Điểm đến văn hóa hàng đầu khu vực…
Hà Giang có 131 di sản văn hóa vật thể, 446 di sản văn hóa phi vật thể; có 61 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh được xếp hạng; 31/61 di tích xếp hạng đã được trùng tu, tu bổ và tôn tạo, nhiều di tích sau khi được tu bổ đã trở thành điểm du lịch hấp dẫn. 30 di sản được ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Di sản văn hóa thực hành Then Tày, Nùng, Thái của 11 tỉnh, thành, trong đó có Hà Giang được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại… là những “chất liệu” đặc biệt cho sản phẩm du lịch của Hà Giang.
Theo Sở VHTTDL Hà Giang, với lợi thế là tỉnh miền núi biên giới, đa sắc màu văn hóa dân tộc, công tác bảo tồn văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh văn minh, khơi dậy giá trị văn hóa để phát triển kinh tế - xã hội xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc là nhiệm vụ quan trọng. Đặc biệt, đề án “Bảo tồn văn hóa truyền thống và nâng cao chất lượng dịch vụ các làng văn hóa du lịch cộng đồng” giai đoạn 2020-2025 đã hỗ trợ một cách toàn diện cho công tác bảo tồn, khai thác, phát huy các giá trị văn hóa để phát triển du lịch. Tiêu biểu như: Lễ hội Bàn Vương của người dân tộc Dao, huyện Hoàng Su Phì; Lễ hội nhảy lửa của người dân tộc Pà Thẻn, huyện Quang Bình; Lễ cấp sắc của người Dao, Lễ hội Gầu tào, Lễ cúng thần rừng, Lễ cầu mùa…
Trong 35 làng văn hóa du lịch cộng đồng có một số làng văn hóa tiêu biểu, như: Làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Nặm Đăn (Quản Bạ) đang xây dựng theo tiêu chuẩn ASEAN; làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Nậm Hồng (Hoàng Su Phì) xây dựng theo tiêu chuẩn khu nghỉ dưỡng cộng đồng chất lượng cao; làng văn hóa du lịch thôn Pả Vi Hạ (Mèo Vạc) xây dựng theo mô hình kiểu mẫu là những khác biệt của du lịch Hà Giang với các địa phương khác.
“Lấy văn hóa để phát triển du lịch, lấy du lịch để bảo tồn các giá trị văn hóa” là cách mà Hà Giang đã triển khai nhiều năm qua. Hà Giang đã quan tâm đầu tư hạ tầng cơ sở phục vụ phát triển du lịch, một số khu, điểm du lịch dần được hình thành, các làng văn hóa du lịch cộng đồng hoạt động hiệu quả... thu hút ngày càng đông du khách trong nước và quốc tế đến với Hà Giang” - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang Triệu Thị Tình cho hay.
Trong đó phải kể đến làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Nặm Đăm, nằm ở xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ cũng là một điểm đến hấp dẫn không chỉ bởi cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ mà còn bởi nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Dao. Đây là nơi cư trú lâu đời của người Dao với những ngôi nhà trình tường độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa và lịch sử. Những ngôi nhà trình tường của người Dao ở Nặm Đăm được xây dựng từ các vật liệu tự nhiên như đất, gỗ, tre, trúc và đá… không chỉ bền vững mà còn thể hiện sự khéo l��o và tinh tế trong kiến trúc, mái nhà thường được lợp bằng ngói hoặc lá, tạo nên vẻ đẹp mộc mạc, giản dị. Dưới mỗi ngôi nhà trình tường của người Dao tại bản, chim én đều làm tổ, tượng trưng cho sự may mắn và yên bình, đây cũng là yếu tố khách du lịch rất thích đến với Nặm Đăm. Mỗi ngôi nhà trình tường là nơi sinh sống của nhiều thế hệ trong một gia đình, là không gian sinh hoạt chính và cũng là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống, bên trong nhà, các vật dụng hàng ngày như bếp lửa, bàn thờ tổ tiên và các công cụ lao động đều được sắp xếp gọn gàng, ngăn nắp, phản ánh nếp sống cần cù, chịu khó của người Dao.
Là người trực tiếp quản lý, bảo tồn và khai thác kinh tế du lịch từ văn hóa bản địa, ông Lý Đại Thông, nghệ nhân văn hóa quản lý làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Nặm Đăm (Quản Bạ) cho biết, trước kia do bận mưu sinh nên việc lưu giữ nét văn hóa truyền thống không được cộng đồng dân cư trong thôn quan tâm. Từ khi thôn xây dựng làng văn hóa du lịch, khách đến lưu trú đông và có nhu cầu xem biểu diễn văn nghệ, ông đã tìm hiểu, sưu tầm những điệu múa, bài hát truyền thống để truyền dạy cho người dân. Vào mùa du lịch, hầu như tối nào 2 đội văn nghệ trong thôn cũng đi biểu diễn ở nhà văn hóa cộng đồng, các homestay trong thôn để phục vụ du khách. Người dân vừa có thêm thu nhập mà những nét văn hóa truyền thống lại không bị mai một.
