Từ nghiên cứu củ nghệ trắng đến phát hiện giá trị nằm ở… lá nghệ bị bỏ đi
Chị Sơn Thị Đa Ni (SN 1986) và chồng là anh Trần Del (SN 1981), người dân tộc Khmer, hiện sinh sống tại ấp Nguyệt Lãng B, xã Bình Phú (tỉnh Vĩnh Long). Từ năm 2021, vợ chồng chị bắt đầu xây dựng mô hình sản xuất nhang nghệ từ nguyên liệu tự nhiên, xuất phát từ chính nhu cầu sử dụng trong gia đình.
Chia sẻ với PV Người Đưa Tin về ý tưởng sản phẩm, anh Trần Del kể, xuất phát điểm của ý tưởng không đến từ tham vọng làm giàu, mà từ một câu hỏi rất đời: “Vì sao nghệ quê mình tốt, người dân trồng nhiều, nhưng giá trị lại thấp?”.
Nghệ vàng, nghệ đen và đặc biệt là nghệ trắng vốn xuất hiện lâu đời trong đời sống người Khmer, được dùng làm gia vị, làm thuốc dân gian, nhưng chủ yếu bán thô, phụ thuộc thương lái. Cũng chính vì những câu hỏi đó mà đã nung nấu trong anh chị một quyết tâm khởi nghiệp.
Anh Trần Del tại gian hàng trưng bày sản phẩm OCOP trong chương trình Tuần lễ sản phẩm OCOP đặc sản vùng miền kết nối cung cầu diễn ra tại Tp.HCM gần đây.
Anh Trần Del cho biết thêm, vợ anh là chị Sơn Thị Đa Ni vốn là thạc sĩ kỹ thuật hóa học, bắt đầu nghiên cứu cây nghệ trắng vào năm 2021. Trong các dòng sản phẩm, nghệ trắng được xem là hướng đi khác biệt.
Theo anh, nghệ trắng (Curcuma zedoaria) có mùi thơm nhẹ, tính ấm, thường được người Khmer dùng trong các bài thuốc dân gian hỗ trợ tiêu hóa, làm ấm bụng, chăm sóc phụ nữ sau sinh. Tuy nhiên, loại nghệ này ít phổ biến trên thị trường đại trà, chủ yếu vì khó chế biến và dễ bị nhầm lẫn với các loại củ khác.
Trong sản xuất nông nghiệp, củ nghệ trắng là phần duy nhất được khai thác, chủ yếu để làm dược liệu hoặc chiết xuất cho mỹ phẩm. Trong khi đó, lá và thân nghệ sau thu hoạch gần như không có giá trị kinh tế, thường bị bỏ lại ngoài ruộng.
Chị Sơn Thị Đa Ni tại vườn ruộng trồng nghệ trắng.
“Khi làm nghiên cứu, vợ tôi chỉ tập trung vào củ nghệ trắng, chưa từng nghĩ phần lá có thể dùng được gì”, anh Trần Del kể. Tuy nhiên, chính một trải nghiệm rất đời thường đã khiến hướng nghiên cứu của chị Ni rẽ sang lối khác.
Trong lúc thắp nhang và ngồi yên trong nhà, vợ chồng anh chị nhận ra khói nhang gây cay mắt, hắt hơi, khó chịu. Với kiến thức hóa học, chị bắt đầu tìm hiểu thành phần của nhang thông thường và nhận thấy nhiều loại sử dụng bột cháy, hương liệu, hóa chất là nguyên nhân gây kích ứng đường hô hấp.
Ban đầu, gia đình anh chị thử làm nhang từ bột củ nghệ trắng, nhưng khi đốt nhang không cháy. Không dừng lại, họ tiếp tục nghiền thân và lá nghệ trắng, phối trộn cùng bột kết dính theo nhiều tỉ lệ khác nhau. Kết quả khiến chính bản thân họ cũng bất ngờ: lá nghệ trắng khi nghiền có mùi thơm tự nhiên, khi đốt cháy đều, khói nhẹ và không gây khó chịu.
“Lúc đó tôi mới nhận ra, phần giá trị nhất lại nằm ở cái lá mà lâu nay mình bỏ đi”, anh Trần Del thuật lại.
Từ đây, vợ chồng anh chị quyết định chọn lá và thân nghệ trắng làm nguyên liệu chính cho nhang, giữ lại củ nghệ trắng để phát triển các sản phẩm chăm sóc sức khỏe khác.
Chọn con đường khó để giữ niềm tin sản phẩm sạch
Theo anh Trần Del, việc lựa chọn làm nhang từ lá nghệ trắng đồng nghĩa với việc chấp nhận nhiều khó khăn hơn so với nhang thông thường.
