“Nạn nhân mua bán người có thể là bất cứ ai”
Hiện nay, Luật phòng, chống mua bán người đang trong quá trình sửa đổi, do Bộ Công an chủ trì soạn thảo và được đưa vào thảo luận tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV. Qua thực tiễn triển khai công tác phòng, chống mua bán người những năm qua cũng như tham gia nghiên cứu hồ sơ dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Hội LHPN Việt Nam nhận thấy Dự thảo 5 Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi) đã có nhiều tiếp thu sửa đổi, nhất là những nội dung liên quan đến vấn đề bình đẳng giới trong dự thảo Luật. Tuy nhiên, vẫn còn có những vấn đề giới cần tiếp tục được nghiên cứu, trao đổi, thảo luận và hoàn thiện tại Dự thảo.
Theo bà Nguyễn Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam: Mua bán người luôn là vấn đề nóng, không chỉ với mỗi quốc gia mà đã trở thành vấn nạn mang tính toàn cầu. Nạn nhân của mua bán người có thể là bất cứ ai, nhưng một thực tế là phụ nữ và trẻ em gái luôn chiếm đa số. Báo cáo tổng kết thi hành Luật của Bộ Công an cho biết, từ năm 2012 đến tháng 2/2023, lực lượng chức năng đã giải cứu, tiếp nhận, xác minh khoảng 10.000 trường hợp trong đó, xác định gần 8.000 người là nạn nhân.
Phân tích về tình hình nạn nhân cho thấy chủ yếu là phụ nữ, trẻ em (chiếm khoảng 90%). Đa số nạn nhân là phụ nữ khi bị lừa bán ra nước ngoài bị cưỡng ép kết hôn làm vợ người dân bản địa và bóc lột tình dục (chiếm gần 80%), cưỡng bức lao động...
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế, quốc tế, sự phát triển của công nghệ thông tin, các vấn đề an ninh phi truyền thống, thiên tai, dịch bệnh…, mua bán người được đánh giá tiếp tục diễn biến phức tạp, xu hướng gia tăng, nhất là trong bối cảnh những tác động tiêu cực của hậu dịch bệnh Covid-19. Vấn đề lao động, việc làm và vấn đề mở cửa trở lại nền kinh tế, khiến nhu cầu việc làm tăng cao, là điều kiện thuận lợi để các đối tượng triệt để lợi dụng lừa gạt, dụ dỗ nạn nhân để lừa bán, xâm phạm nghiêm trọng đến quyền con người, trong đó có quyền của phụ nữ.
Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương nhận định: Trong thời gian tới, tình hình mua bán người tiếp tục diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng về số vụ, số nạn nhân; các đối tượng mua bán người tăng cường sử dụng công nghệ thông tin để xây dựng mối quan hệ với nạn nhân; tuyển mộ nạn nhân bằng cách lợi dụng kẽ hở của pháp luật và hoạt động với vai trò “môi giới” nhận con nuôi, kết hôn với người nước ngoài, hiến tạng, đưa người đi lao động hoặc du lịch nước ngoài. Trong bối cảnh đó, việc hoàn thiện Luật Phòng, chống mua bán người cần tính đảm bảo lồng ghép giới và cách tiếp cận lấy nạn nhân làm trung tâm trong tất cả các thời điểm, giai đoạn từ phòng ngừa, phát hiện, xác minh, bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân hiệu quả.
Hội LHPN Việt Nam đã tổ chức nhiều Hội thảo góp ý Luật và đã có Công văn số 2686/ĐCT-TG ngày 13/11/2023 gửi Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công an). Đối chiếu với Dự thảo lần này, trên 10 nội dung ý kiến của Hội đã được Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu, sửa đổi. Những nội dung tiếp thu này là cơ sở thực hiện bình đẳng giới trong công tác phòng, chống mua bán người. Trong hệ thống Hội, tính đến thời điểm hiện tại đã có 49/60 tỉnh/thành Hội có văn bản tổng hợp ý kiến góp ý của hội viên, phụ nữ về Dự thảo Luật.
Đề nghị bổ sung giải pháp thúc đẩy bình đẳng giới
Để tiếp tục lấy ý kiến của các chuyên gia, các tổ chức, cá nhân có liên quan trong công tác phòng, chống mua bán người, đảm bảo quyền và lợi ích của phụ nữ, trẻ em gái, Hội LHPN Việt Nam tổ chức Hội nghị phản biện xã hội Dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi).
