Hội nghị "Rà soát, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ quản lý thuế và tái cấu trúc hệ thống công nghệ thông tin" - Ảnh: VGP
Quản lý rủi ro là ‘bộ não’, quy trình là ‘xương sống’
Từ ngày 2 đến 5/12 tại Quảng Ninh, Cục Thuế (Bộ Tài chính) tổ chức Hội nghị "Rà soát, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ quản lý thuế và tái cấu trúc hệ thống công nghệ thông tin", nhằm tiếp tục sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện toàn bộ quy trình nghiệp vụ theo hướng gắn kết giữa quản lý theo đối tượng và quản lý rủi ro, bảo đảm mô hình quản lý thuế mới vận hành hiệu quả.
Phát biểu tại hội nghị, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn nhấn mạnh quan điểm xuyên suốt: quản lý rủi ro là "bộ não", còn quy trình nghiệp vụ là "xương sống" của hệ thống quản lý thuế hiện đại. Trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của IMF, WB và mô hình các nước như Mỹ, Anh, Estonia, Trung Quốc, Thái Lan…, ngành Thuế xác định cải cách phải dựa trên dữ liệu và đánh giá rủi ro tuân thủ.
Theo ông Mai Sơn, cách tiếp cận theo rủi ro giúp cơ quan thuế nhận diện sớm nguy cơ vi phạm để nhắc nhở, hỗ trợ trước khi áp dụng các biện pháp mạnh như kiểm tra hay cưỡng chế, từ đó nâng cao tuân thủ, giảm chi phí và áp lực hành chính.
Ngành Thuế đang định hướng hoàn thiện toàn bộ quy trình nghiệp vụ dựa trên dữ liệu, tiêu chí rủi ro và mức độ tuân thủ, đồng thời gắn chặt với yêu cầu tái cấu trúc hệ thống công nghệ thông tin theo hướng đồng bộ, xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp, kết nối thời gian thực.
Các nội dung cải cách nhằm cụ thể hóa định hướng tại Nghị quyết 57-NQ/TW về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cùng Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Theo ông Mai Sơn, đây là "cơ sở chính trị quan trọng" để ngành Thuế chủ động tái thiết kế quy trình, ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo, tạo bước chuyển căn bản trong mô hình quản lý thuế, góp phần giảm chi phí tuân thủ và thúc đẩy môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững.
Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn phát biểu tại Hội nghị - Ảnh: VGP
Dữ liệu làm nền tảng, chuyển mạnh sang quản lý theo rủi ro
Một nội dung trọng tâm của hội nghị là rà soát, hoàn thiện hệ thống quy trình quản lý thuế theo từng nhóm đối tượng như doanh nghiệp, tổ chức, hộ và cá nhân kinh doanh, cá nhân khác, đất đai và các khoản thu khác. Việc rà soát được thực hiện trong mối liên hệ chặt chẽ với quản lý tuân thủ, quản lý rủi ro, kiểm tra thuế và các quy trình hỗ trợ người nộp thuế.
Hội nghị tập trung thảo luận sâu về các quy trình theo đối tượng, quy trình hỗ trợ, quản lý tuân thủ, quản lý rủi ro, quản trị dữ liệu và kết nối chia sẻ thông tin; đồng thời rà soát quy trình kiểm tra thuế và Sổ tay kiểm tra đối với hộ kinh doanh. Với nhóm hộ và cá nhân nộp thuế theo phương pháp kê khai, ngành Thuế dự kiến tập trung nhận diện những hành vi rủi ro phổ biến như kê khai doanh thu thấp, che giấu doanh thu, sử dụng tài khoản thanh toán của bên thứ ba, không xuất hóa đơn, sử dụng hóa đơn không hợp pháp hoặc hạch toán sai quy định.
Theo bà Nguyễn Thị Thu, Trưởng Ban Nghiệp vụ thuế, quy trình quản lý thuế mới được xây dựng trên bốn nguyên tắc cốt lõi. Thứ nhất, lấy người nộp thuế làm trung tâm, nâng cao trải nghiệm và tăng cường hỗ trợ, hạn chế tiếp xúc trực tiếp. Thứ hai, áp dụng quản lý rủi ro và tuân thủ xuyên suốt từng nghiệp vụ và trong tổng thể hệ thống. Thứ ba, coi dữ liệu là nền tảng, hướng tới cơ sở dữ liệu tập trung, tích hợp, sạch, chuẩn hóa và cập nhật liên tục. Thứ tư, đẩy mạnh tự động hóa toàn bộ quy trình, từ tiếp nhận, xử lý, hạch toán đến thông báo và ra quyết định.
Việc chuẩn hóa quy trình sẽ được thiết kế theo vòng đời người nộp thuế, từ đăng ký, kê khai, nộp thuế, hoàn thuế đến quản lý nghĩa vụ và chấm dứt hoạt động, chuyển từ quản lý thụ động sang hỗ trợ chủ động trên cơ sở đánh giá rủi ro.
Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Nguyễn Việt Anh, Chuyên gia cao cấp khu vực công của WB – nhấn mạnh quản lý thuế phải định hướng theo kết quả đầu ra thay vì chỉ tiêu thu ngân sách. Cơ quan thuế cần phân loại người nộp thuế theo mức độ tuân thủ trong bối cảnh số lượng người nộp thuế tăng nhanh, trong khi nguồn lực cán bộ có hạn. Ông cũng lưu ý yêu cầu nâng cao năng lực phân tích trước sự bùng nổ dữ liệu từ hóa đơn điện tử, đòi hỏi công cụ phân tích đủ mạnh để xử lý dữ liệu sống, dữ liệu thời gian thực.
Ông Rick Fisher, Cố vấn thuế cao cấp của WB, cho rằng tái thiết quy trình phải đi kèm hệ thống tiêu chí và thước đo cụ thể, với mục tiêu nâng cao tuân thủ, tăng số người nộp thuế đăng ký, giảm kê khai chậm hoặc thiếu. Quan trọng hơn, tái thiết không chỉ là số hóa quy trình cũ mà là thiết kế lại từ gốc, trong đó khối nghiệp vụ giữ vai trò trung tâm chứ không chỉ là bài toán của công nghệ thông tin.
Anh Minh
