Theo công bố của Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Khối Thịnh vượng chung (CSIRO)- cơ quan nghiên cứu của Chính phủ Úc- đơn vị này từng triển khai một robot phao nổi tự do tại Nam Cực nhằm thu thập dữ liệu đại dương liên quan đến sông băng Totten. Thiết bị được trang bị các cảm biến đo độ mặn và nhiệt độ nước, có khả năng lặn sâu xuống đại dương và định kỳ khoảng 10 ngày lại nổi lên mặt nước để truyền dữ liệu về vệ tinh.
Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, một dòng hải lưu mạnh đã khiến robot lệch khỏi lộ trình ban đầu, trôi dạt về phía tây và tiến sâu vào khu vực mà các nhà khoa học gần như không thể tiếp cận. Nhóm nghiên cứu từng lo ngại thiết bị đã bị mất vĩnh viễn, cho đến khi nó bất ngờ xuất hiện trở lại sau… chín tháng “bặt vô âm tín”.
Một thí nghiệm khoa học tưởng chừng thất bại tại Nam Cực lại bất ngờ mang đến những phát hiện có ý nghĩa đặc biệt.
Trong thời gian bị mắc kẹt, robot đã di chuyển bên dưới sông băng Denman và thềm băng Shackleton- một trong những khu vực khó nghiên cứu nhất tại Đông Nam Cực. Do không thể nổi lên mặt nước để truyền dữ liệu, robot tiếp tục ghi nhận các thông số độ mặn và nhiệt độ nước từ đáy biển cho đến sát chân thềm băng phía trên.
Mỗi lần cố gắng trồi lên nhưng va chạm với thềm băng, thiết bị lại vô tình ghi nhận thêm độ sâu của lớp băng, để lại những "dấu vết" quan trọng cho các nhà khoa học.
Bằng cách so sánh dữ liệu độ sâu này với hình ảnh và phép đo từ vệ tinh, nhóm nghiên cứu đã tái dựng được lộ trình di chuyển của robot, từ đó xác định chính xác nguồn gốc của các phép đo. Tổng cộng, thiết bị đã thu thập được 195 hồ sơ dữ liệu- một con số đáng kinh ngạc đối với một nhiệm vụ ngoài kế hoạch.
Kết quả phân tích cho thấy thềm băng Shackleton hiện chưa chịu tác động đáng kể từ dòng nước ấm. Tuy nhiên, tình hình tại sông băng Denman lại đáng báo động, khi nước ấm bên dưới đang thúc đẩy quá trình tan chảy.
Theo các nhà khoa học, chỉ riêng sông băng Denman nếu tan chảy hoàn toàn cũng có thể khiến mực nước biển toàn cầu dâng cao gần 1,5 mét, mức đủ để nhấn chìm nhiều khu vực ven biển trên thế giới.
Loại rau được đánh giá "tốt bậc nhất thế giới", hoá ra là rau bình dân ở Việt Nam, ra chợ là thấyĐỌC NGAYPhát hiện này đặc biệt quan trọng trong việc xác định chính xác các sông băng và thềm băng đang đối mặt nguy cơ cao sẽ giúp giới khoa học cải thiện các mô hình dự báo mực nước biển dâng trong tương lai.
Điều trớ trêu là chính "tai nạn" khoa học này lại trở thành một bước đột phá. Dữ liệu do robot thu thập đến từ những khu vực chưa từng được nghiên cứu trước đây và được xem là tuyến đo đạc hải dương học đầu tiên dưới thềm băng Đông Nam Cực. Những thông tin này đã mở ra hiểu biết mới về sự tương tác giữa đại dương và các thềm băng, cũng như mức độ dễ tổn thương của sông băng Denman.
Thành công ngoài mong đợi này đang thúc đẩy các nhà khoa học cân nhắc triển khai thêm nhiều robot phao nổi tới những vùng xa xôi, hẻo lánh khác của Nam Cực. Dù rủi ro mất thiết bị là không nhỏ, nhưng những dữ liệu thu được có thể đóng vai trò then chốt trong việc theo dõi quá trình tan băng và đánh giá mối đe dọa đối với các đường bờ biển toàn cầu.
Nghiên cứu dựa trên dữ liệu từ robot "mất tích" này đã được công bố trên tạp chí Science Advances vào tháng 12/2025, với tiêu đề "Sự lưu thông và tương tác giữa đại dương và thềm băng bên dưới thềm băng Denman và Shackleton".
Hiện công trình được đánh giá là nguồn tài liệu quan trọng cho các nghiên cứu tiếp theo về Nam Cực và biến đổi khí hậu.
Quốc Tiệp (t/h)
