Tọa đàm "Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô" - Ảnh: VGP
Thị trường vàng nóng, buôn lậu gia tăng - yêu cầu siết quản lý
Tại tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” diễn ra ngày 18/11, các diễn giả tập trung phân tích thực trạng, nhu cầu và tính khả thi của mô hình sàn vàng, qua đó đánh giá tác động đối với điều hành kinh tế vĩ mô và quản trị rủi ro hệ thống.
Trong bối cảnh Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định 24 nhằm từng bước hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động kinh doanh vàng, ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan, Bộ Tài chính), cho biết vàng luôn là mặt hàng hấp dẫn với giới buôn lậu do giá trị cao, dễ cất giữ và khả năng giữ giá trong bối cảnh biến động như chiến tranh hay lạm phát. Cùng với đường biên giới dài nhưng số cửa khẩu hạn chế, nguy cơ vận chuyển trái phép luôn hiện hữu. Khi giá vàng trong nước biến động mạnh hoặc chênh lệch lớn, rủi ro buôn lậu càng gia tăng.
Theo ông Đông, Cục Hải quan đã triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ, trong đó có Kế hoạch 2088 và chỉ thị ngày 4/11, xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Dù số vụ việc bị phát hiện không nhiều, nhưng mỗi vụ thường có giá trị lớn, với quy mô khoảng 10kg trên tuyến đường bộ; quá trình mở rộng điều tra thường làm rõ sự tham gia của nhiều đầu mối liên quan.
Ông Đông cho rằng, để giảm áp lực buôn lậu, cần rà soát chính sách quản lý, tham khảo kinh nghiệm quốc tế như đánh thuế đối với vàng bán ra, minh bạch hóa tiêu chuẩn vàng trang sức, đồng thời triển khai hiệu quả các quy định mới theo Nghị định 232 và Chỉ thị 35. Từ đầu năm đến nay, cơ quan hải quan đã tiếp nhận 65 hồ sơ nhập khẩu trị giá 26 triệu USD và 22 hồ sơ xuất khẩu trị giá 4,2 tỷ USD, chủ yếu liên quan đến vàng gia công. Ông nhấn mạnh việc sớm ban hành hướng dẫn chi tiết là cần thiết để chính sách đi vào thực tiễn, tăng tính minh bạch và mở ra thêm lựa chọn pháp lý cho người dân.
Ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan (Bộ Tài chính) - Ảnh: VGP
Ông Phan Quốc Đông cho biết thêm, thị trường vàng và hoạt động chống buôn lậu hiện đang bước vào giai đoạn đặc biệt nóng. Lần đầu tiên, ngành hải quan giao chỉ tiêu cụ thể cho từng đơn vị trong công tác đấu tranh chống buôn lậu vàng. Mặc dù thống kê số vụ không nhiều, quá trình điều tra mở rộng cho thấy tính chất phức tạp và phạm vi liên kết rộng.
“Đối với nhập khẩu vàng miếng, đến nay chưa phát sinh hồ sơ. Việc áp thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng phải được thực hiện đầy đủ. Trong quá trình rà soát, cơ quan hải quan chưa nhận được phản ánh chính thức từ doanh nghiệp. Khi có ý kiến, chúng tôi sẽ tiếp nhận và phản hồi kịp thời”, ông Đông cho biết.
Rủi ro chợ đen và đề xuất về sàn giao dịch vàng
Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cho rằng đối với vàng trang sức và vàng tiêu dùng, nguồn cung đáp ứng tương đối đủ. Nhưng vàng miếng thường bị hạn chế nhập khẩu, nhất là khi nhu cầu tăng đột biến. Người Việt có truyền thống tích sản vàng nên thị trường dễ rơi vào các đợt sốt giá.
Ông Lê chỉ ra các vấn đề tồn tại như: Thiếu cơ sở dữ liệu tập trung, khó kiểm soát chất lượng, vàng giả còn trôi nổi, hóa đơn thiếu minh bạch, giao dịch tiền mặt phổ biến; nhu cầu tăng bất thường do tâm lý đám đông…
Ông Lê cảnh báo nhiều rủi ro khi mua vàng chợ đen khi không có kiểm định, không hóa đơn, rủi ro mua vàng giả, giá cao hơn thị trường, nguy cơ bị lừa đảo và mất an toàn cá nhân. Hoạt động găm hàng làm méo mó điều tiết thị trường, ảnh hưởng ổn định tiền tệ và làm giảm niềm tin của người dân.
TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ quốc gia - Ảnh: VGP
TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ quốc gia, nhận định vấn đề quan trọng là xác định phạm vi vàng cần quản lý. Vàng miếng liên quan đến ổn định tài chính nên phải quản lý chặt, trong khi vàng trang sức mang tính tiêu dùng, cần cơ chế khác phù hợp hơn.
Vị chuyên gia này cho rằng cần công khai dữ liệu tích trữ vàng, chấm dứt quan hệ vay - mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống. Về chênh lệch giá trong nước - quốc tế, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp: chuẩn hóa vàng miếng, giảm chi phí chế tác, tạo thuận lợi nhập khẩu.
TS Cấn Văn Lực phân tích, về mô hình sàn vàng, Việt Nam đã có nền tảng pháp lý từ Nghị quyết 222 và Kết luận 203, nhưng cần làm rõ mô hình phù hợp: sàn độc lập, sở giao dịch hàng hóa hay trung tâm tài chính quốc tế ở TPHCM.
"Quan điểm của tôi là không cổ súy người dân đầu tư vàng. Vì thế, truyền thông cần đưa đúng thực tế, không tạo tâm lý tò mò khiến người dân đổ xô mua vàng", TS Cấn Văn Lực nhấn mạnh.
Doanh nghiệp buộc phải dùng nguồn vàng trôi nổiDưới góc doanh nghiệp, ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch HĐQT Bảo Tín Mạnh Hải, cho biết thị trường vàng đang đối mặt nhiều trở ngại chưa từng có. Nguồn cung nguyên liệu chính thức khan hiếm hơn 13 tháng khiến doanh nghiệp buộc phải dùng vàng "trôi nổi" để duy trì sản xuất. Giá trong nước tăng cao, người dân khó mua, doanh nghiệp phải nâng giá mua vào để có hàng.
Ông Vũ Hùng Sơn, Chủ tịch HĐQT Bảo Tín Mạnh Hải - Ảnh: VGP
Việc giới hạn mỗi khách chỉ mua một vài chỉ là giải pháp bất đắc dĩ để tránh đầu cơ gom hàng. Các cửa hàng phải đầu tư máy phổ kiểm định thay vì kinh nghiệm thủ công trước đây. Trong khi vàng trang sức có hơn 6.800 cơ sở hoạt động và tạo việc làm cho hàng nghìn lao động, ngành vẫn chịu sức ép lớn từ khung pháp lý.
Ông Vũ Hùng Sơn cho biết, doanh nghiệp đang đối mặt thanh tra dày đặc khi áp dụng Luật Phòng chống rửa tiền, với yêu cầu xác minh khách hàng và kiểm tra giao dịch từ 400 triệu đồng. Chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể bị chuyển hồ sơ sang điều tra.
Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, cho biết chỉ 30-40% doanh nghiệp đầu tư bài bản về máy móc và quy trình kiểm soát đầu vào. Do đó, ông Hùng kiến nghị cần xây dựng cơ chế quản lý minh bạch, thiết lập Trung tâm điều phối thống nhất để thị trường vận hành ổn định. Việt Nam có đủ điều kiện công nghệ để xây dựng sàn giao dịch vàng hiện đại nếu đi đúng lộ trình.
Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam - Ảnh: VGP
Giai đoạn đầu nên cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu có chứng nhận quốc tế, kèm điều kiện chặt chẽ về cơ sở vật chất, công nghệ và báo cáo định kỳ. Lợi ích lớn nhất của sàn là mọi giao dịch đều được ghi nhận, giảm đầu cơ, thao túng và bong bóng giá.
Tuy nhiên, một số doanh nghiệp chưa đủ năng lực nhưng vẫn muốn tham gia nhập khẩu hoặc sản xuất, dễ gây hỗn loạn nếu không siết điều kiện. Hiệp hội đề xuất lộ trình ba giai đoạn: vận hành sàn cho sản xuất - phân phối; mở rộng hệ thống phân phối; phát triển các sản phẩm tài chính phái sinh khi hành lang pháp lý hoàn thiện.
"Nhiều tổ chức quốc tế đánh giá Việt Nam là một trong 10 thị trường vàng tiềm năng nhất thế giới. Tháng 12 tới, đoàn chuyên gia Singapore sẽ sang Việt Nam trao đổi mô hình quản lý , giao dịch vàng hiện đại, mở ra cơ hội tham khảo kinh nghiệm phù hợp với điều kiện trong nước", ông Nguyễn Thế Hùng cho hay.
Anh Minh
