Chiều 19/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.
Trình bày tờ trình, ông Nguyễn Huy Tiến – Viện trưởng VKSND Tối cao cho biết, thực hiện thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công khi không có người khởi kiện nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn hiện nay.
Đánh giá tính hiệu quả của cơ chế VKSND khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công trong trường hợp không có người khởi kiện. Trên cơ sở đó, sau khi kết thúc thí điểm sẽ tiến hành tổng kết, đưa ra đề xuất, kiến nghị phù hợp.
Ông Nguyễn Huy Tiến – Viện trưởng VKSND Tối cao.
Nghị quyết này quy định việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công khi không có người khởi kiện.
Dự thảo Nghị quyết quy định nhóm dễ bị tổn thương gồm: Trẻ em theo quy định của Luật Trẻ em; người cao tuổi theo quy định của Luật Người cao tuổi; người khuyết tật theo quy định của Luật Người khuyết tật; phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi theo quy định của pháp luật; người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; người mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự; người dân tộc thiểu số sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn theo quy định của pháp luật.
Đối tượng áp dụng của Nghị quyết bao gồm VKSND, người tiến hành tố tụng thuộc Viện kiểm sát thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn để khởi kiện vụ án dân sự công ích; Toà án nhân dân, người tiến hành tố tụng thuộc Tòa án có thẩm quyền xét xử vụ án dân sự công ích theo quy định tại Nghị quyết này; người tham gia tố tụng trong vụ án dân sự công ích; cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan.
VKSND tối cao đề xuất dự thảo Nghị quyết gồm 4 Chương và 19 Điều với các nội dung cơ bản như: Quy định VKSND khởi kiện vụ án dân sự công ích trong trường hợp không có người khởi kiện để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công và việc bảo đảm quyền khởi kiện của VKSND; quy định về trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự công ích.
VKSND tối cao đề xuất Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 và được thực hiện trong 3 năm tại các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Tp.Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh, Đắk Lắk.
Hiện nay, 6 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương dự kiến tiến hành thí điểm đang được sắp xếp theo Nghị quyết số 60 Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII và vẫn giữ nguyên tên gọi.
Do vậy, VKSND tối cao trình Quốc hội về hiệu lực thi hành của Nghị quyết với phạm vi 6 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nêu trên đúng theo chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Kết luận số 120.
"VKSND tối cao sẽ tổ chức, bố trí, sắp xếp đủ các điều kiện bảo đảm, đáp ứng thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được giao sau khi Nghị quyết được thông qua và có hiệu lực thi hành", ông Tiến nói.
Trường hợp thời điểm Nghị quyết này hết hiệu lực thi hành mà vụ án được giải quyết theo quy định của Nghị quyết này chưa kết thúc thì được tiếp tục thực hiện cho đến khi có bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng.
Thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với phạm vi thực hiện thí điểm tại 6 tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương với phạm vi như sau khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Đồng thời, nhất trí thời điểm dự kiến có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 và thời gian thực hiện thí điểm trong 3 năm là phù hợp.
Bên cạnh đó, Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, chỉnh lý các nội dung khác trong dự thảo Nghị quyết nhằm bảo đảm tính thống nhất với Bộ luật Tố tụng dân sự và các văn bản pháp luật có liên quan, nhất là các luật cùng được sửa đổi, bổ sung, ban hành mới tại Kỳ họp thứ 9.
