Mới đây, Người Đưa Tin đã có buổi phỏng vấn Giám đốc BHXH thành phố Đà Nẵng Nguyễn Trí Đại về vấn đề hàng trăm doanh nghiệp trên địa bàn chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm kéo dài và các chế tài xử lý mới.
PV: Thưa ông, Bảo hiểm xã hội Đà Nẵng đã công bố hơn 450 doanh nghiệp chậm đóng bảo hiểm với số tiền lên đến gần 200 tỷ đồng. Trong quá trình thu hồi nợ bảo hiểm, những khó khăn lớn nhất mà BHXH Đà Nẵng đang gặp phải là gì?
Ông Nguyễn Trí Đại: Khó khăn trước hết đến từ bối cảnh khách quan, khi nhiều doanh nghiệp gặp biến động trong sản xuất, phải cắt giảm lao động, hoạt động cầm chừng hoặc ngưng trệ. Tuy nhiên, nguyên nhân lớn hơn lại nằm ở ý thức trách nhiệm và mức độ chấp hành pháp luật của chủ sử dụng lao động. Không ít đơn vị cố tình chây ỳ, né tránh, trong khi các quy định xử lý pháp lý vẫn còn nhiều bất cập, chưa theo kịp thực tiễn.
Một trở ngại khác là bản thân người lao động vì áp lực việc làm và thu nhập, không dám đòi hỏi quyền lợi chính đáng. Điều này khiến tình trạng chậm, trốn đóng càng kéo dài.
Thực tế, có những đơn vị nhiều lần bị thanh tra nhưng vẫn không khắc phục. Chẳng hạn, Chi nhánh II – Công ty CP Công nghiệp Quảng An I tại Đà Nẵng đã chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN 55 tháng, với số tiền gần 11,8 tỷ đồng; hay Công ty CP Cơ khí – Lắp máy Sông Đà – Chi nhánh 5 cũng đang nợ gần 9,8 tỷ đồng, tương ứng 30 tháng.
Giám đốc BHXH thành phố Đà Nẵng Nguyễn Trí Đại trao đổi phỏng vấn với Người Đưa Tin.
PV: Các doanh nghiệp thường đưa ra lý do nào khi chậm hoặc trốn đóng bảo hiểm?
Ông Nguyễn Trí Đại: Qua làm việc, hầu hết các doanh nghiệp viện dẫn tình hình sản xuất – kinh doanh khó khăn, thiếu vốn, bị phong tỏa hóa đơn, dự án đình trệ hoặc chưa được phê duyệt. Một số phải tái cơ cấu, sáp nhập, chờ cổ phần hóa nên không đảm bảo nguồn lực tài chính. Có doanh nghiệp còn nợ lương người lao động, dẫn đến mất khả năng đóng BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ-BNN.
Một số đơn vị phụ thuộc hoàn toàn vào Công ty mẹ ở tỉnh khác nên bị động về tài chính. Dù BHXH thành phố đã áp dụng nhiều biện pháp từ nhắc nhở, mời làm việc, đăng báo đến xử phạt hành chính, tình trạng nợ đọng vẫn kéo dài.
Ví dụ, Công ty Cơ khí Ô tô và Thiết bị điện, Công ty TNHH May Minh Hoàng 2 đến nay vẫn không khắc phục dù đã có chỉ đạo từ UBND thành phố. Hay trường hợp Công ty CP Cơ khí Lắp máy Sông Đà – Chi nhánh 5, Công ty CP LICOGI 10 cũng nhiều lần nêu lý do khó khăn nhưng để nợ lớn, kéo dài qua nhiều năm.
PV: Luật BHXH và BHYT sửa đổi có hiệu lực từ 1/7/2025 quy định rõ thế nào là "chậm đóng" và "trốn đóng". Ông có thể giải thích ngắn gọn những điểm mới nhất mà doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý để tránh vi phạm?
Ông Nguyễn Trí Đại: Điểm mới quan trọng nhất là luật đã phân định rất rõ giữa "chậm đóng" và "trốn đóng", thay vì chỉ dừng ở khái niệm chung chung như trước đây.
Với hành vi chậm đóng, doanh nghiệp rơi vào diện này khi chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền bảo hiểm đúng hạn theo hồ sơ đăng ký. Hạn chót được quy định cụ thể: ngày cuối cùng của tháng tiếp theo đối với hình thức đóng hằng tháng; hoặc ngày cuối cùng của tháng ngay sau chu kỳ đối với hình thức đóng ba hoặc sáu tháng một lần. Ngoài ra, nếu quá 60 ngày kể từ khi phát sinh nghĩa vụ mà doanh nghiệp chưa đăng ký hoặc đăng ký thiếu lao động thuộc diện tham gia bảo hiểm, cũng bị coi là chậm đóng.
Trong khi đó, trốn đóng là mức độ vi phạm nặng hơn, khi doanh nghiệp cố tình tìm cách không đóng hoặc đóng không đầy đủ cho người lao động. Các trường hợp phổ biến gồm: sau 60 ngày vẫn không đăng ký hoặc đăng ký thiếu lao động thuộc diện bắt buộc; khai thấp tiền lương làm căn cứ đóng; hoặc đã bị cơ quan chức năng đôn đốc nhưng vẫn không nộp, để kéo dài quá hạn trên 60 ngày.
