Tin liên quan
Cử tri đề nghị chuyển mục đích sử dụng các trụ sở các UBND xã, phường cũ bỏ không
Đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung công nghệ xanh và chuyển giao công nghệ
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động Hội
Đề nghị bổ sung cơ chế đặc thù cho đại học cho phép chủ động mở ngành mới
Đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá cao cơ quan soạn thảo đã chuẩn bị một dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) công phu, hiện đại và thể hiện tư duy đổi mới. Theo đại biểu, đây là đạo luật có tính “mở đường”, tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho một lĩnh vực công nghệ mang tính quyết định đối với năng lực cạnh tranh quốc gia trong nhiều thập kỷ tới. Trong bối cảnh các quốc gia đang đầu tư mạnh mẽ vào AI, việc ban hành luật lúc này là “hết sức cấp thiết” để Việt Nam không tụt lại và chủ động tận dụng cơ hội từ làn sóng công nghệ mới.
Đại biểu đánh giá cao cách tiếp cận của dự thảo: Quản trị theo mức độ rủi ro, phát triển hạ tầng - dữ liệu - môi trường thử nghiệm, đề cao đạo đức và trách nhiệm giải trình, đồng thời định hình chính sách phát triển nhân lực một cách toàn diện, phù hợp thực tiễn và xu thế quốc tế.
Về hoàn thiện cơ chế phát triển nguồn nhân lực AI, đại biểu cho rằng Điều 24 mới đề cập định hướng chung, trong khi giáo dục đại học vẫn đang gặp ba “điểm nghẽn” lớn mà dự thảo chưa giải quyết: Thủ tục mở ngành mới còn chậm, trong khi lĩnh vực AI thay đổi nhanh: Các trường thiếu cơ chế đặc thù để thu hút chuyên gia quốc tế. Chính sách phát triển đội ngũ giảng viên AI chưa mạnh mẽ.
Điều 1 quy định AI phục vụ “nghiên cứu - đào tạo” không thuộc phạm vi luật, nhưng lại chưa làm rõ thế nào là “sử dụng nội bộ”. Điều này có thể dẫn đến cách hiểu cứng nhắc, ảnh hưởng tới hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp - một yếu tố then chốt trong đào tạo nhân lực AI chất lượng cao.
Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị bổ sung cơ chế đặc thù cho đại học: Cho phép chủ động mở ngành mới, có chính sách thu hút chuyên gia quốc tế và phát triển giảng viên trong các lĩnh vực AI - dữ liệu - tự động hóa. Đồng thời, cần làm rõ phạm vi ứng dụng “AI phục vụ nghiên cứu - đào tạo” để bảo đảm môi trường học thuật thông thoáng.
Về hoàn thiện cơ chế thử nghiệm có kiểm soát sandbox, đại biểu Nguyễn Thị Lan đánh giá cao việc đưa cơ chế sandbox vào dự thảo, nhưng nhận định Điều 22 hiện “khá khái quát”, chưa làm rõ: Đối tượng được tham gia, tiêu chí lựa chọn mô hình thử nghiệm, thời hạn thí điểm, trách nhiệm pháp lý khi xảy ra rủi ro, cơ chế bảo vệ dữ liệu. Nếu thiếu nguyên tắc cụ thể trong Luật, sandbox dễ vận hành hình thức hoặc bị áp dụng quá thận trọng, làm chậm đổi mới sáng tạo.
Đại biểu đề nghị luật hóa các nguyên tắc khung: loại hình AI được thử nghiệm; quyền - nghĩa vụ của đơn vị tham gia (bao gồm trường đại học, viện nghiên cứu, startup); tiêu chí rủi ro; thời hạn thí điểm; cơ chế bồi thường. Quy trình kỹ thuật chi tiết có thể giao Chính phủ quy định sau.
Xác định các lĩnh vực ưu tiên trong Chiến lược quốc gia về AI, Điều 20 đã nêu định hướng phát triển công nghệ, hạ tầng, dữ liệu và nhân lực, nhưng theo đại biểu, nội dung vẫn "mang tính khái quát”, chưa xác định rõ lĩnh vực ưu tiên chiến lược. Nếu không có trọng tâm, Chiến lược dễ bị dàn trải và khó tạo đột phá.
AI đồng hành cùng con người và văn hóa Việt Nam
Từ góc nhìn văn hóa, đại biểu Bùi Hoài Sơn đặc biệt quan tâm tới việc dự thảo luật định hình “văn hóa AI”, bảo đảm công nghệ phục vụ con người, tôn trọng đạo đức, bản sắc và quyền con người.
Đại biểu đánh giá cao Điều 4 khi dự thảo khẳng định các nguyên tắc lấy con người làm trung tâm, tôn trọng quyền riêng tư, bảo đảm an toàn, công bằng, minh bạch, tuân thủ pháp luật, giá trị đạo đức và văn hóa Việt Nam.
