Tọa đàm "Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số" - Ảnh: VGP/HT
Đây là nội dung được trao đổi tại cuộc Tọa đàm "Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số" do Báo Nhân Dân phối hợp với Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) tổ chức ngày 19/3 tại Hà Nội. Tọa đàm đã quy tụ nhiều chuyên gia, DN để tìm ra giải pháp thiết thực nhằm phân tích vai trò của thị trường vốn trong phát triển DN công nghệ Việt Nam.
Xu hướng đầu tư vào DN công nghệ
Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ tạo động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn mình phát triển. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024, đã khẳng định rõ: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là "đột phá ưu tiên hàng đầu" trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm - không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các DN tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số theo sự chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.
Ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam phát biểu tại Tọa đàm - Ảnh: VGP/HT
Ông Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng: "Các quốc gia phát triển đã chứng minh rằng một thị trường vốn mạnh mẽ chính là chìa khóa để thúc đẩy các DN công nghệ đổi mới sáng tạo và tăng trưởng".
Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các start-up công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những "kỳ lân" – các công ty định giá hơn 1 tỷ USD. Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng "kỳ lân" vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis – đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.
Để đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số, với ít nhất 5 DN công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế đến năm 2030 như Nghị quyết số 57-NQ/TW đặt ra, tọa đàm tập trung gợi mở các vấn đề vướng mắc từ chính thực tiễn, qua đó đề xuất các giải pháp cụ thể và có thể tiến hành được ngay.
Bà Phạm Thúy Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Quốc hội phát biểu - Ảnh: VGP/HT
Bà Phạm Thúy Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Quốc hội, khẳng định: Nghị quyết số 57-NQ/TW đã chỉ rõ rằng thể chế phải đi trước một bước, tạo nền tảng cho đổi mới sáng tạo. Quốc hội sẽ tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật để hỗ trợ DN công nghệ tiếp cận thị trường vốn. Theo các chuyên gia, để DN công nghệ Việt Nam bứt phá, cần có những chính sách đột phá trong thị trường vốn. Các giải pháp như nới lỏng điều kiện IPO, xây dựng sàn giao dịch riêng cho DN công nghệ và thu hút nhân tài sẽ là những bước đi quan trọng giúp Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo trong khu vực.
Theo bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management: Việt Nam có triển vọng trở thành điểm đến hàng đầu cho đầu tư nước ngoài vào công nghệ. So với các quốc gia trong khu vực như Indonesia, Singapore, và Thái Lan - Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh về khả năng thu hút đầu tư. Tuy nhiên để vượt lên các quốc gia này, cần lưu ý tới sự thay đổi trong khẩu vị đầu tư của các quỹ toàn cầu vào các thị trường mới nổi. "
Nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến thị trường công nghệ Việt Nam, nhưng họ gặp khó khăn khi tìm kiếm DN để đầu tư do rào cản về IPO và chiến lược thoái vốn. Thực tế, điều kiện niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam yêu cầu DN phải có lợi nhuận liên tiếp hai năm, điều này vô hình trung trở thành rào cản lớn đối với các startup công nghệ.
"Nhà đầu tư hiện vẫn còn quan ngại về các yếu tố rủi ro như cơ chế IPO và chiến lược thoái vốn. Họ mong đợi các chính sách để tạo dựng thị trường mang tính ổn định cao hơn, từ đó giúp họ hoạch định chiến lược và xây dựng mô hình kinh doanh vững chắc, dài hạn hơn", bà Nguyễn Ngọc Anh nói.
Nhiều thách thức trong việc huy động vốn cần tháo gỡ
Ông Il-Dong Kwon, Giám đốc Điều hành Boston Consulting Group Việt Nam đánh giá cao việc Chính phủ đã có những quyết sách trong việc khuyến khích nguồn lực cho đổi mới sáng tạo như Quyết định số 1236/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Ban hành Chiến lược quốc gia về ứng dụng và phát triển công nghệ chuỗi khối (blockchain) đến năm 2025, định hướng đến năm 2030... Đó là những nền tảng về mặt chính sách vững chắc để giúp cho Việt Nam có thể triển khai và hướng đến mục tiêu quan trọng này.
Hơn nữa, Việt Nam có lợi thế lớn với dân số trẻ am hiểu công nghệ, lực lượng kỹ sư tài năng và tốc độ chuyển đổi số nhanh.
"Những lĩnh vực như fintech, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử hay blockchain đang có tiềm năng rất lớn. Tuy nhiên, việc tiếp cận vốn và cơ chế thoái vốn chưa thực sự thuận lợi", ông Il-Dong Kwon nói.
