Ô nhiễm nhựa là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với môi trường sống hiện nay.
Ngày Môi trường Thế giới (5/6) năm 2025 được Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc lựa chọn chủ đề là "Chấm dứt ô nhiễm nhựa" bởi đây là một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với môi trường sống hiện nay.
Cam kết mạnh mẽ trong chống ô nhiễm nhựa
Theo Chương trình môi trường của Liên Hợp quốc, mỗi năm thế giới sản xuất khoảng 430 triệu tấn nhựa, trong đó hơn 2/3 là sản phẩm sử dụng một lần, nhanh chóng trở thành rác thải.
Riêng tại Việt Nam, ước tính có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa được phát sinh mỗi năm, thế nhưng trong số đó chỉ có khoảng 27% được tái chế. Phần lớn rác thải nhựa thải ra đã và đang bị chôn lấp hoặc đốt bỏ, gây lãng phí tài nguyên và tiềm ẩn tác động tiêu cực đến môi trường, hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng dân cư.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành khẳng định, không một quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc chiến chống rác thải nhựa. Chính phủ Việt Nam đã tham gia tích cực đề xuất các cơ chế hợp tác toàn cầu và khu vực về giảm rác thải nhựa tại nhiều hội nghị, diễn đàn quốc tế, như: Hội nghị Thượng đỉnh G7, Diễn đàn Kinh tế Thế giới về ASEAN,...
Đặc biệt, Việt Nam là một trong ba nước đầu tiên thành lập và đi vào hoạt động Nhóm công tác triển khai Chương trình đối tác hành động quốc gia về nhựa. Việt Nam cũng đã thể hiện cam kết mạnh mẽ khi tham gia đàm phán Thỏa thuận toàn cầu về chống ô nhiễm nhựa nhằm xây dựng một nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững.
Trong nước, Việt Nam đã ban hành Luật Bảo vệ môi trường 2020, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật và hàng loạt chính sách. Nổi bật như Kế hoạch hành động quốc gia về rác thải nhựa đại dương, trong đó đặt ra mục tiêu đến đến năm 2030 sẽ giảm thiểu 75% rác thải nhựa trên biển và đại dương; 100% các khu, điểm du lịch, cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch ven biển không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông khó phân hủy; 100% các khu bảo tồn biển không còn rác thải nhựa…
Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đã ban hành Đề án tăng cường quản lý chất thải nhựa; chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp tái chế, sản xuất sản phẩm thay thế nhựa; các chương trình về phân loại, thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có rác thải nhựa; triển khai mô hình tái chế, mô hình kinh tế tuần hoàn; xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai các hoạt động phòng chống rác thải nhựa, phong trào "nói không với rác thải nhựa."
Trên thực tế, nhiều địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Bình Dương, TPHCM… đã triển khai hiệu quả các mô hình phân loại rác tại nguồn, "chợ dân sinh xanh", khu đô thị không rác thải nhựa. Doanh nghiệp cũng bắt đầu ứng dụng vật liệu sinh học, bao bì tái chế và mô hình tuần hoàn chất thải tại các khu công nghiệp.
Tuy vậy, Thứ trưởng Lê Công Thành cũng thẳng thắn nhìn nhận nhiều thách thức tồn tại trong quản lý và giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam như: Luật pháp và chiến lược đã có, nhưng việc thực thi còn hạn chế; chính sách kinh tế tuần hoàn và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất còn mới mẻ; hạ tầng phân loại rác tại nguồn chưa đồng bộ; thói quen sử dụng nhựa dùng một lần vẫn phổ biến; việc thu gom, tái chế chưa đạt hiệu quả cao.
Nhiều hoạt động lan tỏa lối sống xanh tới cộng đồng
Nâng cao nhận thức là "chìa khóa" để giảm thiểu ô nhiễm nhựa
Nhân Tháng hành động vì môi trường, Ngày Môi trường Thế giới năm 2025, Bộ Nông nông nghiệp và Môi trường đã phát động Chiến dịch "Chung tay giảm thiểu rác thải nhựa - Lan tỏa lối sống xanh."
Trong đó, một trong những hoạt động trọng tâm sẽ được triển khai trong tháng này là tổ chức "Ngày không nhựa dùng một lần" tại các công sở, trường học, siêu thị, chợ và trong các hoạt động, sự kiện lớn của các tỉnh, thành phố trên cả nước; phát động phong trào phân loại rác tại nguồn, thu gom, tái chế rác nhựa tại các hộ gia đình, các tổ chức; nhân rộng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp sinh thái, hạn chế phát sinh nhựa.
Cùng với đó là các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về tác hại của các sản phẩm có nguồn gốc từ nhựa đối với môi trường, hệ sinh thái và sức khoẻ con người; lan tỏa lối sống xanh đến từng hộ gia đình; nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ tái chế chất thải, sản xuất vật liệu thân thiện môi trường thay thế vật liệu nhựa.
Giám đốc Quốc gia Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF Việt Nam) Văn Ngọc Thịnh cũng kêu gọi cộng đồng, hãy tiêu dùng có trách nhiệm. Theo đó, ông khuyến nghị người dân hãy từ chối nhựa dùng một lần - như túi nilon, ống hút, cốc nhựa và thay thế bằng những sản phẩm có thể tái sử dụng; giảm phát thải nhựa trong mọi hoạt động - từ cá nhân đến tập thể, từ du lịch đến sản xuất.
Cùng với đó, mỗi hộ gia đình cần thu gom, phân loại và tái chế nhựa đúng cách. "Mỗi hành động nhỏ như phân loại rác tại nguồn hay thu gom rác ven biển, đều góp phần lớn trong việc giảm ô nhiễm. Chúng ta cần mang rác về bờ, thu gom lưới và phục hồi môi trường biển," ông Thịnh nhấn mạnh.
Theo ông Văn Ngọc Thịnh, nâng cao nhận thức là "chìa khóa" để thay đổi hành vi. Việt Nam đang đi đúng hướng với Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và các sáng kiến kinh tế tuần hoàn.
Thu Cúc