“Nhang của mình không có bột cháy, không hóa chất, nên khâu phơi, sấy, bảo quản cực hơn rất nhiều. Nhưng bù lại, mình biết chắc là an toàn cho nhà mình trước đã”, anh Del chia sẻ.
Nhang nghệ được phơi nắng.
Nhang nghệ của gia đình được làm từ lá và thân nghệ trắng, nghệ vàng, kết hợp bột kết dính tự nhiên. Trong khi đó, củ nghệ trắng được tận dụng để sản xuất bột nghệ trắng, viên nghệ mật ong, xà bông nghệ, không bỏ phí phần nào của cây.
Ban đầu, sản phẩm chỉ làm để sử dụng trong gia đình. Thấy hiệu quả rõ rệt, không gây cay mắt hay khó chịu khi đốt, vợ chồng chị bắt đầu bán cho bà con trong xóm. Tuy nhiên, do là sản phẩm mới, giá bán 39.000 đồng/hộp/100 gram, nhang nghệ chưa được thị trường đón nhận.
“Người ta quen mua nhang rẻ. Nghe mình nói nhang sạch, không hóa chất thì cũng khó tin”, anh Del nói.
Không nản chí, chị Đa Ni tận dụng kiến thức chuyên ngành để phân tích độ độc hại của nhang thông thường, đồng thời truyền thông sản phẩm qua mạng xã hội, chia sẻ quy trình làm nhang từ lá nghệ trắng bị bỏ đi, điều khiến nhiều người tò mò và quan tâm.
Hiện nay, nhang nghệ là sản phẩm bán chạy nhất của gia đình, nhất là với những người bị viêm mũi, dị ứng khói nhang, hoặc gia đình có người lớn tuổi, trẻ nhỏ. “Có khách mua một lần cả ký để dùng lâu dài”, anh Del cho biết.
Phiếu phân tích thành phần an toàn của sản phẩm nhang nghệ.
Chia sẻ về những khó khăn, anh Trần Del cho biết làm nhang sạch đồng nghĩa với việc chấp nhận nhiều khó khăn hơn trước rất rất nhiều. Khó không chỉ ở sản xuất mà còn ở bán hàng. “Lúc đầu không biết giới thiệu sao. Nhang thì ai cũng nghĩ là giống nhau. Mình nói nhang sạch, không hóa chất, người ta cũng khó hình dung”, anh kể.
Dù vậy, vợ chồng anh chị vẫn quyết định nghỉ công việc ổn định để tập trung hoàn toàn cho hướng đi này. “Đi làm công thì đỡ lo hơn, nhưng mình không còn thời gian cho sản phẩm. Còn làm chủ thì cực, nhưng cực cho thứ mình tin”, anh nói.
Hiện nay, gia đình trồng khoảng 5 công nghệ trắng, chủ động hoàn toàn nguồn nguyên liệu.
Ngoài nhang, củ nghệ được tận dụng để làm bột nghệ trắng, viên nghệ mật ong, xà bông nghệ, nhang gừng nghệ… Trong đó, 3 sản phẩm đã đạt chứng nhận OCOP, các sản phẩm còn lại đang tiếp tục hoàn thiện hồ sơ.
Điều mà vợ chồng anh chị luôn nhấn mạnh không phải là quy mô hay doanh thu, mà là niềm tin vào chất lượng. “Mình không làm nhanh được, không làm ồ ạt được. Nhưng mình tin, cứ làm đàng hoàng, có nguồn gốc rõ ràng, rồi khách hàng sẽ tự tìm tới”, chị Đa Ni nói.
Từ những lá nghệ từng bị bỏ quên ngoài ruộng, nén nhang hôm nay không chỉ là sản phẩm sinh kế, mà còn là kết quả của một lựa chọn dứt khoát: chấp nhận con đường khó, miễn là đi đúng với niềm tin của mình.
Để củng cố niềm tin người tiêu dùng, sản phẩm nhang nghệ đã được Sở Khoa học và Công nghệ Tp.HCM kiểm nghiệm. Kết quả cho thấy trong thành phần nhang và trong khói nhang không phát hiện các chất độc hại, đảm bảo thân thiện môi trường và an toàn sức khỏe.
Trao đổi với báo chí, bà Nguyễn Thị Thu Nga, Giám đốc Dự án thúc đẩy tinh thần kinh doanh phụ nữ nông thôn tỉnh Trà Vinh (nay là tỉnh Vĩnh Long) cho biết, đơn vị sẽ tiếp tục hỗ trợ phụ nữ nông thôn kết nối thị trường, nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ số, giúp sản phẩm tiếp cận khách hàng nhanh chóng, hiệu quả hơn, đồng thời tạo sự tự tin, chủ động cho chị em phụ nữ trong phát triển hoạt động kinh doanh.
Sản phẩm OCOP phải chuyển từ "làm ra sản phẩm" sang "xây dựng thương hiệu"
