Tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) Minuteman III, một trong những trụ cột của bộ ba răn đe hạt nhân Mỹ, đã phục vụ từ những năm 1970 và dự kiến sẽ "nghỉ hưu" vào năm 2036.
Tuy nhiên, theo báo cáo mới nhất từ Văn phòng Trách nhiệm Giải trình Chính phủ (GAO) được công bố tuần trước, Không quân Mỹ đánh giá rằng có thể kéo dài thời gian hoạt động của Minuteman III đến năm 2050 nếu cần thiết, dù điều này đi kèm với nhiều rủi ro đáng kể.
Minuteman III: "Người lính già" bền bỉ
Các tên lửa Minuteman III đầu tiên được triển khai vào năm 1970 với thời hạn sử dụng dự kiến là 10 năm. Chúng đã liên tục được nâng cấp và kéo dài thời gian phục vụ.
Và việc kéo dài đến năm 2050 sẽ khiến chúng trở thành một trong những vũ khí lâu đời nhất và có thời gian phục vụ lâu nhất trong kho vũ khí của Lầu Năm Góc.
Theo tạp chí Air&Space Forces, Không quân Mỹ hiện duy trì 400 tên lửa Minuteman III trong các hầm chứa tại 5 tiểu bang.
Một tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) Minuteman III được phóng đi trong một cuộc thử nghiệm tại căn cứ không quân Vandenberg, California, năm 2020. Ảnh: Space Force
Đây là thành phần quan trọng của bộ ba răn đe hạt nhân Mỹ, cùng với máy bay ném bom chiến lược và tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo. Tuy nhiên, việc duy trì một hệ thống vũ khí đã hơn nửa thế kỷ tuổi là một thách thức lớn.
Theo báo cáo của GAO, Không quân Mỹ đánh giá rằng mặc dù họ tin tưởng loạt tên lửa do Boeing chế tạo có thể được sử dụng sau năm 2030 – thậm chí đến năm 2050, nhưng điều này đòi hỏi phải đại tu một số hệ thống phụ, bao gồm các thành phần điện tử như điốt, điện trở và tụ điện.
Những bộ phận này có nguy cơ xuống cấp "đến mức không thể chấp nhận được", gây ra những rủi ro nghiêm trọng cho tính sẵn sàng và độ tin cậy của tên lửa, các quan chức Không quân Mỹ nói với GAO.
Ngoài ra, việc tìm nguồn cung cấp linh kiện thay thế cho công nghệ cũ ngày càng khó khăn, và việc duy trì các cuộc thử nghiệm bay cũng là một vấn đề lớn.
Các chi tiết cụ thể hơn về rủi ro duy trì được coi là tuyệt mật và không được đưa vào báo cáo công khai.
Một tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) Minuteman III trong hầm chứa. Ảnh: TWZ
Sentinel: "Người kế nhiệm" chưa sẵn sàng
Minuteman III được lên kế hoạch thay thế bởi chương trình tên lửa Sentinel do Northrop Grumman phát triển.
Không quân Mỹ có 400 tên lửa Minuteman III trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu tại các hầm chứa phân tán ở 5 tiểu bang.
Sentinel sẽ thay thế Minuteman theo tỉ lệ một đổi một, theo phương pháp tiếp cận từng giai đoạn sao cho tên lửa Minuteman III cuối cùng chỉ ngừng hoạt động khi tên lửa Sentinel thứ 400 được trang bị vũ khí và sẵn sàng.
Khả năng hoạt động đầy đủ của Sentinel đã được ấn định vào năm 2036, nhưng chương trình này đang đối mặt với những thách thức lớn về chi phí và tiến độ.
Hình ảnh kết xuất về ICBM LGM-35A Sentinel trong tương lai. Ảnh: TWZ
Các vấn đề chủ yếu xuất phát từ cơ sở hạ tầng, bao gồm việc cải tạo hoặc xây mới các hầm chứa và cơ sở điều khiển phóng, vốn đã được xây dựng từ những năm 1960.
Ban đầu, Không quân Mỹ dự định cải tạo các hầm chứa hiện có, nhưng các đánh giá gần đây cho thấy việc xây mới hoàn toàn sẽ tiết kiệm chi phí hơn so với việc cố gắng nâng cấp các cấu trúc cũ kỹ.
Những khó khăn này đã khiến chương trình Sentinel bị chậm trễ, làm dấy lên lo ngại rằng một số tên lửa Minuteman III sẽ phải tiếp tục phục vụ lâu hơn dự kiến.
Rủi ro và sự cần thiết của hiện đại hóa
Việc kéo dài tuổi thọ của Minuteman III đến năm 2050 không phải là không khả thi, nhưng các chuyên gia cảnh báo rằng điều này đi kèm với những rủi ro lớn.
Ông Kyle Balzer, một chuyên gia tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (AEI), nhấn mạnh rằng các bộ phận điện tử và hệ thống mặt đất của Minuteman III có thể xuống cấp do tuổi tác, gây ra sự hao mòn không thể dự đoán trước.
Cựu chỉ huy một nhánh ICBM, Đại tá Không quân đã nghỉ hưu Jennifer Reeves, cũng khẳng định rằng việc trì hoãn hiện đại hóa sẽ chỉ làm tăng chi phí và rủi ro. "Vũ khí cũng có quyền tự quyết", bà nói, ám chỉ rằng các hệ thống cũ cuối cùng sẽ hỏng hóc.
Các quan chức Không quân và Bộ Tư lệnh Chiến lược Mỹ (STRATCOM) liên tục nhấn mạnh sự cần thiết phải thay thế Minuteman III ngay lập tức. Họ cho rằng các bộ phận lỗi thời, cơ sở hạ tầng già cỗi và nguy cơ suy giảm khả năng răn đe hạt nhân là những vấn đề không thể xem nhẹ.
Dù một số nhà hoạt động chống hạt nhân và các nhà lập pháp muốn tiết kiệm chi phí đã kêu gọi hủy bỏ chương trình Sentinel, các chuyên gia như ông Balzer cho rằng điều này sẽ gửi đi tín hiệu sai lầm tới các đối thủ về quyết tâm chiến lược của Mỹ.
"Răn đe hạt nhân phụ thuộc rất lớn vào ý chí chính trị", ông Balzer nói. "Việc hủy bỏ Sentinel có thể làm suy yếu niềm tin vào khả năng duy trì bộ ba răn đe hạt nhân của Mỹ".
Báo cáo của GAO không kêu gọi hủy bỏ Sentinel mà thay vào đó đề xuất Không quân Mỹ xây dựng một kế hoạch quản lý rủi ro chi tiết cho quá trình chuyển đổi từ Minuteman III sang Sentinel.
Kế hoạch này cần bao gồm các biện pháp quản lý nhân sự, thử nghiệm bay và các yếu tố khác để đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ.
Đầu năm nay, các quan chức Không quân Mỹ cũng tiết lộ rằng các hầm chứa mới sẽ được xây dựng – số lượng chính xác đang được xem xét – và các hầm chứa đã được tân trang cũng sẽ được sử dụng.
Minh Đức (Theo Air&Space Forces, Bloomberg)