Theo bà Dương Thị Ngọc Linh, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Giám đốc Trung tâm Phụ nữ và Phát triển, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp xã hội - Ngôi nhà Bình yên chia sẻ, việc bổ sung trách nhiệm của Hội LHPN Việt Nam về “Vận hành cơ sở hỗ trợ nạn nhân, người đang trong quá trình xác định nạn nhân” có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm cơ sở pháp lý cho Hội thực hiện chức năng bảo vệ phụ nữ, trẻ em quy định tại Hiến pháp, Luật Bình đẳng giới và các văn bản pháp luật khác, đóng góp vào trách nhiệm chung của xã hội trong công tác phòng chống mua bán người nói riêng và công tác bảo vệ, hỗ trợ phụ nữ, trẻ em, bình đẳng giới nói chung. Đồng thời, đề nghị Ban soạn thảo đưa vào Điều 20 của Dự thảo Luật chức năng của Hội LHPN Việt Nam;
Ông Lê Việt Trường, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội tán thành phương pháp tiếp cận vấn đề giới, lồng ghép giới trong Dự thảo Luật của Chính phủ trình Quốc hội. Thực tế, nạn nhân các vụ mua bán người gần đây đã có cả nam giới, nhưng xét trên tổng thể toàn bộ quá trình xử lý vấn đề nạn nhân các vụ mua bán người, sau khi được giải cứu, hỗ trợ về lại gia đình và cộng đồng, so với nạn nhân nam giới, nạn nhân là nữ giới, trẻ em sẽ khó hòa nhập cộng đồng hơn, dễ trở thành “nạn nhân mới” của sự kỳ thị, phân biệt đối xử do chính gia đình, cộng đồng mà họ đang sống tạo ra.
Do đó, ông cho rằng, cùng với nguyên tắc trung tính về giới, Dự thảo Luật cần được nghiên cứu, bổ sung thêm một số biện pháp cần thiết thúc đẩy bình đẳng giới nhằm hỗ trợ tốt hơn cho nạn nhân các vụ mua bán người là phụ nữ và trẻ em.
TS Nguyễn Văn Pha, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho biết: Điều 53 Luật Phòng chống bạo lực gia đình, Hội LHPN Việt Nam được giao “Chủ trì, phối hợp tổ chức cơ sở trợ giúp phòng, chống bạo lực gia đình thuộc phạm vi quản lý; nhân rộng mô hình phòng, chống bạo lực gia đình” (khoản 4). Như vậy, trong lĩnh vực phòng chống bạo lực gia đình, Hội đã tham gia với vai trò chủ trì, phối hợp tổ chức cơ sở trợ giúp phòng, chống bạo lực gia đình. Trong khi đó, mua bán người cũng là tội phạm liên quan đến vấn đề giới và là một hình thức của bạo lực trên cơ sở giới nên cần thiết quy định trách nhiệm của Hội trong vận hành cơ sở hỗ trợ mua bán người.
Thượng tá Khổng Ngọc Oanh, Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an cho biết: Nạn nhân phần lớn là phụ nữ và trẻ em gái có mức độ tổn thương nhiều hơn nam giới, trong Dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người (sửa đổi), Hội LHPN Việt Nam có trách nhiệm tuyên truyền nâng cao nhận thức của phụ nữ và trẻ em về tội phạm mua bán người. Việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho phụ nữ và trẻ em là bó hẹp phạm vi tuyên truyền của các cấp Hội LHPN. Thượng tá Khổng Ngọc Oanh đề xuất bổ sung thêm từ "cộng đồng", đầy đủ sẽ là "Hội LHPN Việt Nam có trách nhiệm tuyên truyền nâng cao nhận thức của phụ nữ, trẻ em, cộng đồng về tội phạm mua bán người”.
Bà Hà Thị Nga, Ủy viên Ban Chấp hành TƯ Đảng, Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam tiếp thu ý kiến của các đại biểu và đánh giá cao các ý kiến phát biểu của các chuyên gia nhà khoa học… Trong thời gian tới, Hội LHPN Việt Nam sẽ hoàn thiện văn bản soạn thảo để gửi tới các cơ quan có thẩm quyền trình Quốc hội đề nghị điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung; Hội hy vọng tiếp tục nhận được sự quan tâm và nghiên cứu từ các chuyên gia để Dự án Luật không chỉ được thông qua mà còn áp dụng hiệu quả nhất trong thực tiễn.
