Tòa án Tối cao hôm 9/9 tuyên bố sẽ nhanh chóng cân nhắc tính hợp pháp của hầu hết các mức thuế quan "có đi có lại" mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang áp dụng.
Đây là một vụ kiện có tầm ảnh hưởng sâu rộng, liên quan đến chương trình nghị sự cốt lõi của ông Trump và có thể làm thay đổi tiến trình của nền kinh tế Mỹ cũng như thương mại toàn cầu.
Vụ việc cũng đặt ra câu hỏi về phạm vi quyền lực của Tổng thống Mỹ trong việc áp đặt thuế quan theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977.
Các thẩm phán đã yêu cầu chính phủ cùng một nhóm các doanh nghiệp nhỏ và các tiểu bang đẩy nhanh việc tóm tắt vụ kiện, ấn định thời hạn nộp là ngày 19/9.
Tòa án Tối cao, sẽ bắt đầu nhiệm kỳ 9 tháng tiếp theo vào ngày 6/10, cũng lên lịch tranh luận miệng vào tuần đầu tiên của tháng 11.
Ở Mỹ, IEEPA cho phép Tổng thống xử lý các mối đe dọa "bất thường và nghiêm trọng" trong tình trạng khẩn cấp quốc gia, nhưng trước đây đạo luật này chủ yếu được sử dụng để áp đặt lệnh trừng phạt hoặc phong tỏa tài sản của đối phương, chứ không phải để áp thuế.
Phán quyết vào đầu tháng này của tòa án cấp dưới cho rằng việc ông Trump sử dụng đạo luật này để áp thuế là không phù hợp, vì Hiến pháp Hoa Kỳ trao quyền đánh thuế và áp thuế quan cho Quốc hội, không phải Tổng thống.
Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Washington Post
Tuần trước, chính quyền Trump đã yêu cầu các thẩm phán Tòa án Tối cao nhanh chóng xem xét phán quyết của Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ khu vực Washington, DC, cảnh báo rằng nếu Tòa án Tối cao đưa ra "quyết định sai lầm", điều này sẽ gây ra "thảm họa" cho nước Mỹ.
Hồi cuối tháng 5, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ có trụ sở tại New York, nơi có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về hải quan và thương mại, đã ra phán quyết chống lại chính sách thuế quan “có đi có lại” của ông Trump.
Hồi tháng 4, 5 doanh nghiệp nhỏ và 12 tiểu bang của Mỹ đã đệ đơn kiện riêng biệt chống lại các biện pháp thuế quan này. Các doanh nghiệp nhỏ cho rằng các mức thuế quan mới nặng nề làm tăng chi phí nhập khẩu và gây tổn hại kinh doanh.
Các tiểu bang, bao gồm Arizona, Colorado, Connecticut, Delaware, Illinois, Maine, Minnesota, Nevada, New Mexico, New York, Oregon và Vermont, phần lớn do Đảng Dân chủ lãnh đạo, lập luận rằng các biện pháp thuế quan này vi phạm quyền hạn của Quốc hội.
Ngoài ra, một thách thức riêng biệt từ công ty đồ chơi gia đình Learning Resources cũng đã được Tòa án Tối cao chấp nhận xem xét.
Thuế quan là điểm nhấn chính của cuộc chiến thương mại đầy biến động đã định hình nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, tạo ra những tác động sâu rộng và khó lường đối với cả doanh nghiệp và người tiêu dùng khi Tổng thống liên tục tuyên bố – rồi tạm dừng hoặc điều chỉnh – các khoản thuế đối với hàng hóa từ các quốc gia khác vào Mỹ.
Ông Trump lập luận rằng thuế quan sẽ giúp chấm dứt cuộc khủng hoảng fentanyl, tái thiết ngành sản xuất của Mỹ và cứu vãn việc làm, nhưng những động thái này đã khiến các nhà đầu tư bất an và làm dấy lên lo ngại về nền kinh tế và lạm phát của Mỹ.
Bộ Tư pháp Mỹ lập luận rằng việc từ chối quyền áp thuế quan của ông Trump "sẽ khiến đất nước chúng ta phải đối mặt với các biện pháp trả đũa thương mại nếu không có biện pháp phòng vệ hiệu quả và đẩy nước Mỹ trở lại bờ vực thảm họa kinh tế".
Ông Tim Brightbill, chuyên gia về luật thương mại quốc tế tại công ty luật Wiley Rein, cho biết điều quan trọng là Tòa án Tối cao phải cân nhắc càng sớm càng tốt vì đây là "một vấn đề cực kỳ quan trọng liên quan đến hàng tỷ USD – thậm chí có thể lên tới hàng nghìn tỷ USD".
Theo ông, chỉ một số ít vụ kiện thương mại được đưa lên Tòa án Tối cao, "vì vậy, điều này cho thấy tầm quan trọng cực kỳ lớn của vấn đề này không chỉ đối với kinh tế Mỹ mà còn đối với nền kinh tế toàn cầu".
Tính đến đầu tháng 8, Phòng thí nghiệm Ngân sách Yale cho biết mức thuế quan thực tế đối với hàng nhập khẩu là gần 19% – mức cao nhất kể từ cuộc Đại suy thoái.
Mức thuế quan thông thường dao động trong khoảng từ 2-3% trong thời hiện đại. Tổ chức nghiên cứu phi đảng phái này ước tính mức tăng giá do thuế quan gây ra có thể khiến các hộ gia đình Mỹ mất 2.400 USD mỗi năm.
Minh Đức (Theo NZ Herald, Asia One)
