Đó chính là nơi ra đời của tờ Thanh Niên - cơ quan ngôn luận đầu tiên của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, cũng là bản lề đánh dấu bước chuyển mình từ truyền thống yêu nước sang một nền báo chí cách mạng mang lý tưởng Mác-Lênin. Báo chí khi ấy không chỉ để truyền tin, mà là công cụ lý luận, cổ vũ phong trào và dẫn dắt tư tưởng.
Chuyến về nguồn ý nghĩa
Tháng 6/2025, nhân dịp kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, đoàn công tác của Hội Nhà báo Việt Nam đã đến thăm chính nơi khởi nguồn ấy. Đó không chỉ là hành trình trở về với lịch sử, mà còn là cuộc “gặp gỡ tinh thần” với những giá trị cốt lõi của nghề báo cách mạng.
Từ cuối năm 1924 đến giữa năm 1927, tại hai căn nhà số 248 và 250, phố Văn Minh, quận Việt Tú, thành phố Quảng Châu (nơi từng mang số nhà 13), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã trực tiếp tổ chức in ấn, xuất bản báo Thanh Niên, đặt nền móng cho một nền báo chí vừa mang tính lý luận, vừa gắn liền với thực tiễn vận động cách mạng. Trong không gian đơn sơ, những bài viết đầu tiên được chấp bút và in ra với mục tiêu truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, giác ngộ tinh thần yêu nước và kêu gọi hành động cách mạng.
Không gian ấy, hôm nay được phục dựng gần như nguyên vẹn, được đặt tên là “Khu trưng bày “Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Quảng Châu”, với diện tích rộng 240m2 gồm: Gian phòng nhỏ nơi Người nghỉ ngơi, phòng học chính trị nơi các thanh niên yêu nước lắng nghe những bài giảng đầu tiên về chủ nghĩa Mác-Lênin, phòng in báo với những công cụ thô sơ mà vững chãi (khoảng 154 hiện vật)...
Tất cả giúp tái hiện chân thực không gian sinh hoạt và làm việc của Người, đồng thời khắc họa một thời kỳ hoạt động cách mạng sôi nổi của tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội. Không quản gian nan, giữa đêm tối của đất nước bị đô hộ, ánh sáng tư tưởng và tinh thần báo chí cách mạng đã được thắp lên.
Báo chí thời kỳ ấy không tách rời công tác tổ chức: Các lớp huấn luyện chính trị được mở song hành với việc ra báo, đào tạo nên thế hệ cán bộ đầu tiên mang trong mình lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Những người viết báo khi ấy vừa phải hiểu thời cuộc, nắm lý luận và sống cùng dân tộc mình. Từng bài giảng của Người sau này được tuyển chọn thành tác phẩm Đường Kách mệnh, một cột mốc quan trọng trong kho tàng lý luận của Đảng ta.
Điều đặc biệt là cách làm báo lúc đó mang tính thực chiến: Tự viết, tự in, tự phát hành trong điều kiện cực kỳ thiếu thốn, nhưng vẫn giữ vững tính định hướng và chiều sâu tư tưởng. Đây chính là tiền đề để báo chí Việt Nam hình thành bản sắc riêng, không chỉ là phương tiện truyền thông, mà là “vũ khí lý luận” đầu tiên của cách mạng. Không chỉ thông tin, mà thuyết phục. Không chỉ phản ánh, mà truyền lửa.
Từ báo Thanh Niên năm 1925, nhiều tờ báo cách mạng khác lần lượt ra đời: Cứu quốc, Sự thật, Nhân dân… Mỗi giai đoạn lịch sử, báo chí đều có cách thể hiện riêng, nhưng điểm chung không đổi là luôn đứng về phía nhân dân, vì lợi ích dân tộc. 100 năm trôi qua, lý tưởng ấy vẫn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, là tinh thần soi đường cho báo chí cách mạng tiếp tục sứ mệnh phụng sự đất nước và nhân dân.
“Tiếp lửa” cho các thế hệ làm báo
Giữa không gian trầm mặc của những căn phòng in báo, phòng huấn luyện, những tờ báo cũ, những dòng chữ của Bác còn lưu lại, đoàn nhà báo hôm nay như được soi mình vào tấm gương thời gian, thấy rõ hơn bổn phận và vinh dự của nghề báo trong thời đại mới.
Tổng Biên tập báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh không giấu nổi xúc động: “Chúng tôi - những người đã và đang tiếp bước hành trình nghề nghiệp, hôm nay, được trực tiếp xem hình ảnh, hiện vật và nghe giới thiệu về sự ra đời, quá trình tổ chức sản xuất các ấn phẩm của Báo Thanh Niên năm xưa như được tiếp thêm sức mạnh. Và cũng từ những câu chuyện về Người, chúng tôi càng thêm trân quý nghề nghiệp, có thêm động lực để tiếp tục hành trình, sứ mệnh của người làm báo cách mạng. Những người làm báo hôm nay, luôn bày tỏ lòng biết ơn vô hạn đến công lao của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Chủ tịch Hồ Chí Minh - người đặt nền móng khai sinh ra nền Báo chí Cách mạng Việt Nam”.
Còn với nhà báo Lê Ngọc Long - Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội Nhân dân, chuyến đi như một lần “đối thoại” với lịch sử: “Chúng tôi học được từ Bác Hồ không chỉ là nghề báo, mà là cách truyền bá tư tưởng, thắp lên ngọn lửa yêu nước và khơi dậy sức mạnh đoàn kết của dân tộc. Chúng tôi nhận ra rằng: Càng trong điều kiện thuận lợi hôm nay, càng phải nỗ lực nhiều hơn để báo chí thực sự phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”.
Sự xúc động còn lan tỏa đến những người đã nhiều lần trở lại nơi này. Với nhà báo Lý Việt Trung - Tổng Biên tập Báo Phụ nữ TP Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo TP Hồ Chí Minh, dù đã đến đây lần thứ hai, nhưng vẫn nghẹn ngào khi đứng trước gian phòng in báo năm xưa: “Mỗi lần đến đều dạt dào cảm xúc, lần trước đoàn chỉ có 5 anh em trong Hội Nhà báo Việt Nam, lần này đến với một đội ngũ hùng hậu các đồng nghiệp khắp mọi miền Tổ quốc”.
100 năm, từ những trang báo viết tay trong gian phòng nhỏ ở Quảng Châu đến nền báo chí cách mạng hiện đại hôm nay với đa nền tảng số, tiếp cận hàng triệu công chúng mỗi ngày... là cả một hành trình hun đúc từ khát vọng lớn lao của Bác Hồ và các thế hệ đi trước. Những người làm báo hôm nay, vì thế, càng phải ý thức rõ: Từng con chữ mình viết ra là một phần tiếp nối dòng mạch báo chí cách mạng, là một hành động dấn thân đầy trách nhiệm, nhân văn và trí tuệ.
Kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ để nhìn lại, mà là dịp để khơi lên trong mỗi người làm báo hôm nay một lời nhắc sâu sắc, đừng bao giờ đánh mất ánh lửa từ khởi nguồn.
