Thương mại điện tử, bếp ăn trường học và “bài toán trách nhiệm”
Ngày 10/12, kỳ họp cuối năm của HĐND Tp.HCM tiếp tục bước sang ngày làm việc thứ hai với phiên chất vấn các nhóm vấn đề “nóng” liên quan trực tiếp đời sống dân sinh.
Chủ tịch HĐND Tp.HCM Võ Văn Minh cho biết, 2 nội dung trọng tâm được đưa ra chất vấn gồm: công tác quản lý nhà nước về an toàn vệ sinh thực phẩm; và tình hình triển khai các công trình đầu tư công trọng điểm, giao thông, nhà ở xã hội.
Với lĩnh vực an toàn thực phẩm, người trả lời chất vấn là bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM.
Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM trả lời chất vấn tại Kỳ hợp HĐND sáng ngày 10/12.
Bà Phạm Khánh Phong Lan cho biết, trong thời gian qua, Sở An toàn thực phẩm triển khai song song hai nhiệm vụ: “xây thực phẩm sạch” và “chống thực phẩm bẩn”.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là lực lượng nhân sự còn rất mỏng so với quy mô, tính chất phức tạp của thị trường thực phẩm tại Tp.HCM. “Chúng tôi rất cần được tuyển dụng thêm người để đáp ứng yêu cầu quản lý ngày càng nặng nề”, bà Lan nói.
Đại biểu Đoàn Ngọc Như Tâm chia sẻ với áp lực của ngành an toàn thực phẩm trong bối cảnh thương mại điện tử bùng nổ với tốc độ vượt xa khung pháp lý hiện hành.
Đại biểu đặt vấn đề: Việc cấp phép các “bếp ăn trực tuyến” đang được nhìn nhận theo tư duy truyền thống hay chưa; giải pháp quản lý trên nền tảng số; trách nhiệm của chủ gian hàng và các sàn thương mại điện tử đang được xác định ra sao?
Đại biểu Đoàn Ngọc Như Tâm đặt câu hỏi tại buổi chất vấn.
Trả lời vấn đề này, bà Phạm Khánh Phong Lan cho biết, thương mại điện tử hiện là nội dung “rất nóng”, Quốc hội cũng đang thảo luận Luật Thương mại điện tử. Nếu việc quản lý tại các chợ truyền thống đã khó vì thiếu chứng từ, thì với thương mại điện tử, mức độ phức tạp còn cao hơn nhiều.
Hiện nay, Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM đang áp dụng các quy định pháp luật hiện hành để quản lý hoạt động bếp ăn trên các nền tảng như GrabFood và các ứng dụng tương tự.
Trường hợp các đơn vị tự tổ chức bếp để cung cấp suất ăn, cơ quan chức năng sẽ tiến hành thẩm định điều kiện an toàn thực phẩm. Với các nền tảng chỉ làm trung gian kết nối, thì các cơ sở kinh doanh vẫn bắt buộc phải được thẩm định, qua đó khắc phục tình trạng “vô danh” trên không gian mạng.
Liên quan đến an toàn thực phẩm trong bếp ăn trường học, đại biểu Như Tâm bày tỏ lo ngại khi chi phí bị siết chặt có thể khiến các đơn vị lựa chọn thực phẩm giá rẻ, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Đại biểu đề xuất cần xây dựng “giá cơ sở” để các trường mạnh dạn loại bỏ những hồ sơ có mức giá thấp bất thường. Ngoài ra, vấn đề truy xuất nguồn gốc thực phẩm cũng được đặt ra.
Bà Phạm Khánh Phong Lan cho rằng, giá thấp không hẳn là vấn đề cốt lõi đối với bếp ăn trường học, khác với bếp ăn tại khu công nghiệp, khu chế xuất.
Điều đáng lo hơn là tình trạng “tính thân hữu”. Thực tế có nơi lựa chọn đơn vị cung cấp suất ăn là người quen của lãnh đạo địa phương. Quan điểm của Sở là không can thiệp vào việc các trường chọn nhà cung cấp nào, nhưng trách nhiệm phải được giao rõ ràng.
“Nếu xảy ra mất an toàn thực phẩm, hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm”, bà nhấn mạnh. Giám đốc Sở An toàn thực phẩm Tp.HCM cũng cho biết, Sở thường xuyên làm việc với các trường và đơn vị cung cấp suất ăn để làm rõ trách nhiệm, nhấn mạnh yếu tố chủ động phòng ngừa, thay vì chỉ xử lý khi sự cố xảy ra.
