Từng là thức quà dân dã của trẻ nhỏ vùng cao, loại quả bé nhỏ này giờ bỗng hóa "cục vàng", mang lại thu nhập cao cho nhiều nông dân.
Loại quả độc đáo nhắc đến ở đây là ngũ vị tử là quả chín phơi hay sấy khô của cây ngũ vị (Schisandra sinensis Baill.), thuộc họ ngũ vị tử (Schisandraceae).
Loại quả dại xưa rụng đầy gốc không ai nhặt, nay lên đời giá 700.000 đồng/kg mang bán "hái ra tiền". Ảnh minh họa.
Đáng chú ý trong giới thực vật có một loại quả kỳ lạ. Nếu ăn nó, bạn sẽ cảm nhận được tới 5 hương vị khác nhau, bao gồm ngọt, chua, cay, mặn, đắng. Trước kia, ngũ vị tử là món quà vặt miễn phí của trẻ em vùng núi nay 700.000 đồng/kg.n.
Loại quả đắt đỏ nhắc đến ở đây là quả ngũ vị tử. Đây là một vị thuốc đông y có công dụng an thần, chữa đau bụng, ra mồ hôi, tiêu khát, bồ bổ cơ thể hư nhược, chữa thận dương hư, viêm gan mạn tính
Có một loại quả ăn một miếng, nếm đủ "ngũ vị".
Ngũ vị tử còn gọi là ngũ mai tử, huyền cập, là quả chín phơi hay sấy khô của cây ngũ vị (Schisandra sinensis Baill.), thuộc họ ngũ vị tử (Schisandraceae). Ngoài ra còn có nam ngũ vị tử là quả của cây nắm cơm (Kadsura japonica L.), cùng thuộc họ ngũ vị tử.
Đặc biệt theo Đông y, ngũ vị tử vị chua, tính ôn; vào kinh phế và thận. Có tác dụng an thần, liễm phế, bổ thận, chí hãn sáp tinh chỉ tả sinh tân chỉ khát. Dùng cho các trường hợp viêm khí phế quản mạn tính gây hen suyễn, sau sốt nhiễm khuẩn, mất nước, khát nước, hồi hộp đánh trống ngực tim đập mạnh loạn nhịp, mất ngủ, ngủ hay mê, quên lẫn giảm trí nhớ...
Trước kia, ngũ vị tử là món quà vặt miễn phí của trẻ em vùng núi. Còn giờ đây, nó đã trở thành một loại quả mang lại giá trị kinh tế cao cho người nông dân. Cây chủ yếu mọc ở các thung lũng, suối và sườn đồi ở độ cao từ 1.200 đến 1.700 mét. Bạn có thể tìm thấy ngũ vị tử ở các bìa rừng, bụi rậm.
Không chỉ dùng làm thực phẩm, cây ngũ vị tử còn là một vị thuốc quen thuộc trong Đông y. Từ rễ, thân, lá, quả cho đến hạt đều có thể dùng làm dược liệu.
Ngũ vị tử có vị chua, tính ấm. Công dụng chính của ngũ vị tử là bổ phổi, bổ thận, bảo vệ gan, an thần, củng cố hệ miễn dịch, giúp giảm mồ hôi, v.v. Đây là một loại thảo dược đa tác dụng, đặc biệt có lợi cho sức khỏe nam giới. Người ta thường dùng ngũ vị tử để điều trị các chứng ho lâu ngày, mộng tinh, di tinh, tiêu chảy kéo dài, nóng trong, mất ngủ…
Cũng nhờ giá trị đa dạng trong thực phẩm và y học, nhu cầu thị trường đối với ngũ vị tử là khá lớn. Tại Việt Nam, cây ngũ vị tử có ở Lai Châu, Lào Cai. Ngoài ra, cây cũng mọc và được trồng phổ biến tại Trung Quốc và một số nước châu Á, châu Âu khác.
loại quả này chứa 1 lượng lớn lignan – 1 nhóm hoạt chất phytoestrogen giúp mang lại nhiều lợi ích về mặt sức khỏe
Quả ngũ vị tử có giá bán khoảng 450.000 - 570.000 đồng/kg trên thị trường Việt Nam. Tại Trung Quốc, giá bán sỉ quả ngũ vị giá khá đắt đỏ dao động từ 60 - 70 Nhân Dân Tệ (213.000 - 248.000 đồng )/kg, giá bán lẻ có thể lên đến 200 Nhân Dân Tệ (710.000 đồng)/kg.
Bác sĩ Tiêủ Lan từng chia sẻ với Sức khỏe & Đời sống một số bài thuốc hay ngũ vị tử:
Chữa chứng phế hư, ho hen suyễn: đảng sâm 12g, mạch môn đông 12g, ngũ vị tử 6g, tang phiêu tiêu 12g. Sắc uống.
Chữa chứng cơ thể hư nhược, ra nhiều mồ hôi: bá tử nhân 125g, bán hạ 125g, mẫu lệ 63g, nhân sâm 63g, ma hoàng căn 63g, bạch truật 63g, ngũ vị tử 63g, đại táo 30 quả. Đại táo nấu nhừ, nghiền nát, loại bỏ hạt. Các vị khác nghiền chung thành bột mịn, nhào với nước đặc đại táo để làm hoàn bằng hạt ngô. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 20 - 30 viên.
Chữa chứng tân dịch không đủ, miệng khô, khát nước: đảng sâm 12g, mạch đông 12g, ngũ vị tử 6g. Sắc uống.
Loại quả ở Việt Nam trồng bạt ngàn, "trời Tây" bán giá 2,5 triệu đồng/ 4 quảĐỌC NGAYChữa suy nhược thần kinh: ngũ vị tử 40g, rượu 200ml, ngâm làm hai lần, mỗi lần 100ml, cách 10 ngày. Trộn 2 thứ rượu thuốc với nhau, có thể thêm ít nước cất cho loãng. Ngày 3 lần, mỗi lần uống 2,5ml.
Chữa suy nhược thần kinh, hồi hộp, đánh trống ngực, mất ngủ: rượu 500ml, nhân sâm 10 - 20g, ngữ vị tử 30g, câu kỷ tử 30g. Ngâm 7 ngày. Uống trước khi đi ngủ 15 - 20ml.
Chữa hồi loạn nhịp tim, mất ngủ, thở gấp, vã mồ hôi, kích ứng, khát nước: tim lợn 1 cái, ngũ vị tử 9g. Tim lợn rạch mở, rửa sạch, cho ngũ vị tử vào, khâu lại, hầm cách thủy.
Chữa thận dương hư, hoạt tinh: tang phiêu tiêu 12g, ngũ vị tử 8g, long cốt 12g, Phụ tử 12g. Làm thành viên hoàn, hoặc sắc uống.
Chữa viêm gan mạn tính: ngũ vị tử sao khô tán mịn, mỗi lần uống 3g, ngày 3 lần. Đợt dùng 30 ngày, uống với nước sôi hoặc nước cơm, thêm chút muối đường.
Kiêng kỵ: Người bên ngoài có biểu tà, trong có thực nhiệt không được dùng; người viêm khí phế quản mới có ho, sốt không dùng.
Trúc Chi (t/h)
