LOTUSat-1 sẵn sàng phóng lên quỹ đạo
LOTUSat-1 là vệ tinh quan sát Trái đất cho phép chụp ảnh độ phân giải cao trong mọi điều kiện thời tiết cả ngày lẫn đêm bằng công nghệ cảm biến radar khẩu độ tổng hợp. Vệ tinh có khối lượng khoảng 570kg. Đây là vệ tinh radar đầu tiên của Việt Nam do Nhật Bản chế tạo, với sự tham gia của các kỹ sư Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam), được khởi động từ năm 2021.
Dữ liệu ảnh nhận từ LOTUSat-1 sẽ đáp ứng nhu cầu cấp bách về nguồn ảnh, cung cấp các thông tin chính xác và kịp thời nhằm ứng phó giảm thiểu các tác động của thảm họa thiên nhiên và biến đổi khí hậu, hỗ trợ quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và giám sát môi trường, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.
Dự kiến Vệ tinh LOTUSat-1 sẽ hoạt động trên quỹ đạo đồng bộ mặt trời ở độ cao xấp xỉ 500 km, có khả năng phát hiện các vật thể kích thước từ 1m trên mặt đất. Vệ tinh sẽ hoạt động trên quỹ đạo trong khoảng hơn 5 năm.
Từng bước làm chủ không gian
Trước đó, các nhà khoa học tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã nghiên cứu, thiết kế, chế tạo 2 vệ tinh siêu nhỏ PicoDragon và MicroDragon, cùng 1 vệ tinh nhỏ là NanoDragon. Việc nghiên cứu chế tạo các vệ tinh nằm cũng để nhằm mục tiêu dần làm chủ công nghệ chế tạo vệ tinh.
Đầu tháng 8/2013, vệ tinh PicoDragon với kích thước 10 x 10 x 11,35 cm, nặng 1kg đã được phóng thành công lên không gian. Sau 3 tháng lưu giữ trên Trạm Vũ trụ Quốc tế ISS, PicoDragon đã được đưa vào quỹ đạo ngày 19/10/2013. Sau đó, trạm mặt đất tại Việt Nam và các nơi trên thế giới đã ghi nhận thành công tín hiệu liên lạc. Cột mốc quan trọng này đã đánh dấu PicoDragon trở thành vệ tinh do Việt Nam tự phát triển, lần đầu tiên hoạt động thành công trong không gian.
Sau PicoDragon, Việt Nam tiếp tục triển khai dự án chế tạo MicroDragon – vệ tinh có khối lượng 50 kg tại Nhật Bản. Đội ngũ 36 kỹ sư của Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã được cử đến 5 trường Đại học hàng đầu Nhật Bản tham gia khóa học thạc sỹ công nghệ vũ trụ, đồng thời tham gia thiết kế, chế tạo, thử nghiệm vệ tinh MicroDragon dưới sự hướng dẫn trực tiếp của các giáo sư Nhật Bản. MicroDragon là vệ tinh được phát triển hoàn toàn bởi các kỹ sư Việt Nam, chịu trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ chụp ảnh vùng biển ven bờ của Việt Nam. Hình ảnh do MicroDragon thu được giúp các nhà khoa học phân tích chất lượng nước, phục vụ ngành đánh bắt, nuôi trồng thủy hải sản...
Tiếp sau đó, Trung tâm Vũ trụ Việt Nam đã nghiên cứu phát triển vệ tinh lớp nano dạng cubesat 3U là NanoDragon, khối lượng khoảng 4 kg. Việc nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, tích hợp, thử nghiệm chức năng vệ tinh được thực hiện hoàn toàn tại Việt Nam, bởi đội ngũ cán bộ nghiên cứu của trung tâm.
NanoDragon sử dụng thiết bị chụp ảnh quang học để phục vụ xác thực chất lượng bộ điều khiển tư thế vệ tinh khi hoạt động trên quỹ đạo. Nó cũng tích hợp một bộ thu tín hiệu nhận dạng tự động tàu thủy nhằm mục đích theo dõi, giám sát phương tiện trên biển. Ngày 9/11/2021, vệ tinh NanoDragon được phóng thành công lên quỹ đạo bởi tên lửa Epsilon 5 từ Trung tâm Vũ trụ Uchinoura, Nhật Bản.
Vươn lên đứng đầu ASEAN về vệ tinh
Theo Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, sau LOTUSat-1, Việt Nam sẽ phát triển và chế tạo vệ tinh LOTUSat-2. Việc thiết kế, chế tạo sẽ diễn ra ở Việt Nam, do đội ngũ kỹ sư người Việt thực hiện, đánh dấu bước ngoặt trong khả năng làm chủ công nghệ vũ trụ. Đặc biệt, sau LOTUSat-2, Việt Nam có thể vươn lên đứng đầu khu vực ASEAN về công nghệ vệ tinh. “Vệ tinh, vũ trụ là những cái cao nhất, cao cả về mặt vật lý cũng như câu chuyện ý nghĩa của nó”, ông Đàm Bạch Dương - Vụ trưởng Vụ Công nghệ cao (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh.
Theo ông Dương, Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển công nghệ vũ trụ trong giai đoạn tới và có cách tiếp cận phù hợp với nguồn lực Việt Nam, giao nhiệm vụ cho rất nhiều bộ ngành. Về góc độ nghiên cứu, hiện nay đã bắt đầu chạy chương trình Khoa học Công nghệ nghiên cứu về vũ trụ và ngay trong năm 2024, đã có khoảng 15 nhiệm vụ nghiên cứu, trong đó bao gồm cả về viễn thám và về nghiên cứu vệ tinh.
Theo ước tính, thiệt hại do thiên tai gây ra ở Việt Nam mỗi năm là khoảng 1,5% GDP, tương đương khoảng 3,2 tỷ USD, chưa kể những thiệt hại to lớn về con người. Trong khi đó, Cơ quan Hàng không và vũ trụ Mỹ (NASA) ghi nhận, việc sử dụng dữ liệu vệ tinh có thể giúp giảm tới 5 - 10 % tổng thiệt hại do thiên tai. Điều này đồng nghĩa với việc, nếu Việt Nam tận dụng dữ liệu vệ tinh thì có thể tiết kiệm đến 300 triệu USD/năm thiệt hại do thiên tai gây ra.
Việc làm chủ công nghệ thiết kế, chế tạo, vận hành vệ tinh còn giúp Việt Nam chủ động nguồn ảnh, không phụ thuộc vào nguồn ảnh nước ngoài, đặc biệt là trong các tình huống cấp bách khi thiên tai, thảm họa xảy đến bất ngờ.