Bài toán khó vẫn chưa có lời giải trọn vẹn
Dành nhiều thời gian giải trình tại cuộc họp, bà Phạm Khánh Phong Lan cho biết, Tp.HCM là địa bàn có nguồn cung thực phẩm vô cùng lớn và đa dạng. Trong đó, nhóm bán hàng rong và các cơ sở nhỏ lẻ là khu vực khó kiểm soát nhất.
Khí hậu nóng ẩm, điều kiện bảo quản hạn chế cùng với ý thức của một bộ phận người hành nghề khiến nguy cơ mất vệ sinh thực phẩm luôn hiện hữu.
Đáng chú ý, quan niệm “ở dơ sống lâu” vẫn còn tồn tại. Tuy nhiên, thức ăn đường phố lại là nét văn hóa đặc trưng, có lượng khách quen rất lớn, nên “không thể quản không được là cấm, là dẹp”.
Các đại biểu tham dự kỳ họp.
Theo thống kê, toàn Tp.HCM hiện có hơn 14.200 cơ sở thức ăn đường phố. Do đặc thù, Sở không thể cấp giấy đủ điều kiện vệ sinh cho nhóm này vì không có bước thẩm định ban đầu. Ai cũng có thể bán mà không phải xin phép.
Việc kiểm soát chủ yếu dựa vào truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, lấy mẫu vi sinh và kiểm tra dụng cụ chế biến. Những khu ẩm thực cố định như Vĩnh Khánh, Tân Phú giúp công tác kiểm tra hiệu quả hơn.
Người bán hàng rong được tập huấn tại chỗ, hỗ trợ găng tay, khẩu trang, qua đó ý thức cũng dần được cải thiện. “Quan trọng nhất vẫn là ý thức cộng đồng. Thấy chỗ nào mất vệ sinh thì không nên ăn”, bà Lan nhấn mạnh. Theo ghi nhận từ các phản ánh trên mạng xã hội thời gian qua, người dân ngày càng quan tâm hơn đến vấn đề vệ sinh thực phẩm.
Đối với thực phẩm nhập khẩu, thực phẩm chế biến sẵn và thực phẩm chức năng, đặc biệt là hàng rao bán tràn lan trên mạng, Sở An toàn thực phẩm cho biết vẫn duy trì các đợt kiểm tra định kỳ và đột xuất. Việc cấp phép thuộc thẩm quyền của nhiều cơ quan khác nhau, song giám sát trên địa bàn là trách nhiệm của Sở.
Với hệ thống siêu thị và cửa hàng tiện lợi, đây là nhóm được kiểm soát chặt chẽ nhất, tỉ lệ sai phạm rất thấp. Mỗi tháng, các vi phạm đều được công khai. Bản thân các tập đoàn bán lẻ lớn cũng có cơ chế kiểm soát nội bộ nghiêm ngặt.
Riêng với chợ truyền thống, bà Lan cho biết, thực phẩm khi vào chợ đầu mối bắt buộc phải có nguồn gốc rõ ràng trước khi phân phối về hơn 236 chợ trên địa bàn.
Sở đang triển khai đề án “chợ an toàn”, yêu cầu chợ phải sạch, tiểu thương được tập huấn thường xuyên và hàng hóa có truy xuất nguồn gốc.
Bà thẳng thắn nhìn nhận: Chợ truyền thống hiện đang vắng khách, nên việc bảo đảm an toàn thực phẩm là yếu tố then chốt để lấy lại niềm tin của người tiêu dùng. Sở cũng thường xuyên xử lý tình trạng buôn bán không phép xung quanh các chợ đầu mối, nơi được xem là nguồn rủi ro rất lớn.
Chủ tịch HĐND Tp.HCM Võ Văn Minh phát biểu tại Kỳ họp.
Kết luận phiên chất vấn, Chủ tịch HĐND Tp.HCM Võ Văn Minh nhận định, an toàn thực phẩm là lĩnh vực khó, phức tạp và “nhiều đại biểu vẫn chưa thật sự thỏa mãn” với phần trả lời của người đứng đầu Sở.
Ông đề nghị Sở An toàn thực phẩm phải làm rõ hơn trách nhiệm trong phòng chống các vụ ngộ độc lớn, quản lý khu phố hàng rong và xử lý tình trạng quảng cáo sai sự thật về sữa, thực phẩm chức năng.
Ông Võ Văn Minh đặc biệt nhấn mạnh, kiểm tra, thanh tra và xử phạt chỉ là khâu cuối. “Quan trọng hơn là phải thiết lập được hệ thống quản lý, hướng dẫn và giám sát để mọi chủ thể tuân thủ. Khi nền tảng này vận hành tốt thì mới có thể bảo đảm an toàn thực phẩm cho toàn thành phố”, Chủ tịch HĐND Tp.HCM khẳng định.
Trưởng Công an xã có quyền kiểm tra về môi trường, an toàn thực phẩm
