Cách mạng Tháng Tám trong ký ức của người cán bộ tiền khởi nghĩa

Ký ức về mùa Thu Cách mạng

Một ngày giữa tháng Tám, chúng tôi có dịp tìm về thôn Lương Hội, xã Gia Hanh, tỉnh Hà Tĩnh, gặp cụ Trần Hậu Hoà (98 tuổi). Cụ là một trong số ít người còn sống đã tham gia sự kiện phong trào khởi nghĩa Can Lộc – nơi cướp chính quyền đầu tiên ở Hà Tĩnh trong Cách mạng tháng Tám 1945.

Năm nào cũng vậy, mỗi độ tháng Tám về, khi có người đến thăm, hỏi chuyện xưa, cụ Hoà lại ngồi vào bàn, rành rẽ "nhặt" lại từng mẩu chuyện về những năm tháng gian khổ nhưng rất đỗi hào hùng của dân tộc.

Dù đã bước sang tuổi xưa nay hiếm, khi nhắc đến việc cướp chính quyền trong Cách mạng tháng Tám 1945, đôi mắt cụ Hoà như thêm sáng ngời hơn. Từ ký ức của ông lão đã gần 100 tuổi, những trang sử hào hùng của mảnh đất Can Lộc xưa trong cuộc đấu tranh giành chính quyền về tay nhân dân được dựng lên, hào hùng như chính ngày ấy.

Dù đã 98 tuổi nhưng ngày cướp chính quyền vẫn vẹn nguyên trong ký ức cụ Trần Hậu Hoà.

Cụ Hoà sinh ra tại thôn Lương Hội (xã Khánh Lộc, huyện Can Lộc cũ) trong một gia đình trung nông. Thời bấy giờ, gia đình cụ cũng như bao nông dân Can Lộc khác phải chịu đủ thứ áp bức, bóc lột từ chính quyền thống trị. Không chỉ sưu cao, thuế nặng, bọn cường hào, ác bá trong làng còn lộng hành ra tay đàn áp người dân.

"Năm 15 tuổi, tôi thay người cha đang ốm nặng đi phu xây cầu. Dù đã cố gắng hết sức nhưng bọn cường hào trong làng lấy lý do tôi chưa đến tuổi nên ra sức đánh đập. Không những thế, chúng còn bắt gia đình phải nộp thuế gấp đôi…", cụ Trần Hậu Hoà kể lại

Chính từ những áp bức đó mà cụ Hòa đã nuôi dưỡng ý chí theo cách mạng. Vì vậy, giữa tháng 8/1945, khi Việt Minh kêu gọi nhân dân Can Lộc đứng lên giành chính quyền, người thanh niên 18 tuổi Trần Hậu Hòa đã cầm cờ Việt Minh đứng vào hàng ngũ đoàn biểu tình.

Qua lời kể của cụ Hoà, từ tối 14/8/1945, tự vệ 4 xã ở Can Lộc đã có lệnh tập trung, bao vây các ngả đường. Lực lượng thanh niên cũng tuyên truyền các chính sách của Cách mạng tại đồn bảo an và huyện đường. Không khí cách mạng sục sôi trong từng làng, tổng, nhất là trong tầng lớp thanh niên.

Trong khi Quốc dân Đại hội họp ở Tân Trào (16/8/1945) để quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Cùng ngày ở Can Lộc, Ban lãnh đạo Việt Minh huyện mở hội nghị cán bộ toàn huyện tại Ốc Khê để truyền đạt chủ trương, bàn kế hoạch khởi nghĩa giành chính quyền. Ủy ban khởi nghĩa huyện Can Lộc được thành lập do đồng chí Lê Hồng Cơ đứng đầu.

Tượng đài Xô viết ở xã Can Lộc đã trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

"Tôi theo phong trào khởi nghĩa Việt Minh đúng vào dịp vừa tròn 18 tuổi. Tôi nhớ mãi sáng ngày 17/8/1945, đoàn biểu tình của chúng tôi chân đất cầm cờ đỏ sao vàng, búa liềm và biểu ngữ nối hàng dài lên đến hàng nghìn người. Tại sân vận động huyện Can Lộc, hàng trăm quần chúng nhân dân các xã lân cận cùng đội tự vệ vũ trang Trảo Nha đã hô vang khẩu hiệu đòi chính quyền tay sai phải đầu hàng", cụ Trần Hậu Hoà chia sẻ.

Trước khí thế cách mạng sôi sục của quần chúng, tên tri phủ và bọn nha lại xin đầu hàng. Lực lượng tự vệ chiếm phủ đường và công sở. Sổ sách, giấy tờ và triện đồng bị tịch thu, tiêu hủy tại chỗ. Cờ đỏ sao vàng tung bay trên nóc trụ sở phủ đường.