Tháng 9 hàng năm, huyện Hoàng Su Phì tổ chức Tuần Văn hóa du lịch theo định kỳ mỗi năm 1 lần gắn với dịp “mùa vàng” với nhiều hoạt động văn hóa văn nghệ dân gian, các lễ hội, lễ thức tiêu biểu cho giá trị bản sắc các dân tộc… cũng là những điểm cộng để thu hút khách du lịch đến Hà Giang.
Việc chú trọng xây dựng không gian văn hóa chợ phiên gắn với khai thác phát triển du lịch tại chợ trung tâm huyện Đồng Văn, chợ Lũng Phìn, chợ Sà Phìn, chợ Phố Cáo, chợ các xã Khâu Vai, Lũng Pù, Niêm Sơn, Xín Cái, Sơn Vĩ... đã góp phần giữ gìn, quảng bá và phát huy nét văn hoá truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc của Hà Giang đến với khách du lịch trong và ngoài nước. Đây cũng chính là một trong nhiều sự khác biệt, độc lạ của du lịch Hà Giang để thu hút du khách.
… là sự khác biệt, độc lạ
Để có được những giá trị khác biệt, độc đáo, lạ lẫm “níu chân” du khách, Hà Giang đã triển khai nhiều giải pháp mang tính chiến lược, đồng bộ theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính “Phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn với các sản phẩm du lịch đa dạng, gắn liền với truyền thống văn hóa, bản sắc, cảnh quan thiên nhiên và con người Hà Giang”.
Với hơn 100 điểm du lịch được đầu tư và nâng cao chất lượng dịch vụ. 40 làng văn hóa du lịch, nhiều làng được công nhận làng văn hóa du lịch đạt tiêu chuẩn OCOP. 16 làng văn hóa du lịch cộng đồng đã và đang được đầu tư theo hướng vừa bảo tồn văn hóa, vừa nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch… là những điểm du lịch đậm bản sắc văn hóa và sự khác biệt của du lịch Hà Giang. Chính vì thế, các chuyên gia du lịch cho rằng, Hà Giang chú trọng phát triển loại hình văn hóa, du lịch cộng đồng như một giải pháp tất yếu nhằm hướng tới phát triển bền vững, đáp ứng đồng thời các yêu cầu về phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn và môi trường gắn với bảo tồn văn hóa.
Một thực tế cho thấy, văn hóa truyền thống ở Hà Giang được nhiều người biết đến thông qua các hoạt động biểu diễn phục vụ du khách tại các làng văn hóa du lịch cộng đồng. “Các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn đã trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng tại các làng văn hóa du lịch. Người dân trực tiếp tham gia bảo tồn và có thêm nguồn thu nhập thông qua việc tham gia học tập và biểu diễn phục vụ du khách đang là hướng đi chung, hiệu quả” – ông Phạm Hải Quỳnh, Hội du lịch Cộng đồng cho hay.
Theo Giám đốc Hợp tác xã du lịch cộng đồng thôn Nậm Hồng, Hoàng Su Phì Triệu Mềnh Kinh, khách du lịch đến thôn rất thích thú trước phong cảnh những thửa ruộng bậc thang hùng vĩ, nên thơ và cùng hòa mình với cuộc sống còn đậm nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Dao nơi đây. Do đó, thôn đã thuê các nghệ nhân dân gian người dân tộc Dao truyền dạy, hướng dẫn người dân biểu diễn các tiết mục văn nghệ truyền thống để phục vụ du khách. Nhờ làm du lịch nên người dân trong thôn đã nâng cao được ý thức giữ gìn nét văn hóa của dân tộc, khôi phục lại những nét văn hóa truyền thống đã mai một, đặc biệt là lễ hội nhảy lửa của đồng bào dân tộc Dao.
Được biết, điều đặc biệt hơn cả là du lịch Hà Giang đã khắc phục hoàn toàn tính mùa vụ, các sản phẩm du lịch được khai thác kéo dài quanh năm, trong đó sản phẩm chủ đạo xuyên suốt 12 tháng trong năm là những giá trị văn hóa bản địa của 19 dân tộc gắn với các mô hình các làng văn hóa du lịch; cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và các giá trị địa chất địa mạo…
Nhấn mạnh thêm về điều này, bà Triệu Thị Tình Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Giang khẳng định, Hà Giang đang phát triển nhiều sản phẩm du lịch mới trên cơ sở làm đến đâu chắc đến đó, đáp ứng nhu cầu của du khách, không làm ồ ạt để đảm bảo tính bền vững cao. Không chỉ có vậy, ẩm thực độc đáo với nhiều món ăn truyền thống của các dân tộc Hà Giang cũng là một trong những sản phẩm du lịch bổ trợ độc đáo được nhiều du khách nhớ tới. Hà Giang có 4 món ăn được Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam ghi nhận gồm: Cháo Ấu tẩu, mèn mén, thắng cố và thịt treo gác bếp cùng 4 món lọt top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam gồm: Mật ong Bạc hà, chè cổ thụ Shan tuyết, bánh Tam giác mạch và Hồng không hạt Quản Bạ. Gần đây nhất, vào tháng 9/2023, Hà Giang có 3 món ẩm thực gồm cá Bỗng, cháo ấu tẩu và phở ngô được vinh danh ẩm thực tiêu biểu Việt Nam, góp phần làm cho các sản phẩm du lịch của Hà Giang ngày càng hấp dẫn.
Anh Hoa