Tiếp theo là khía cạnh vốn, số lượng thương vụ và mức độ vốn hóa, hoạt động đầu tư. Cần tháo gỡ những rào cản về mặt pháp lý, về mặt thể chế để tạo điều kiện cho thị trường vốn phát triển.
Ông Il-Dong Kwon, Giám đốc Điều hành Boston Consulting Group Việt Nam đánh giá cao việc Chính phủ đã có những quyết sách trong việc khuyến khích nguồn lực cho đổi mới sáng tạo - Ảnh: VGP/HT
Ông Il-Dong Kwon nhấn mạnh: Việc xây dựng niềm tin bao giờ cũng rất quan trọng, chính vì vậy, những người thao túng thị trường cần phải bị trừng phạt để thể hiện sự nghiêm túc của cơ quan nhà nước trong việc bảo vệ thị trường và xây dựng, duy trì niềm tin.
Về nhân lực, ở Việt Nam có rất nhiều nhân tài với những động lực mạnh mẽ, khát vọng, vấn đề là phải thu hút và giữ chân các nhân tài này.
Có cùng quan điểm, TS Trần Văn, Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế số (IDS) phân tích: Tất cả các hình thức huy động vốn cũng chỉ đáp ứng được một giai đoạn nhất định khi quy mô của DN start-up còn khiêm tốn. Trong quá trình phát triển, các start-up đều hướng đến việc huy động vốn từ công chúng (IPO) và coi đây là thước đo thành công và cột mốc đánh dấu sự trưởng thành của start-up, trở thành một DN hoàn thiện đóng góp đầy đủ cho nền kinh tế-xã hội đất nước.
Vị chuyên gia này cho rằng: Việt Nam có thể học hỏi từ các thị trường quốc tế. Theo đó, các quốc gia như Trung Quốc, Mỹ, Singapore đã thiết lập những cơ chế linh hoạt hơn để hỗ trợ startup công nghệ IPO, giúp họ huy động vốn hiệu quả hơn.
"Cần cho phép DN công nghệ niêm yết mà không bị ràng buộc bởi điều kiện 'không lỗ lũy kế', đặc biệt là trên các sàn như HOSE, HNX hoặc Trung tâm Tài chính quốc tế", TS Trần Văn đề xuất.
Dưới góc độ DN hoạt động trên thị trường vốn, bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management: cho hay, DN nhận được rất nhiều yêu cầu từ các nhà đầu tư nước ngoài. Họ nói rằng Việt Nam rất tiềm năng về công nghệ và muốn đầu tư vào ngành công nghệ. Tuy nhiên, họ không có DN để đầu tư cũng như gặp vấn đề trong việc khơi thông nguồn vốn của các DN công nghệ tại Việt Nam.
Thứ nhất, đặc thù của DN công nghệ toàn thế giới. Đặc biệt, trong các DN công nghệ, họ không có tài sản hay bất động sản. Điều đó dẫn đến việc tiếp cận vốn vay truyền thống rất khó khăn. Đây là một rào cản rất lớn trong việc tiếp cận vốn của DN công nghệ.
Thứ hai, DN công nghệ tăng trưởng nhanh và nhu cầu vốn lớn, tuy nhiên việc giới thiệu tiềm năng bản thân là một vấn đề tương đối trừu tượng đối với các DN công nghệ, dẫn đến một rào cản khiến họ khó tiếp cận với các nguồn vốn truyền thống.
Thứ ba, trong các giai đoạn đầu, và thậm chí đối với DN khởi nghiệp tại Việt Nam hiện nay, vẫn còn đang trong tình trạng lỗ, mặc dù định giá rất cao về mặt giá trị, sản phẩm.
Quay trở lại câu chuyện về IPO hoặc câu chuyện niêm yết, trong các năm vừa qua, chỉ có 16 DN niêm yết và đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán.
Hiện, có 3 sàn giao dịch: Upcom, HoSE và HNX. Đối với cả 2 sàn HoSE và HNX, tất cả đều có những yêu cầu liên quan đến lợi nhuận, gần như các DN công nghệ rất ít có thể đạt được yêu cầu này.
Đại diện SSI kiến nghị cần linh hoạt điều kiện niêm yết, cho phép DN công nghệ chưa có lợi nhuận tiếp cận vốn dễ dàng hơn để thúc đẩy tăng trưởng.
Huy Thắng
