Liên minh châu Âu (EU) đang nỗ lực tăng cường quan hệ chiến lược với Ấn Độ, coi đây là đối tác then chốt trong cuộc đua giành ảnh hưởng trước Nga và Trung Quốc.
Tuy nhiên, chiến lược "hướng Đông" của khối này đang vấp phải những hòn "đá tảng" lớn từ chính phía New Delhi khi quốc gia Nam Á tiếp tục mua dầu Nga và gần đây còn tham gia các cuộc tập trận quân sự chung với Moscow.
Những động thái như vậy không chỉ làm phức tạp hóa đàm phán thỏa thuận thương mại tự do (FTA) song phương mà còn khơi dậy căng thẳng giữa EU và Ấn Độ, trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục gây áp lực bằng việc đề xuất những mức thuế quan nặng nề.
Chiến lược mới
Theo chiến lược mới được công bố ngày 17/9, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen nhấn mạnh: "Bây giờ là lúc tập trung vào các đối tác đáng tin cậy và nỗ lực gấp đôi để thúc đẩy các quan hệ đối tác dựa trên lợi ích chung và giá trị chung".
Tài liệu chiến lược này nâng quan hệ EU-Ấn Độ lên tầm cao hơn, tập trung vào hợp tác thương mại, quốc phòng và đa dạng hóa chuỗi cung ứng – một cách ám chỉ mong muốn giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.
Một quan chức EU cho biết việc cải thiện quan hệ với Ấn Độ có thể mang lại nhiều lợi ích. Như lời vị quan chức này nói, EU coi Ấn Độ là "giọng nói ôn hòa" trong các diễn đàn như BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), nơi New Delhi có ghế nhưng châu Âu lại vắng mặt.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. Ảnh: Getty
Tài liệu chiến lược của EU nêu rõ sự hợp tác chặt chẽ hơn ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và nhấn mạnh vai trò của Ấn Độ trong việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng – một ẩn ý ám chỉ mong muốn của Brussels nhằm thoát khỏi sự phụ thuộc vào Bắc Kinh.
Một phần quan trọng của chiến lược là thúc đẩy hợp tác công nghiệp quốc phòng. Theo đài DW, Ấn Độ, quốc gia nhập khẩu vũ khí lớn nhất thế giới, đang hiện đại hóa hải quân và không quân với ngân sách quốc phòng hơn 70 tỷ Euro (83 tỷ USD) cho giai đoạn 2025-2026.
"Nếu nhìn vào hiệu suất vũ khí Nga tại Ukraine, Ấn Độ sẽ tự nhiên muốn đa dạng hóa nguồn cung", ông Jacob Funk Kirkegaard từ Viện Bruegel (có trụ sở tại Brussels, Bỉ), nói với DW.
"Khi châu Âu tái vũ trang, EU và Ukraine sẽ trở thành những nhà sản xuất vũ khí đáng gờm và hy vọng sẽ trở thành nhà cung cấp vũ khí hàng đầu cho Ấn Độ", ông Kirkegaard nhận định.
Bà Garima Mohan, nghiên cứu viên cao cấp của Quỹ Marshall Đức (GMF) tại Brussels, lập luận rằng châu Âu cũng có thể mua nhiều vũ khí hơn từ Ấn Độ, quốc gia đặt mục tiêu đạt doanh số xuất khẩu quốc phòng ít nhất 5 tỷ Euro vào năm 2029.
Về thương mại, EU và Ấn Độ đang nỗ lực hoàn tất FTA vào cuối năm 2025, coi đây là "lá chắn" chống lại các mức thuế của ông Trump.
Bộ trưởng Ngoại giao Đức Johann Wadephul, trong chuyến thăm New Delhi đầu tháng 9, khẳng định Berlin sẽ tăng gấp đôi kim ngạch thương mại với quốc gia Nam Á và ủng hộ FTA EU-Ấn Độ.
