.
Bên cạnh công tác kiểm tra, xử lý vi phạm, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng. Các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư công nghệ chống giả, phối hợp với sàn thương mại điện tử và cơ quan chức năng trong việc phát hiện, ngăn chặn vi phạm; đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng uy tín thương hiệu trên môi trường số.
Về lâu dài, việc phát triển thương mại điện tử bền vững không chỉ dừng ở "siết" quản lý, mà cần song hành với các cơ chế khuyến khích kinh doanh chân chính, thúc đẩy chương trình "Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt" trên nền tảng số.
Đặc biệt, Cục trưởng Trần Hữu Linh cho rằng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp. Hiện, Bộ Công thương đang chủ trì xây dựng kế hoạch dài hạn, kết hợp xử lý nghiêm các vụ việc lớn để răn đe, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp chân chính phát triển trên môi trường số.
Phan Trang