Tuy vậy, đại biểu đề nghị cấu trúc lại các nguyên tắc theo nhóm để tăng tính logic; bổ sung nguyên tắc về trách nhiệm giải trình, truy xuất nguồn gốc hệ thống AI; làm rõ yêu cầu đánh giá tác động đến nhóm yếu thế và bổ sung quy định về quyền của người sử dụng, quyền được biết và quyền yêu cầu con người xem xét lại quyết định tự động.
Về chính sách Nhà nước, đại biểu tán thành quan điểm phát triển AI gắn với tăng trưởng bền vững và gìn giữ bản sắc văn hóa. Đồng thời, ủng hộ kiến nghị của cơ quan thẩm tra về thử nghiệm có kiểm soát, bảo đảm quyền tiếp cận dữ liệu, thu hút chuyên gia và đào tạo kỹ năng số. Đại biểu đề nghị nhấn mạnh hơn chính sách ứng dụng AI trong bảo tồn di sản, sáng tạo nghệ thuật, phát triển công nghiệp văn hóa; hỗ trợ doanh nghiệp sáng tạo và coi dữ liệu văn hóa - lịch sử - ngôn ngữ là tài nguyên chiến lược cho mô hình AI tiếng Việt.
Về giáo dục và nhân lực, đại biểu Bùi Hoài Sơn đánh giá cao quy định tích hợp AI, kỹ năng số và đạo đức công nghệ vào giáo dục phổ thông, xây dựng chương trình đào tạo AI ở bậc nghề và đại học, triển khai Chương trình quốc gia phát triển nhân lực AI.
Từ thực tiễn giáo dục văn hóa, đại biểu đề nghị nhấn mạnh thêm nội dung về quyền riêng tư, bảo vệ dữ liệu cá nhân, tôn trọng bản quyền, đạo đức sáng tạo, tư duy phản biện và năng lực phân biệt nội dung do AI tạo ra.
Về mối quan hệ với luật chuyên ngành, đại biểu Bùi Hoài Sơn lưu ý hai vấn đề: Cần bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh trong quá trình huấn luyện và ứng dụng AI; và phải làm rõ trách nhiệm của các nền tảng AI, đặc biệt là nền tảng xuyên biên giới, trong tuân thủ pháp luật về báo chí, điện ảnh, an ninh mạng, bảo vệ trẻ em.
Về thiết chế thực thi, đại biểu Bùi Hoài Sơn ủng hộ việc thành lập Ủy ban Quốc gia về AI, Cổng thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia, song đề nghị bảo đảm nguồn lực thực chất; tăng cường sự tham gia của các cơ quan văn hóa, giáo dục, báo chí; mở rộng giám sát xã hội; và bảo đảm quyền tiếp cận bình đẳng tới các nền tảng AI lớn.
Đại biểu khẳng định Luật Trí tuệ nhân tạo, nếu được hoàn thiện tốt, sẽ trở thành đạo luật nền tảng của kỷ nguyên mới, nơi AI đồng hành cùng con người và văn hóa Việt Nam trong phát triển bền vững và nhân văn.
Đề nghị phân loại mức độ rủi ro
Đại biểu Trần Việt Anh cho rằng, với tư cách một phụ huynh, đại biểu quan tâm đến những nội dung cần tiếp tục rà soát, như việc nghiên cứu bổ sung tác động của AI đối với trí não trẻ em. Nội dung tiếp theo - và cũng đã được Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhiều lần đề cập - là việc phân loại mức độ rủi ro, đồng thời cân nhắc các yếu tố về an ninh quốc phòng, an ninh mạng và sức khỏe con người. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát thêm các nội dung này.
Về phân loại rủi ro và định nghĩa các điều cấm, theo đại biểu, hiện nay cần xây dựng hệ thống phân loại rủi ro từ thấp, trung bình, cao đến không thể chấp nhận được cho các ứng dụng AI trong quốc phòng, an ninh và ngoại giao.
Mỗi mức độ rủi ro phải có biện pháp kiểm soát tương ứng. Ví dụ như: sử dụng AI để tự động quyết định các loại vũ khí gây hại mà không có sự giám sát của con người; sử dụng AI trong hoạt động gián điệp mạng hoặc tấn công mạng vi phạm Công ước Hà Nội về tội phạm mạng; hoặc phát triển AI nhằm đánh lừa, thao túng thông tin trong quan hệ quốc tế gây bất ổn khu vực.
Những điều này thực tế đã xảy ra ở một số quốc gia. Về hợp tác quốc tế và tuân thủ các công ước, trước hết cần đối chiếu với Công ước Hà Nội vừa được thông qua.
Theo đại biểu, cần thống nhất các quy định về AI với Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định liên quan đến trí tuệ nhân tạo trong quân sự. Đồng thời, cần thúc đẩy hợp tác với các quốc gia và các tổ chức quốc tế trong đánh giá rủi ro AI, chia sẻ thông tin về các mối đe dọa và phát triển các tiêu chuẩn chung cho AI trong lĩnh vực quốc phòng.
