Bài học "không bỏ trứng vào một giỏ"
Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định gạo không chỉ là mặt hàng lương thực thiết yếu mà còn mang ý nghĩa chiến lược, sống còn đối với hàng trăm quốc gia. Đặc biệt, với những nước không tự chủ được sản xuất hoặc bất ổn về chính trị - xã hội, gạo còn gắn liền với an ninh quốc gia.
Đối với Việt Nam, trước năm 1986, gạo từng là "nền tảng sinh kế" gắn với quan niệm "dân có thực mới vực được đạo". Ngày nay, với sản lượng xuất khẩu hàng chục triệu tấn, gạo đem lại hàng chục tỷ USD, góp phần lớn cho kim ngạch thương mại, ngân sách, đồng thời tạo việc làm và thu nhập cho hàng triệu nông dân.
Khác với nhiều ngành công nghiệp do khối FDI chiếm ưu thế, lợi ích từ gạo đến trực tiếp và bền vững với nền kinh tế, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam và bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên chủ trì Hội nghị thúc đẩy xuất khẩu gạo.
Tuy vậy, thị trường xuất khẩu đang gặp biến động khi Philippines – chiếm tới 38-40% tổng lượng gạo xuất khẩu bất ngờ tạm ngừng nhập khẩu 2 tháng, ảnh hưởng tới khoảng 500.000 tấn gạo. Indonesia cũng thu hẹp đơn hàng, kéo sản lượng và giá xuất khẩu giảm. Trước tình hình này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện 160 (ngày 9/9) chỉ đạo đồng bộ giải pháp thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu và điều tiết thị trường.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: "Bài học quan trọng là phải đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc vào số ít đối tác, không bỏ trứng vào một giỏ. Chỉ khi thị trường được mở rộng, cân bằng thì mới có thể giảm thiểu rủi ro và ứng phó hiệu quả trước biến động".
Theo Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Nguyễn Anh Sơn, 8 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo đạt gần 6,37 triệu tấn, trị giá hơn 3,26 tỷ USD, tăng 3,7% về lượng nhưng giảm 15,4% về kim ngạch so với cùng kỳ 2024. Philippines vẫn là thị trường lớn nhất (2,9 triệu tấn, chiếm 45,9%), tiếp đến là Bờ Biển Ngà và Ghana. Đáng chú ý, xuất khẩu sang Trung Quốc tăng mạnh trở lại sau nhiều năm sụt giảm, trong khi Indonesia và Malaysia ghi nhận mức giảm sâu.
Để ứng phó, Bộ Công Thương đã thu hồi giấy phép với những doanh nghiệp không đáp ứng điều kiện kinh doanh, đồng thời thúc đẩy ký kết thỏa thuận thương mại gạo với nhiều quốc gia, trong đó có Bản ghi nhớ với Senegal (100.000 tấn). Bộ cũng phối hợp tổ chức các hoạt động xúc tiến tại Trung Quốc và tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý thông qua việc sửa đổi Nghị định 107/2018, Nghị định 01/2025 và ban hành Thông tư 35/2025.
DN tích cực thu mua tạm trữ
Dự báo từ nay đến cuối năm, sản lượng gạo đạt khoảng 43,1 triệu tấn, trong đó có hơn 7,5 triệu tấn gạo hàng hóa phục vụ xuất khẩu. Dù nhu cầu từ Trung Quốc, Bangladesh, châu Phi còn ổn định, song hoạt động xuất khẩu sẽ chịu nhiều áp lực do biến động thời tiết, chính sách nhập khẩu và cạnh tranh từ Ấn Độ.
Đáng chú ý, việc xuất khẩu sang thị trường Philippines đang gặp khó khăn khi Tổng thống Philippines ban hành Sắc lệnh số 93 thông báo tạm ngừng nhập khẩu trong vòng 60 ngày kể từ ngày 1/9/2025, đây là yếu tố gây ảnh hưởng đến tâm lý thị trường trong 4 tháng cuối năm 2025.
ội nghị thúc đẩy xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm 2025 và những năm tới.
Để tháo gỡ những khó khăn trên, Bộ Công Thương đã chỉ đạo phương hướng điều hành xuất khẩu gạo 4 tháng cuối năm 2025.
Cụ thể, Bộ này sẽ hoàn thiện và trình Chính phủ Nghị định thay thế Nghị định số 107/2018 và Nghị định số 01/2025 nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, vừa tạo môi trường cạnh tranh công bằng cho các thương nhân tham gia hoạt động xuất khẩu gạo, vừa kiểm soát chặt chẽ, có các chế tài xử lý phù hợp với các hành vi vi phạm quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo.
Song song với đó, Bộ yêu cầu các thương nhân thực hiện nghiêm chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất và thu mua tạm trữ; tăng cường kiểm tra, rà soát kết quả xuất khẩu để kịp thời chấn chỉnh, xử lý vi phạm.
Công tác tìm kiếm, mở rộng thị trường sẽ được đẩy mạnh thông qua đàm phán ký kết các hợp đồng thương mại gạo với các đối tác có nhu cầu, đồng thời tổ chức các hoạt động xúc tiến, quảng bá thương hiệu gạo Việt Nam theo Chiến lược phát triển xuất khẩu gạo đến năm 2030.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng sau các chuyến công tác song phương, Bộ Công Thương sẽ đôn đốc, trao đổi với phía bạn để sớm chốt thời gian đàm phán thỏa thuận thương mại gạo. Bộ cũng cam kết tăng cường cảnh báo, hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ vướng mắc, nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng đội ngũ thương nhân đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Tại đây, ông Trần Sơn Hà - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết các doanh nghiệp hiện vẫn bám sát tình hình tại thị trường Philippines và đồng thời mở rộng sang các thị trường tiềm năng như châu Phi, Trung Quốc, Malaysia…
“Hiệp hội cũng khuyến khích doanh nghiệp tích cực thu mua tạm trữ cho nông dân trong bối cảnh giá lúa gạo có xu hướng tăng trở lại. Đồng thời, chúng tôi kiến nghị Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao và các cơ quan thương vụ nước ngoài hỗ trợ doanh nghiệp nắm bắt chính sách nhập khẩu của các quốc gia và tìm kiếm khách hàng mới”, ông Hà nói.
