Về Lục Ngạn (Bắc Giang), ngoài vải thiều nức tiếng, nơi đây còn có rất nhiều đặc sản khác. Trong đó phải kể đến mỳ chũ, một sản phẩm có truyền thống lâu đời và được làm từ loại gạo bao thai với nhiều công đoạn để tạo nên sản phẩm rất đặc trưng.
Bà Bùi Thị Thoa (57 tuổi, trú xã Nam Dương, huyện Lục Ngạn) là người có nhiều năm kinh nghiệm trong việc làm mỳ chũ. Nhớ lại ký ức hồi nhỏ, bà cho biết, mỳ chũ khi ấy thứ rất xa xỉ. Chỉ những dịp quan trọng như ngày lễ, Tết mới được thưởng thức.
Có nhiều lần mẹ của bà mang theo tem phiếu và chiếc bị đi mua mà phải về tay không vì hết mỳ. Khi ấy xã Nam Dương chỉ có khoảng 10 hộ làm mỳ, mỳ được làm hoàn toàn thủ công nên sản lượng ít, làm ra bao nhiêu đều có khách đặt hết.
"Ngày xưa các hộ làm mỳ đều rất khá giả nên họ đều giấu nghề. Hễ thấy người đến mua là họ ngừng tay không làm nữa. Người ngoài tuyệt đối không bao giờ hỏi được bí quyết của họ", bà Thoa kể.
Theo thời gian, nhận thức đó đã thay đổi. Ngày nay, mọi người nhận thức được rằng, càng đưa sản phẩm lớn mạnh được nhiều người biết đến thì cơ hội, thị trường cũng rộng mở cho tất cả. Giờ đây, mọi người đều cởi mở chia sẻ kinh nghiệm, các hợp tác xã được hình thành ngày càng nhiều.
Chia sẻ với PV, chị Đào Thị Hương (Hợp tác xã Trại Lâm Thuận Hương) cho biết, có rất nhiều yếu tố tại nên sự khác biệt của mỹ chũ Lục Ngại. Đầu tiên phải kể đến cội nguồn tạo nên sản phẩm là gạo bao thai.
Gạo bao thai chất lượng nhất phải được gieo trồng từ Lạng Sơn. Để có được sợi mỳ mỏng và dẻo dai, người thợ phải bỏ nhiều công sức. Từ nguyên liệu ban đầu, phải qua nhiều công đoạn trong thời gian 36 tiếng để cho ra những sợi mỳ dẻo, dai.
Đầu tiên, gạo đem về được đãi, vo sạch, cho vào lu để ngâm chừng 6 - 8 tiếng. Tiếp đến, gạo được xay ra thành bột. Bột gạo được lọc nhiều lần rồi ủ qua đêm. Người "nghệ nhận" phải dậy sớm đem bột ra tráng thành bánh để phơi cho nắng.
Những ngày mưa, thì mỳ được phơi trong nhà kính.
Với nhiều công đoạn công phu đã tạo nên sợi mỳ chũ có độ dẻo, dai và thơm ngon hơn nhiều loại mỳ khác. Bặc biệt, mỳ không bị đục nước khi trần. Nếu chưa kịp ăn ngay sau khi nấu, mỳ vẫn không bị nát. Khi cần sử dụng chỉ cần thêm chút nước sôi sẽ lại có tô mỳ ngon như vừa nấu.
Để đáp ứng nhu cầu thị trường ngày càng đa dạng, phong phú, chị Hương còn chịu khó tìm tòi tạo ra nhiều loại mỳ làm rau củ quả như: gấc, nghệ, đậu đỏ...Các nguyên liệu từ thiên nhiên đã tạo ra nhiều màu săc bắt mắt cho mỳ, chất lượng cũng rất tuyệt hảo.
Các loai mỳ được làm từ nhiều nguyên liệu tự nhiên đa dạng về màu sắc.
Kế thừa và phát huy giá trị của loại mỳ truyền, nhiều hợp tác xã tại Lục Ngạn đã đưa mỳ chũ xuất khẩu sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore.
Thông tin với phóng viên, lãnh đạo UBND huyện Lục Ngạn cho biết, mỳ chũ là sản phẩm truyền thống của địa phương đã được Cục sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận độc quyền. Hàng năm, sản lượng mỳ đạt khoảng 20 nghìn tấn với giá trị khoảng 600 tỷ đồng.
Phạm Trọng Tùng