Trong cuộc điện đàm gần đây với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Thủ tướng Italy Giorgia Meloni đã ca ngợi mối quan hệ "tuyệt vời" và không đề cập đến yêu cầu của Mỹ về việc áp đặt lệnh trừng phạt hoặc tăng thuế quan.
Những hòn "đá tảng"
Tuy nhiên, những nỗ lực của EU đang bị cản trở bởi những bất đồng rõ rệt. Đại diện cấp cao của EU về chính sách đối ngoại và an ninh Kaja Kallas cảnh báo rằng việc thúc đẩy quan hệ chặt chẽ hơn với Ấn Độ có thể bị cản trở bởi việc New Delhi mua dầu của Nga và tham gia các cuộc tập trận quân sự với Moscow.
"Cuối cùng, quan hệ đối tác của chúng ta không chỉ là về thương mại, mà còn là về việc bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ", bà Kallas phát biểu hôm 17/9 khi bà công bố chiến lược mới từ Brussels nhằm củng cố quan hệ với quốc gia Nam Á.
"Việc Ấn Độ tham gia tập trận quân sự, mua dầu Nga – tất cả đều là trở ngại cho sự hợp tác của hai bên khi tìm cách làm sâu sắc thêm mối quan hệ", nhà ngoại giao hàng đầu EU nói.
Đồng thời, bà thừa nhận EU không tin rằng Ấn Độ sẽ "hoàn toàn tách rời" khỏi Nga, và cho biết hai bên đang tìm cách đàm phán về các vấn đề của mình.
Công ty lọc dầu lớn thứ hai Ấn Độ là Nayara Energy, nơi hãng Rosneft của Nga sở hữu 49% cổ phần, đã bị Liên minh châu Âu (EU) trừng phạt vào tháng 7/2025. Ảnh: Eurasia Business News
Ấn Độ đã trở thành một trong những khách hàng mua dầu mỏ hàng đầu của Nga, qua đó giúp New Delhi tiết kiệm hàng tỷ USD và tạo thị trường xuất khẩu cho Moscow sau khi mặt hàng năng lượng này của Nga bị cắt đứt khỏi các khách hàng truyền thống ở châu Âu kể từ cuộc xung đột ở Ukraine hơn ba năm rưỡi trước.
Hơn nữa, cùng với các đồng minh khác của Moscow, bao gồm Iran, Ấn Độ đã tham gia cuộc tập trận chiến lược chung "Zapad" (phía Tây) của Nga với Belarus trong tháng này, một phần trong số các hoạt động đó diễn ra gần biên giới NATO.
Những động thái này khiến EU lo ngại có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ đối tác với New Delhi mà khối này đang dày công vun đắp.
"Chúng tôi có những lĩnh vực bất đồng rõ ràng", bà Kallas thừa nhận, nhưng nhấn mạnh chiến lược là "sâu sắc hóa quan hệ với Ấn Độ, không đẩy họ về phía Nga".
Tuần trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thúc đẩy EU áp đặt mức thuế quan cao đối với Ấn Độ và Trung Quốc để buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine.
Tuy nhiên, các nhà ngoại giao EU cho rằng điều đó khó có thể xảy ra trong khi Brussels đang theo đuổi một thỏa thuận thương mại với New Delhi.
Mặc dù thiếu sự thống nhất về một số vấn đề, EU và Ấn Độ vẫn đang nỗ lực để kết thúc các cuộc đàm phán về một hiệp định thương mại tự do vào cuối năm 2025.
Các chuyên gia nhận định quan hệ EU-Ấn Độ đang đi lên, nhưng cần vượt qua "đá tảng" để đạt tiến bộ thực chất.
"Bên cạnh FTA, cần thỏa thuận chính trị để việc mua dầu Nga của Ấn Độ giảm dần", chuyên gia Kirkegaard từ Viện Bruegel kết luận.
Minh Đức (Theo The Peninsula, DW)
