Chiều 26/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Dẫn độ.
Giao Bộ Công an là đầu mối
Tham gia ý kiến, ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) cho ý kiến về đề nghị sửa Điều 113 của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định thẩm quyền bắt người để phục vụ dẫn độ.
Qua nghiên cứu dự thảo Luật Dẫn độ hiện nay đang có Điều 33 quy định về việc bắt người để phục vụ yêu cầu dẫn độ trước khi có hồ sơ yêu cầu dẫn độ chính thức của phía nước ngoài. Đại biểu nhận thấy đây là một quy định mới so với Luật Tương trợ tư pháp hiện hành.
ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (Ảnh: Media Quốc hội).
Theo đại biểu, Luật Tương trợ tư pháp hiện hành không có quy định bắt để phục vụ dẫn độ trước khi có hồ sơ yêu cầu chính thức mà chỉ sau khi đã có hồ sơ yêu cầu chính thức mới có phát sinh các hoạt động bắt cũng như hoạt động tạm giam người đã bị bắt để phục vụ yêu cầu dẫn độ, đây là quy định mới.
Tán thành với việc bổ sung quy định này trong Luật Dẫn độ, bởi vì việc này có 2 căn cứ.
Một là, hiện nay một số hiệp định về dẫn độ Việt Nam đã cam kết với nước ngoài sẽ thực hiện việc dẫn độ cho nước ngoài trong trường hợp chưa có hồ sơ yêu cầu chính thức.
Hai là, căn cứ vào thực tiễn nhu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm như thông qua các kênh của quốc tế hoặc thông qua các kênh của cảnh sát chúng ta phát hiện đối tượng phạm tội đó của nước ngoài đang xuất hiện, có mặt tại Việt Nam, ngay lập tức các cơ quan nếu yêu cầu phải có hồ sơ yêu cầu dẫn độ chính thức ngay như quy định hiện hành của chúng ta sẽ khó khăn và có thể đối tượng sẽ bỏ trốn sang các nước khác.
Do đó, việc dự thảo Luật Dẫn độ bổ sung yêu cầu là phải bắt để phục vụ dẫn độ trước khi có hồ sơ cầu chính thức. Đại biểu nhận thấy có cả căn cứ về mặt các điều ước quốc tế mà chúng ta là thành viên và có căn cứ về mặt thực tiễn.
"Thực tế, thời gian qua, chúng ta đã nhận được một số yêu cầu từ nước ngoài nhưng bởi pháp luật Việt Nam chưa cho phép bắt trước khi có hồ sơ yêu cầu dẫn độ chính thức nên không thực hiện được", bà Thủy nói và cho rằng việc bổ sung quy định này rất cần thiết.
Về Điều 113 Bộ luật Tố tụng hình sự cũng chỉ quy định về bắt đối với bị can, bị cáo chứ không quy định về bắt để phục vụ dẫn độ. Trong khi đó, hoạt động dẫn độ thực hiện yêu cầu từ phía nước ngoài không phải là việc giải quyết một vụ án cụ thể nên không phải là quá trình tố tụng. Đây là việc hợp tác quốc tế giữa các quốc gia với nhau trong giải quyết vụ án hình sự.
Do vậy, không nên sửa Điều 113 Bộ luật Tố tụng hình sự mà hoàn toàn có thể dùng Luật Dẫn độ để phục vụ hoạt động dẫn độ trước khi có hồ sơ chính thức.
Về biện pháp bắt, điều 20 của Hiến pháp 2013 nêu rõ, "một người chỉ bị bắt khi có quyết định của tòa án hoặc phê chuẩn của Viện Kiểm sát". Bắt trước khi có hồ sơ chính thức là trường hợp rất cấp bách. Nếu như yêu cầu phải có hồ sơ thì có thể đối tượng sẽ bỏ trốn, hoặc nếu phải tuân theo quy trình bắt của tòa án/ quy trình phê chuẩn của Viện Kiểm sát thì có thể dẫn đến không kịp thời.
Đại biểu cho rằng, không nên dùng biện pháp bắt mà cần sử dụng biện pháp giữ người trong trường hợp khẩn cấp để phục vụ yêu cầu dẫn độ và việc giữ người hoàn toàn có thể do cơ quan đầu mối là Bộ Công an thực hiện, không phải thực hiện thủ tục phê chuẩn cũng như không phải lập hồ sơ để đảm bảo tính kịp thời, tránh việc đối tượng bỏ trốn.
"Tôi đề nghị không quy định biện pháp bắt người trong trường hợp khẩn cấp mà là giữ người trong trường hợp khẩn cấp để vụ yêu cầu dẫn độ trước khi có hồ sơ yêu cầu chính thức", bà Thủy cho hay.
Bên cạnh đó, căn cứ giữ người trong trường hợp khẩn cấp cần phải quy định rất chặt chẽ.
Về cơ quan có thẩm quyền áp dụng biện pháp này, bà Thủy cho rằng, nếu đã chuyển thành biện pháp giữ người trong trường hợp khẩn cấp để phục vụ yêu cầu dẫn độ thì có thể giao Bộ Công an là đầu mối thực hiện biện pháp giữ người.
Thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ
Tham gia nêu ý kiến, ĐBQH Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, về nguyên tắc áp dụng "có đi có lại" trong công tác dẫn độ theo Điều 5, luật này cũng tương tự như Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp, đại biểu bày tỏ thống nhất như dự thảo luật.
Tuy nhiên, theo đại biểu bắt buộc cơ quan thẩm quyền của nước ngoài phải làm văn bản cam kết để dẫn độ của Việt Nam và đề nghị nên xem xét lại những nội dung này.
"Tôi thống nhất Bộ Công an là cơ quan Trung ương chủ trì thực hiện chính sách dẫn độ của Việt Nam "có đi có lại" với nhau. Tất nhiên, có sự bàn bạc, thống nhất giữa các cơ quan chức năng để làm sao đảm bảo công tác dẫn độ được độc lập và đúng theo yêu cầu pháp luật Việt Nam", ông Hòa nêu.
Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an (Ảnh: Media Quốc hội).
Tham gia giải trình ý kiến các ĐBQH nêu, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an khẳng định, việc xây dựng luật nhằm tiếp tục hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế.
Mục tiêu là thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài hoặc đối tượng người nước ngoài phạm tội lẩn trốn ở trong nước.
"Nhằm bảo vệ sự tôn nghiêm của pháp luật, bảo đảm mục tiêu quản lý Nhà nước trong lĩnh vực dẫn độ, tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế về dẫn độ", Bộ trưởng nói.
Tiếp thu các ý kiến của đại biểu, Bộ trưởng cho biết Chính phủ sẽ quy định chi tiết, cụ thể các nội dung trong Nghị định hoặc Thông tư liên ngành của các cơ quan tư pháp để hướng dẫn thi hành.
"Việc này nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với các bộ luật khác khi được Quốc hội thông qua", Bộ trưởng cho hay.