Điểm cần đặc biệt lưu ý là hành vi trốn đóng giờ đây không chỉ bị xử phạt hành chính, mà còn có thể bị xử lý hình sự. Vì vậy, các doanh nghiệp cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm, vừa để đảm bảo quyền lợi an sinh cho người lao động, vừa thể hiện trách nhiệm xã hội và tính bền vững trong phát triển.
Người dân đến làm việc tại Bảo hiểm xã hội Đà Nẵng.
PV: Những trường hợp nào sẽ bị xử lý hình sự khi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN?
Ông Nguyễn Trí Đại: Theo Luật BHXH 2024 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT 2024, doanh nghiệp khi chậm hoặc trốn đóng bảo hiểm bắt buộc phải khắc phục toàn bộ số tiền còn thiếu và đồng thời nộp thêm khoản bằng 0,03%/ngày. Mức này được tính trên số tiền bảo hiểm chậm, trốn đóng và số ngày vi phạm, nộp trực tiếp vào các quỹ BHXH, BHTN hoặc BHYT tương ứng. Đây là chế tài mang tính răn đe mạnh, nhằm ngăn tình trạng dây dưa, chiếm dụng quỹ an sinh.
Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: người có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN mà gian dối hoặc dùng thủ đoạn khác để không đóng hoặc đóng không đầy đủ từ 6 tháng trở lên, sau khi đã bị xử phạt hành chính mà vẫn tái phạm, có thể bị xử lý hình sự.
Trước đó, về chế tài xử phạt vi phạm hành chính, theo điểm a, khoản 7 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, người lao động việt nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp.
Tại khoản 2 Điều 80 Nghị định 117/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính đã có quy định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn đóng BHYT.
Do đó, các trường hợp đã bị xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn đóng BHXH, BHTN, BHYT mà tái phạm thì có nguy cơ bị xử lý hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015.
PV: BHXH Đà Nẵng có kế hoạch phối hợp với các cơ quan chức năng như thế nào để xử lý các trường hợp vi phạm nghiêm trọng theo Điều 216 Bộ luật Hình sự?
Ông Nguyễn Trí Đại: Hiện thành phố Đà Nẵng đã ban hành Quy chế phối hợp liên ngành số 01/2023/QCPH (ngày 17/10/2023) giữa Viện kiểm sát, Công an, Tòa án, Thanh tra, Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Sở Lao động – Thương binh & Xã hội, Cục Thuế, Thi hành án dân sự, Quản lý thị trường, Kiểm lâm và BHXH thành phố. Quy chế này tạo hành lang để các cơ quan phối hợp trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố trên địa bàn.
Ngoài ra, giữa Công an thành phố và BHXH Đà Nẵng đã có Kế hoạch liên ngành số 259/KHLN-CATP-BHXHTP (ngày 12/8/2022) nhằm triển khai Quy chế phối hợp số 01/QCPH-BCA-BHXHVN, tập trung vào nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự, phòng chống tội phạm trong lĩnh vực BHXH, BHTN, BHYT.
Trên cơ sở đó, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, BHXH Đà Nẵng sẽ phối hợp với Thanh tra, Sở Nội vụ, Chi cục Thuế và các cơ quan có thẩm quyền để xác minh, thanh tra, xử lý kịp thời các vi phạm hành chính. Khi phát hiện dấu hiệu vi phạm hình sự liên quan đến BHXH, BHTN, BHYT, BHXH sẽ chuyển thông tin ngay cho Công an thành phố để điều tra.
Đặc biệt, với các trường hợp đã bị xử phạt hành chính nhưng vẫn cố tình tái phạm, cơ quan BHXH sẽ củng cố hồ sơ và kiến nghị xử lý hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự.
Trụ sở Bảo hiểm xã hội Đà Nẵng
PV: Ông có muốn nhắn gửi gì đến các doanh nghiệp liên quan đến việc đóng bảo hiểm cho người lao động?
Ông Nguyễn Trí Đại: Hiện nay, pháp luật đã có đầy đủ quy định chế tài xử lý hành chính, xử lý hình sự đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHTN, BHYT.
Việc tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN không chỉ giúp doanh nghiệp tránh khỏi những rủi ro pháp lý mà còn là cam kết mạnh mẽ trong việc bảo vệ người lao động – nguồn lực quý giá, nền tảng cho sự phát triển bền vững.
Chỉ khi doanh nghiệp nghiêm túc thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN đầy đủ, đúng hạn thì mới tránh được các chế tài xử phạt, truy tố, đồng thời khẳng định vai trò, trách nhiệm xã hội trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động.
BHXH thành phố mong muốn các doanh nghiệp tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi trong việc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ BHXH, BHYT, BHTN, vừa góp phần vào mục tiêu an sinh xã hội, bảo vệ người lao động, vừa phát triển doanh nghiệp một cách bền vững.
PV: Vâng! Xin cảm ơn ông!
