Ngày 12/8, tiếp tục phiên họp thứ 48, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi).
Phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng
Trình bày tờ trình của Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng cho biết, dự thảo Luật gồm 15 chương với 172 điều, cơ bản được giữ nguyên phạm vi điều chỉnh so với Luật Thi hành án hình sự năm 2019.
Trong đó, sửa đổi 125/207 điều của Luật Thi hành án hình sự hiện hành, bổ sung 10 điều, bỏ 23 điều.
Dự thảo Luật bổ sung quy định: Công an cấp xã là cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự; thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân gồm ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, AND, giọng nói đối với những trường hợp chưa có thông tin khi tiếp nhận người chấp hành án phạt tù; phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng theo quy định pháp luật. Chính phủ đề nghị dự thảo luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026.
Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng (Ảnh: Media Quốc hội).
Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, về thi hành quyết định thi hành án phạt tù (Điều 10), Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành nội dung sửa đổi về thi hành quyết định thi hành án phạt tù như trong dự thảo Luật.
Tuy nhiên, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, đề xuất phương án sửa đổi theo hướng cải cách căn bản hơn về thủ tục, tạo điều kiện đưa người bị kết án phạt tủ đi chấp hành án trong thời gian ngắn nhất, bảo đảm quyền lợi cho người bị kết án và phòng ngừa rủi ro, giảm thiểu áp lực cho trại tạm giam.
Về việc bổ sung quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể; được lưu trữ trứng, tinh trùng (điểm b khoản 1 Điều 16, khoản 7 Điều 41, Điều 46), đa số ý kiến Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp tán thành bổ sung quy định về quyền của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng.
Bên cạnh đó, đề nghị nghiên cứu chỉ nên cho phép phạm nhân hiến mô, bộ phận cơ thể kèm theo điều kiện chặt chẽ, hạn chế thấp nhất ảnh hưởng đến việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ khác của phạm nhân. Một số ý kiến đề nghị trước mắt chỉ nên quy định cho phép phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng mà chưa nên bổ sung quy định quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể.
Về bổ sung quy định về thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân (Điều 17), đa số ý kiến Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp tán thành bổ sung quy định về thu thập thông tin sinh trắc học của những trường hợp phạm nhân chưa có thông tin.
Tuy nhiên, yêu cầu này sẽ làm phát sinh khoản kinh phí rất lớn, đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ mục đích của việc thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân, đồng thời cần tăng cường ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin để chia sẻ, cập nhật dữ liệu, tránh lãng phí trong quá trình triển khai thực hiện.
Biện pháp quản lý hiện đại và cần thiết
Phó Chủ nhiệm thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Lê Thị Nga bày tỏ quan điểm thống nhất với việc bổ sung quy định thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân. Đồng thời, nhấn mạnh cần rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính thống nhất của dự luật với toàn hệ thống pháp luật, đặc biệt là các luật về tư pháp.
Về vấn đề xếp loại thi hành án, bà Nga cho rằng việc dựa vào "kết quả khắc phục hậu quả" cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo công bằng.
Phó Chủ nhiệm thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Lê Thị Nga (Ảnh: Media Quốc hội).
"Có những phạm nhân ý thức cải tạo rất tốt nhưng gia đình nghèo nên không thể khắc phục hậu quả, trong khi người khác lại có điều kiện. Việc này cần có quy định hợp lý để không gây bất lợi cho họ", bà Nga phân tích.
Một nội dung khác được bà Nga đề cập là phạm vi điều chỉnh trong dự thảo luật, bao gồm cả nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan quản lý thi hành án hình sự.
"Chúng tôi đề nghị không giao Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quy định chi tiết tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn trong hệ thống cơ quan thi hành án hình sự mà cần quy định cụ thể ngay trong luật. Ý kiến này của tôi cũng trùng với ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp", bà Nga nói.
Tiếp thu và giải trình các ý kiến, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quốc Hùng cho biết, việc luật hóa quy định cho phạm nhân lao động ngoài trại giam là rất cần thiết.
Theo ông Hùng, qua 3 năm thí điểm, mô hình này đã chứng tỏ hiệu quả kinh tế cao, đúng quy định pháp luật và việc đưa vào luật sẽ tạo sự ổn định, tránh gây thiệt hại cho các hợp đồng kinh tế đã ký kết với doanh nghiệp.
Về việc thu thập thêm dữ liệu sinh trắc học như ADN, mống mắt, giọng nói, Thứ trưởng Lê Quốc Hùng khẳng định Bộ Công an có đủ điều kiện hạ tầng để thực hiện mà không phát sinh thêm kinh phí hay bộ máy. Ông cho rằng đây là biện pháp quản lý hiện đại và cần thiết.
Đối với việc xếp loại thi hành án, cơ quan soạn thảo cho rằng quy định trong dự thảo là phù hợp để tháo gỡ sự bất công cho những người cải tạo tốt nhưng không có điều kiện khắc phục hậu quả, giúp họ có cơ hội được giảm án, đặc xá.
Thứ trưởng Lê Quốc Hùng cam kết sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến, khẩn trương chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo để trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.
