Sáng 23/10, sau khi Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật Dân số và dự án Luật Phòng bệnh, Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại tổ về các dự án luật này.
Phát biểu tại tổ, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã làm rõ thêm các điểm mới và ý kiến của đại biểu liên quan tới dự án Luật Dân số.
Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, thời gian qua, công tác dân số chủ yếu được thực hiện theo Pháp lệnh Dân số năm 2003, với cách tiếp cận "dân số và kế hoạch hóa gia đình".
Tuy nhiên, trước thực tế già hóa dân số nhanh, tỉ lệ sinh thay thế giảm, cùng nhiều vấn đề phát sinh mới, việc xây dựng Luật Dân số với cách tiếp cận mới "dân số và phát triển" là yêu cầu cấp bách và thiết yếu.
Dân số là nguồn lực quan trọng, là yếu tố quyết định sự tồn vong và phát triển của quốc gia. Vì vậy, Chính phủ đã giao Bộ Y tế khẩn trương rà soát, xây dựng, hoàn thiện dự án luật này.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan (Ảnh: Minh Anh).
Cho biết, Luật Dân số liên quan tới con người nên khi xây dựng luật, Bộ Y tế đã rà soát khoảng 60 luật có liên quan để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, chỉ lựa chọn và quy định những vấn đề chưa được điều chỉnh, tập trung vào các chính sách về cơ cấu, chất lượng dân số, mất cân bằng giới tính khi sinh, mức sinh thay thế và già hóa dân số.
Đi vào một số vấn đề nổi bật nhiều ý kiến quan tâm, đối với chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội cho các đối tượng sinh đủ hai con, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nêu rõ cơ quan soạn thảo đã rà soát kỹ các điều từ 76 đến 79 của Luật Nhà ở.
Hiện nhu cầu nhà ở xã hội rất lớn nên không thể mở rộng ưu tiên cho mọi đối tượng. Nên khi xem xét không phải tất cả các đối tượng đăng ký mua nhà ở xã hội đều được duyệt nên điều 79 trong Luật Nhà ở có nêu một số đối tượng ưu tiên như người có công với cách mạng, người khuyết tật,…
Do đó, Bộ Y tế đề nghị bổ sung nhóm đối tượng "phụ nữ sinh đủ hai con" hoặc "nam giới có hai con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã mất" vào danh mục được ưu tiên xét mua nhà ở xã hội, tương đương các đối tượng chính sách khác, nhằm khuyến khích duy trì mức sinh thay thế.
Việc bổ sung này là để những gia đình sinh đủ 2 con nằm trong nhóm đối tượng được ưu tiên mua khi chấm điểm duyệt mua nhà ở xã hội. Qua đó, giúp các gia đình này có điều kiện sinh hoạt.
"Nếu không, cứ xếp hàng như thế thì không biết bao giờ mới đủ điều kiện để mua nhà ở xã hội. Do vậy, dự án Luật tiếp cận theo góc độ như vậy", Bộ trưởng Bộ Y tế chia sẻ.
Ngoài ra, trước những ý kiến liệu lần này có mở rộng với việc mang thai hộ hay không, Bộ trưởng Bộ Y tế cho hay nội dung này đã được quy định tại Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, có hiệu lực từ năm 2015.
Khi xây dựng quy định này, Quốc hội đã thảo luận rất kỹ, cân nhắc trên nhiều khía cạnh: nhân đạo, quyền lợi của người mang thai hộ, tâm lý, đạo đức xã hội và văn hóa Á Đông.
Việt Nam là một trong số ít khoảng 30 quốc gia có quy định về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo với tính chất tự nguyện. Các quy định hiện hành đã giới hạn trong phạm vi hàng thân thích để kiểm soát, phòng tránh việc lợi dụng, biến tướng thành "đẻ thuê", kinh doanh sinh sản.
Nghị định hướng dẫn của Chính phủ cũng đã mở rộng khái niệm hàng thân thích, bao gồm anh chị em ruột, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha, con cô, con dì, con bác, con cậu… Nếu tiếp tục mở rộng cho người không có quan hệ thân thích, việc kiểm soát sẽ rất phức tạp, dễ phát sinh tiêu cực. Do đó, Bộ Y tế cho rằng chưa nên đưa nội dung này vào Luật Dân số, mà sẽ nghiên cứu khi sửa đổi Luật Hôn nhân và gia đình trong thời gian tới.
Về chính sách hỗ trợ tài chính khuyến khích sinh đủ hai con, Bộ Y tế rất mong muốn có các cơ chế hỗ trợ cụ thể, nhất là cho hộ nghèo, cận nghèo. Tuy nhiên, việc quy định hỗ trợ bằng tiền phải bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện ngân sách. Vì vậy, dự thảo luật chỉ dừng ở mức khuyến khích, giao Chính phủ và địa phương quy định cụ thể tùy khả năng nguồn lực.
Theo tờ trình, dự thảo Luật Dân số gồm 8 chương, 28 Điều, trong đó Chương III quy định. Quy mô, cơ cấu, phân bố dân số (từ Điều 10 đến Điều 15) quy định về cho phép thực hiện chính sách tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai; hỗ trợ về tài chính đối với một số nhóm đối tượng: Phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người; phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp; phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; Mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở, quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc sinh con.
Dự thảo luật này có 1 điều về duy trì mức sinh thay thế. Theo đó, các biện pháp để duy trì mức sinh thay thế gồm tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai, phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng, nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con.
Dự thảo luật quy định hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc ít người, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi, phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp.
Cùng với đó, dự thảo luật cũng ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở đối với phụ nữ sinh đủ 2 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết.