Dưới sự chỉ đạo của Ủy ban Khởi nghĩa Việt Minh do đồng chí Lê Hồng Cơ dẫn đầu, Can Lộc đã trở thành huyện đầu tiên của Hà Tĩnh giành chính quyền về tay Nhân dân. Ngay sau đó, tất cả các huyện khác cũng đều tổng khởi nghĩa giành chính quyền và Hà Tĩnh là một trong 3 tỉnh giành được chính quyền sớm nhất trong Cách mạng tháng Tám 1945.

Đến ngày 2/9/1945, cùng với hàng triệu đồng bào cả nước, cụ Trần Hậu Hòa đã hân hoan tham gia mít tinh chào đón ngày tuyên bố độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Vị cán bộ bất khuất trong lửa đạn

Ngay sau khi đất nước được độc lập, cụ Trần Hậu Hòa đã tham gia cống hiến ở nhiều vai trò như: Tham gia dạy bình dân học vụ, Đại đội trưởng Đội dân quân, du kích của xã Đông Lâm (xã Gia Hanh ngày nay). Năm 1948, cụ được đứng vào hàng ngũ của Đảng khi vừa tròn 20 tuổi.

Từ năm 1948 - 1960, cụ trải qua nhiều vị trí công tác tại địa phương. Cụ Hòa được Tỉnh ủy Hà Tĩnh cử đi học tại Trường Tuyên giáo Trung ương ở Hà Nội. Sau 4 năm tốt nghiệp Trường Tuyên giáo Trung ương, cụ Trần Hậu Hòa trở về Huyện ủy Can Lộc công tác và được bầu làm Trưởng ban Tuyên giáo Huyện ủy (1965-1966).

Đặc biệt, tháng 2/1968, cụ Hoà được đề bạt Chủ tịch UBND huyện Can Lộc khóa XX (1968-1972). Cụ trở thành "thuyền trưởng" của huyện Can Lộc khi tại đây đang trở thành điểm nóng bắn phá ác liệt của Mỹ, nhất là Ngã ba Đồng Lộc - huyết mạch giao thông của chiến trường miền Nam, trách nhiệm của cụ Hòa nặng nề hơn bao giờ hết. 

Không chỉ là người cán bộ tiền khởi nghĩa, cụ Hoà còn là vị cán bộ bất khuất trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Nhắc đến những công lao to lớn của cụ Trần Hậu Hoà trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Xuân Lứ, nguyên Đội trưởng Đội Rà phá bom mìn thuộc Phòng Giao thông Can Lộc cho biết: "Năm Mậu Thân 1968, Can Lộc được ví như một chảo lửa bị quân địch đánh phá liên tục. Trong đó phải kể đến trận Ngã Ba Đồng Lộc và trận cầu Nhe đã khiến hàng trăm người hi sinh. Cụ Trần Hậu Hoà lúc đó là Chủ tịch huyện Can Lộc nhưng luôn sát cánh cùng các đơn vị như một người chỉ huy kiên cường. Hễ nơi nào bom nổ, nơi nào có hy sinh, thương vong là cụ cùng các lãnh đạo địa phương có mặt kịp thời".

Sau năm 1972, cụ Trần Hậu Hòa được chuyển công tác làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nông nghiệp tỉnh Hà Tĩnh. Sau khi hợp nhất tỉnh Nghệ Tĩnh, cụ làm Trưởng ban Thanh tra Sở Nông nghiệp Nghệ Tĩnh và về hưu vào năm 1980.

Hiện, cụ Trần Hậu Hoà là cán bộ tiền khởi nghĩa hiếm hoi còn sống của huyện Can Lộc cũ. Dù đã bước sang tuổi 98 và 78 năm tuổi Đảng nhưng với cụ Hoà, điều tự hào nhất không phải là những thành tích, bằng khen, giấy khen mà là việc đã giành cả cuộc đời để phụng sự Tổ quốc và nhân dân.

Những ngày này, trên từng đường làng, ngõ xóm khắp cả nước trang hoàng cờ hoa rực rỡ để chào mừng Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Được sống trong cảnh bình yên, cuộc sống no đủ như hôm nay, mỗi chúng ta luôn ghi nhớ công ơn của thế hệ cha ông đi trước. 80 năm đã trôi qua, bản hùng ca Cách mạng tháng Tám 1945 vẫn còn vang mãi với nhân dân Việt Nam. Còn trong ký ức của người đã sống, trực tiếp chiến đấu giành chính quyền như cụ Hoà, đó không hẳn là một chiến công mà đó còn là sức mạnh của cả một dân tộc.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Duy Cường, Chủ tịch UBND xã Gia Hanh, tỉnh Hà Tĩnh cho biết: "Cụ Trần Hậu Hoà hiện là một trong những số ít cán bộ tiền khởi nghĩa trong Cách mạng tháng Tám. Cụ cũng là vị cán bộ có nhiều đóng góp to lớn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Hiện cụ Hoà đã có 78 năm tuổi Đảng, cụ là nhân chứng sống động về những năm tháng hào hùng của lịch sử, minh chứng cho sức mạnh của niềm tin, ý chí, góp phần khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay".